 ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުނު ތާރީޚް: 7 އޯގަސްޓު 2008

J_I_Qaanoonu Asaasee_Islaahuthakaaeku Furihamakurevifa

J_I_Qaanoonu Asaasee_Islaahuthah vakin faahagakurevifa

ޖަދުވަލު 1_އެކިއެކި މަޤާމުގެ ހުވައި

ޖަދުވަލު 2_އިދާރީ ދާއިރާތައް

ޖަދުވަލު 3_ޤައުމީ ދިދަ

ބާބުތައް

ފުރަތަމަ ބާބު - ދައުލަތާއި، އަމިއްލަ ވެރިކަމާއި، ރައްޔިތުން

﻿ޤާނޫނުއަސާސީ: 1. މި ޤާނޫނުއަސާސީއަކީ "ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ" އެވެ. މީގެ ފަހުން މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި "ޤާނޫނުއަސާސީ" މި ނަމުން އިޝާރާތްކުރެވެނީ "ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނުއަސާސީ" އަށެވެ.

މާއްދާ 1. ޤާނޫނުއަސާސީ

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާ: 2. ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ފުރިހަމަ މިނިވަންކަން ލިބިގެންވާ، އިސްލާމީ އުޞޫލުތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކުރެވިފައިވާ، އަމިއްލަ ވެރިކަންކުރާ، ދީމިޤްރާޠީ، ޖުމްހޫރީ އަދި ޔުނިޓަރީ ދައުލަތެކެވެ. މި ދައުލަތުގެ ނަމަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ. މީގެ ފަހުން މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި "ދިވެހިރާއްޖެ"&nbsp;މި ނަމުން އިޝާރާތްކުރެވެނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާއަށެވެ.

މާއްދާ 2. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާ

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދު: 3. (ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދަކީ، ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ދަމައިލެވޭ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އާކިޕެލަޖިކް ބޭސްލައިންތަކުގެތެރޭގައިވާ ބިމާއި، ޖައްވާއި، ކަނޑާއި، ކަނޑުގެ އަޑީގައިވާ ބިމާއި، މިބުނެވިދިޔަ ބޭސްލައިންތަކުން ފެށިގެން ބޭރުގައިވާ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދީ ކަނޑާއި، އެ ކަނޑުގެ އަޑީގައިވާ ބިމާއި، އެ ކަނޑާ ގުޅިފައިވާ ޖައްވެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް ގެނެވޭނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ ހަތަރުބައިކުޅަ ތިންބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރަ ޤާނޫނަކުންނެވެ.(ށ) ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެތެރޭ ކަނޑާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އާކިޕެލަޖިކް ކަނޑާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރައްޙައްދީ ކަނޑާއި، އެ ކަނޑާ ގުޅިފައިވާ ކަނޑާއި، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޚާއްޞަ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް ގެނެވޭނީ ނުވަތަ އެއިން ސަރަޙައްދަކަށް އުނިކަމެއް އަންނަފަދަ އެއްވެސް ކަމެއް ކުރެވޭނީ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ ހަތަރުބައިކުޅަ ތިންބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނަކުންނެވެ.

މާއްދާ 3. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދު

ރައްޔިތުންގެ ބާރު: 4. ދިވެހިދައުލަތުގެ އެންމެހައި ބާރުތައް ފެށިގެން އަންނަނީ ރައްޔިތުންގެ ކިބައިންނެވެ. އަދި މި ބާރުތައް ދެމިއޮންނާނީ ރައްޔިތުންގެ ކިބައިގައެވެ.

މާއްދާ 4. ރައްޔިތުންގެ ބާރު 

ޤާނޫނުހެދުމުގެ ބާރު: 5. ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޤާނޫނުހެދުމުގެ އެންމެހައި ބާރުތައް ލިބިގެންވަނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށެވެ.

މާއްދާ 5. ޤާނޫނުހެދުމުގެ ބާރު

ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރު: 6. މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތީން ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރު ލިބިގެންވަނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށެވެ.

މާއްދާ 6. ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރު

ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގެ ބާރު: 7. ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގެ ބާރު ލިބިގެންވަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކޯޓުތަކަށެވެ.

މާއްދާ 7. ޢަދުލު އިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމުގެ ބާރު

ޤާނޫނުއަސާސީގެ ސިޔާދަތު: 8. ދިވެހިދައުލަތުގެ އެންމެހައި ބާރުތައް ހިންގާންވާނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީގައިވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.

މާއްދާ 8. ޤާނޫނުއަސާސީގެ ސިޔާދަތު 

ދިވެހިރައްޔިތް: 9. (ހ) ތިރީގައި މިވާ މީހުންނަކީ ދިވެހިރައްޔިތުންނެވެ.1. މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު&nbsp;ދިވެހިރައްޔިތެއް ކަމުގައިވާ ކޮންމެ މީހެއް.2. ދިވެހިރައްޔިތަކަށް އުފަން ކޮންމެ ދަރިއެއް.3. ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ދިވެހިރައްޔިތަކަށްވެއްޖެ ކޮންމެ ބިދޭސީއެއް.(ށ) ދިވެހިރައްޔިތެއްގެ ކިބައިން ދިވެހިރައްޔިތުކަން ނިގުޅައެއް&nbsp;ނުގަނެވޭނެއެވެ.(ނ) ދިވެހިރައްޔިތުކަން ދޫކޮށްލަން އެދޭ ކޮންމެ މީހަކަށް ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ދިވެހިރައްޔިތުކަން ދޫކޮށްލެވިދާނެއެވެ.(ރ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި އެހެން އޮތްނަމަވެސް މުސްލިމަކަށް މެނުވީ ދިވެހިރައްޔިތަކަށް ނުވެވޭނެއެވެ.

މާއްދާ 9. ދިވެހިރައްޔިތް

ދައުލަތުގެ ދީން: 10. (ހ) ދިވެހިދައުލަތުގެ ދީނަކީ އިސްލާމްދީނެވެ. އަދި އިސްލާމްދީނަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުގެ މައިގަނޑު މަޞްދަރެކެވެ.(ށ)	ދިވެހިރާއްޖޭގައި އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފު އެއްވެސް ޤާނޫނެއް ނުހެދޭނެއެވެ.&nbsp;

މާއްދާ 10. ދައުލަތުގެ ދީން

ޤައުމީ ބަސް: 11. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ބަހަކީ ދިވެހިބަހެވެ.

މާއްދާ 11. ޤައުމީ ބަސް

ޤައުމީ ދިދަ: 12. (ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ދިދަ އެކުލެވިގެންވަނީ ފެހިކުލައިގެ ދިގު އަކައެއްގެ މެދުގައި ހުންނަ ހުދު ހަނދުފަޅިއަކާއި، މި ފެހި ދިގު އަކައިގެ ބޭރުން ހުންނަ ރަތްކުލައިގެ ބޯޑަރެއްގެ މައްޗަށެވެ.(ށ) ޤައުމީ ދިދައިގެ މިންތަކާއި،&nbsp;ކުލަ ކޯޑާއި، ހަނދުފަޅި ހުންނާންވާނީ&nbsp;މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 3 ގައި ބަޔާންކޮށްފައި އެވާ ގޮތަށެވެ.

މާއްދާ 12. ޤައުމީ ދިދަ

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފައިސާ: 13. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފައިސާގެ ޔުނިޓަކީ، ރުފިޔާއެވެ. މި ރުފިޔާ އެކުލެވިގެންވަނީ ސަތޭކަ ލާރީގެ މައްޗަށެވެ.

މާއްދާ 13. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފައިސާ 

ވެރިކަންކުރާ ރަށް: 14. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަންކުރާ ރަށަކީ މާލެއެވެ.

މާއްދާ 14. ވެރިކަންކުރާ ރަށް

ޤައުމީ ދުވަސް: 15. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ދުވަހަކީ ރަބީޢުލްއައްވަލް މަހުގެ އެއްވަނަ ދުވަހެވެ.

މާއްދާ 15. ޤައުމީ ދުވަސް

ދެވަނަ ބާބު - އަސާސީ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން

ޙައްޤުތައް ކަށަވަރުކޮށްދިނުން: 16. (ހ) މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އެންމެހައި ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފު ނުވާނޭ ގޮތުގެމަތީން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވާކަން މި ޤާނޫނުއަސާސީ ކަށަވަރުކޮށްދެއެވެ. އަދި މިއިން އެއްވެސް ޙައްޤެއްގެ ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއްގެ އެއްވެސް މިންވަރެއް ހިފެހެއްޓޭނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ ތަޢާރުޟްނުވާ ގޮތެއްގެމަތީން، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނަކުންނެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނަކުން ވެސް އެއިން ޙައްޤެއްގެ ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއްގެ އެއްވެސްމިންވަރެއް ހިފެހެއްޓޭނީ، މިނިވަން، ދީމިޤްރާޠީ މުޖްތަމަޢެއްގައި މިފަދަ ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް ހިފެހެއްޓިދާނެކަމަށް ޤަބޫލުކުރެވޭ މިންވަރަކަށެވެ.(ށ) އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލުތައް ރައްކާތެރިކޮށް ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި، މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނަކުން ހިފެހެއްޓުމަކަށް މި މާއްދާގެ (ހ) ހުރަހެއް ނާޅާއެވެ.(ނ) މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙައްޤެއްގެ ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއްގެ އެއްވެސް މިންވަރެއް ހިފަހައްޓައިފައިވަނީ މި މާއްދާގެ (ހ) އާއި (ށ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތީންތޯ ކަނޑައެޅުމުގައި ކޯޓުން އެ ކަމަކާ ގުޅޭ ހުރިހައި ކަންތައްތަކަށް ފުރިހަމައަށް ރިޢާޔަތްކުރާން ވާނެއެވެ. މީގެތެރޭގައި އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ.1- އެ ޙައްޤެއްގެ ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއްގެ ޒާތާއި ބާވަތް.2- އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ހިފެހެއްޓުމުގެ ބޭނުމާއި، މުހިންމުކަން.3- އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ހިފަހައްޓައިފައިވާ ގޮތާއި މިންވަރު.4- އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ހިފެހެއްޓި ހިފެހެއްޓުމާ އެ ޙައްޤެއްް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއްގެ މުހިންމުކަމާ ހުރި ގުޅުން.5- އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ހިފަހައްޓައިފައިވާ މިންވަރަށްވުރެ ކުޑަކޮށް ހިފަހައްޓައިގެން ބޭނުންވާ މަޤްޞަދު ޙާޞިލްކުރެވިދާނެތޯ.6- އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ހިފަހައްޓައިފައިވަނީ މި މާއްދާގެ (ށ) ގެދަށުން ނަމަ، އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލުތައް ރައްކާތެރިކުރުމަށްޓަކައި އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ކޮންމެހެން ހިފަހައްޓާންޖެހޭތޯ.(ރ) މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙައްޤެއްގެ ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއްގެ އެއްވެސް މިންވަރެއް ހިފަހައްޓައިފައިވަނީ މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށްކަން ސާބިތުކޮށްދިނުމަކީ ދައުލަތުގެ ނުވަތަ އެ ޙައްޤެއް ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމެއް ހިފެހެއްޓި ފަރާތެއްގެ ޒިންމާ އެކެވެ.

މާއްދާ 16. ޙައްޤުތައް ކަށަވަރުކޮށްދިނުން

ތަފާތުނުކުރުން: 17. (ހ) މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން، މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން އެއްވެސް ގޮތަކުން ތަފާތުކުރުމެއްނެތި ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. މި ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ލިބުމުގައި،&nbsp;&nbsp;&nbsp;އެ މީހެއްގެ ނަސްލަށް، ނުވަތަ އުފަންވީ ޤައުމަށް، ނުވަތަ ކުލަޔަށް، ނުވަތަ ޖިންސަށް، ނުވަތަ ޢުމުރަށް، ނުވަތަ ޖިސްމާނީ ނުވަތަ ނަފްސާނީ ނުކުޅެދުންތެރިކަމަކަށް، ނުވަތަ އެ މީހެއްގެ ސިޔާސީ ނުވަތަ އެނޫންވެސް ވިސްނުމަކަށް، ނުވަތަ މާލީ ފުދުންތެރިކަމަށް، ނުވަތަ ނިސްބަތްވާ ޢާއިލާއަށް ނުވަތަ އުފަންރަށަށް، ނުވަތަ މިނޫންވެސް ކަމަކަށް ބަލައި&nbsp;&nbsp;ތަފާތުކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.(ށ) މުޖްތަމަޢުގެ ޢާންމު ޙާލަތަށްވުރެ ނިކަމެތިކަމެއް ލިބިފައިވާ މީހަކަށް، ނުވަތަ ބަޔަކަށް، ނުވަތަ އިޖްތިމާޢީ ގޮތުން ޚާއްޞަ ރައްކާތެރިކަމެއް ލިބިދޭންޖެހޭ ބަޔަކަށް އެހީތެރިވެދިނުމަށްޓަކައި، ނުވަތަ ރައްކާތެރިކަން ލިބިދިނުމަށްޓަކައި ކުރާ ކަންތައްތަކަކީ މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަދަ ތަފާތުކުރުމެއް ކަމުގައެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 17. ތަފާތުނުކުރުން

ދައުލަތުގެ ވާޖިބު: 18. މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލުކުރުމާއި، މި ބާބުގައި ބަޔާންވެގެންވާ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ޙިމާޔަތްކޮށް، ކުރިއެރުވުމަކީ ދައުލަތުގެ ވާޖިބެކެވެ.

މާއްދާ 18. ދައުލަތުގެ ވާޖިބު

މަނާކުރެވިފައި ނުވާ ކަންކަން ކުރުމުގެ މިނިވަންކަން: 19. އިސްލާމީޝަރީޢަތުގައި ނުވަތަ ޤާނޫނުގައި ކަނޑައެޅިގެން މަނާކޮށްފައިނުވާ ކޮންމެ ކަމެއްކުރުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.&nbsp;އަދި ޤާނޫނަކުން ހުއްދަ ލިބިގެންމެނުވީ އެއްވެސް މީހަކު ކުރާ އެއްވެސް ކަމަކަށް ހަމަ އެކަކުވިޔަސް ހުރަސްއަޅައި ހުއްޓުވައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 19. މަނާކުރެވިފައި ނުވާ ކަންކަން ކުރުމުގެ މިނިވަންކަން

ހަމަހަމަކަން: 20. ޤާނޫނުގެ ކުރިމަތީގައި، އަދި އެ މީހެއްގެ މައްޗަށް ޤާނޫނު ހިންގުމުގައި ކޮންމެ މީހަކީ ވެސް ހަމަހަމަވެގެންވާ މީހެކެވެ. އަދި ޤާނޫނުގެ ރައްކާތެރިކަމާއި، ޤާނޫނުން ލިބިދޭ މަންފާތައް ހަމަހަމަކަމާއެކު ލިބުމަކީ ހަމަ ކޮންމެ މީހެއްގެ ވެސް ޙައްޤެކެވެ.

މާއްދާ 20. ހަމަހަމަކަން

ދިރިހުރުމުގެ ޙައްޤު: 21. ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ދިރިހުރުމުގެ ޙައްޤާއި، އަމިއްލަ މިނިވަންކަމާއި، ނަފްސު ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. ފަހެ، މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ&nbsp;&nbsp;&nbsp;16 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ހަދައިފައިވާ ޤާނޫނަކާ އެއްގޮތަށް މެނުވީ އެއްވެސް މީހެއްގެ ކިބައިން، މިއިން ޙައްޤެއްގެ ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއްގެ އެއްވެސް މިންވަރެއް ނިގުޅައިގަނެވިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 21. ދިރިހުރުމުގެ ޙައްޤު

ތިމާވެށި ޙިމާޔަތްކުރުން: 22. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤުދްރަތީ ތިމާވެށްޓާއި،&nbsp;ދިރޭތަކެތީގެ މުއްސަނދިކަމާއި، ޤުދްރަތީ ވަސީލަތްތަކާއި ރީތިކަން މިހާރުގެ ޖީލުތަކަށާއި އަންނާން އޮތް ޖީލުތަކުގެ މަންފާއަށްޓަކައި ރައްކާތެރިކޮށް ދެމެހެއްޓުމަކީ ދައުލަތުގެ އަސާސީ ވާޖިބެކެވެ. އިޤްތިޞާދީ އަދި އިޖްތިމާޢީ ކުރިއެރުން ހޯދުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތްތަކަކީ ތިމާވެށި ޙިމާޔަތްކުރެވޭ، ދެމެހެއްޓެނިވި ތަރައްޤީގެ އުޞޫލުތަކުގެ މަތީން ކުރެވޭ ކަންތައްތައް ކަމަށް ހެދުމަށާއި، މިފަދަ ޙަރަކާތްތަކުގެ ސަބަބުން ތިމާވެށި ތަޣައްޔަރުވިޔަ ނުދިނުމަށާއި، ދިރޭތަކެތީގެ ނަސްލެއް ނެތިގެން ދިޔަ ނުދިނުމަށާއި، ތިމާވެށި ހަލާކުވިޔަ ނުދިނުމަށާއި، ޤުދްރަތީ ވަސީލަތްތައް ބޭކާރުވިޔަ ނުދިނުމަށް ދައުލަތުން ބާރުއަޅާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 22. ތިމާވެށި ޙިމާޔަތްކުރުން

އިޤްތިޞާދީ އަދި އިޖްތިމާޢީ ޙައްޤުތައް: 23. އަންނަނިވި ޙައްޤު ތަކަކީ ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވާ ޙައްޤުތަކެއް ކަމަށް މި ޤާނޫނުއަސާސީން ކަނޑައަޅާ ހިނދު، ދައުލަތުގެ ތަނަވަސްކަމާއި، ކުޅަދާނަކަން ހުރި މިންވަރަކަށް އެ ޙައްޤުތައް ރައްޔިތުންނަށް ހޯދޭނޭ މަގު ތަނަވަސްކޮށްދިނުމަށް ދައުލަތުން މަސައްކަތް ކުރާންވާނެއެވެ.(ހ) ރަނގަޅު ކާނާއާއި، ސާފު ފެން ފުދޭ މިންވަރަށް ލިބުން.(ށ) ފޭރާމާއި ހިޔާވަހިކަން ލިބުން.(ނ) ރަނގަޅު ފެންވަރުގެ ޞިއްޙީ ޚިދުމަތްތައް ލިބުން.(ރ) ދިރިއުޅޭނޭ ސާފު އަދި ޞިއްޙަތަށް ރަނގަޅު މާޙައުލެއް ލިބުން.(ބ) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޠަބީޢީ މުއްސަނދިކަމާއި، ދަތުރުފަތުރު ކުރުމުގެ ވަސީލަތްތަކާއި، ދައުލަތުގެ ޚަބަރު ފަތުރާ ވަސީލަތްތަކާއި، ހުރިހައި ބާވަތެއްގެ މުއާޞަލާތީ ޚިދުމަތްތައް ހަމަހަމަކަމާއެކު ބޭނުންކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބުން.(ޅ) މީހުން ދިރިއުޅޭ ކޮންމެ ރަށެއްގައިވެސް އެ ރަށަކާ އެކަށީގެންވާ މިންވަރުގެ ނަރުދަމާ ނިޒާމެއް ޤާއިމްވެފައިއޮތުން.&nbsp;(ކ) މީހުން ދިރިއުޅޭ ކޮންމެ ރަށެއްގައިވެސް އެ ރަށަކާ އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށް ކަރަންޓުގެ ޚިދުމަތް ޤާއިމްވެފައިއޮތުން.

މާއްދާ 23. އިޤްތިޞާދީ އަދި އިޖްތިމާޢީ ޙައްޤުތައް

ޒާތީ ދިރިއުޅުން: 24. ކޮންމެ މީހެއްގެ ޒާތީ އަދި ޢާއިލީ ދިރިއުޅުމާއި، ގޮވަތި ގެދޮރާއި، އަނެކުންނާ ކުރާ ޒާތީ މުއާޞަލާތުތަކަކީ ޙުރުމަތްތެރިވެގެންވާ ކަންކަމާއި ތަންތަނެވެ.&nbsp;ހަމަ ކޮންމެމީހަކުމެ، އަނެކުންގެ މި ބުނެވުނު ޙައްޤުތަކަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 24. ޒާތީ ދިރިއުޅުން

އަޅުވެތިނުކުރުމާއި، ގަދަކަމުން މަސައްކަތްނުކުރުވުން: 25. (ހ) އެއްވެސް މީހަކު އަޅުވެތިކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި އެއްވެސް މީހަކު ލައްވައި މަޖުބޫރުން&nbsp;މަސައްކަތްކުރުވައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.(ށ) ސިފައިންގެ އިލްޒާމީ ޚިދުމަތަށް ގޮވައިލުމާއި، ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތްތަކުގައްޔާއި ފަރުދުންގެ ފުރާނައާއި މުޖްތަމަޢުގެ ރައްކާތެރިކަން ގެއްލިދާނެފަދަ މުސީބާތެއް ދިމާވެއްޖެ ޙާލަތްތަކުގައި ޢާންމުޚިދުމަތަށް ގޮވައިލުމާއި، ކޯޓުގެ ޙުކުމެއް ތަންފީޛުކުރުމުގެ ގޮތުން މަސައްކަތްކުރާންޖެހުމަކީ މި މާއްދާގެ (ހ) އާ ތަޢާރުޟްވާ ކަމެއް ނޫނެވެ.

މާއްދާ 25. އަޅުވެތިނުކުރުމާއި، ގަދަކަމުން މަސައްކަތްނުކުރުވުން

ވޯޓުދިނުމުގެ ޙައްޤާއި އިންތިޚާބުތަކަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ޙައްޤު: 26. މި ޤާނޫނުއަސާސީ ގައި އެހެންގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައި ނުވާހައި ހިނދަކު ޢުމުރުން އަށާރަ އަހަރުން މަތީގެ ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ އަންނަނިވި ޙައްޤުތައް ލިބިގެންވެއެވެ.(ހ) އިންތިޚާބުތަކުގައްޔާއި ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓުތަކުގައި ވޯޓުދިނުމުގެ ޙައްޤު. މިފަދަ ވޯޓުތަކަކީ ސިއްރު ވޯޓުތަކަކަށް ވާންވާނެއެވެ.&nbsp;(ށ) އިންތިޚާބުތަކުގައި އެކިއެކި މަޤާމުތަކަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ޙައްޤު.(ނ)	އެ މީހަކު އަމިއްލައަށް، ނުވަތަ އެ މީހަކު މިނިވަންކަމާއެކު&nbsp;އިޚްތިޔާރުކުރާ މަންދޫބުން މެދުވެރިކޮށް ރައްޔިތުންގެ ކަންތައްތައް ހިންގުމުގައި ބައިވެރިވުމުގެ ޙައްޤު.

މާއްދާ 26. ވޯޓުދިނުމުގެ ޙައްޤާއި އިންތިޚާބުތަކަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ޙައްޤު

ޚިޔާލުފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަން: 27. މިނިވަންކަމާއެކު ފިކުރުކުރުމާއި، އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފުނުވާ ގޮތެއްގެމަތީން އެމީހެއްގެ ބުއްދިއަށް ފެންނަ ގޮތްތަކާއި، ޚިޔާލުތައް ދުލާއި ޤަލަމުން އަދި މިނޫންވެސް ގޮތްގޮތަށް ފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 27. ޚިޔާލުފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަން

ނޫސްވެރިކަމުގެ މިނިވަންކަން: 28. ނޫސްވެރިކަން ކުރުމާއި، މުއާޞަލާތީ ވަސީލަތްތައް ބޭނުންކުރުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. މީގެތެރޭގައި ޚަބަރާއި، މަޢުލޫމާތާއި، ފެންނަ ގޮތްތަކާއި، ޚިޔާލުތައް&nbsp;ފާޅުކުރުމާއި، ޝާއިޢުކުރުމާއި، ފެތުރުމުގެ މިނިވަންކަން ހިމެނެއެވެ. މިގޮތުން ޝާއިޢުކުރާ ނުވަތަ ފަތުރާ ނުވަތަ ފާޅުކުރާ މަޢުލޫމާތެއްގެ މަޞްދަރު ހާމަކުރުމަށް އެއްވެސް މީހަކަށް މަޖުބޫރުކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 28. ނޫސްވެރިކަމުގެ މިނިވަންކަން

މަޢުލޫމާތު ހޯދުމާއި މަޢުލޫމާތު ދިނުމުގެ މިނިވަންކަން: 29. އުނގެނުމާއި، އުނގަންނައިދިނުމާއި، މަޢުލޫމާތު ހޯދުމާއި، މަޢުލޫމާތު ދިނުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 29. މަޢުލޫމާތު ހޯދުމާއި މަޢުލޫމާތު ދިނުމުގެ މިނިވަންކަން

ސިޔާސީ ޕާޓީތަކާއި، ޖަމްޢިއްޔާތަކާއި، ޖަމާޢަތްތައް ހެދުމުގެ މިނިވަންކަން: 30. (ހ) ސިޔާސީ ޕާޓީ އުފައްދައި، ހިންގައި، ޕާޓީތަކުގެ ޙަރަކާތްތަކުގައި ބައިވެރިވުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.&nbsp;(ށ) ޖަމްޢިއްޔާތަކާއި ޖަމާޢަތްތައް ހެދުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި ޙައްޤުތައް ހިމެނެއެވެ.1. އިޤްތިޞާދީ، އިޖްތިމާޢީ، ތަޢުލީމީ، ޘަޤާފީ މަޤްޞަދުތަކަށްޓަކައި، ޖަމްޢިއްޔާ ނުވަތަ ޖަމާޢަތް އުފައްދައި، އެފަދަ ޖަމްޢިއްޔާތަކާއި ޖަމާޢަތްތަކުގައި ބައިވެރިވުމުގެ ޙައްޤު.2. މަސައްކަތްތެރީންގެ ޖަމްޢިއްޔާތައް އުފެއްދުމާއި، އެފަދަ ޖަމްޢިއްޔާތަކުން ހިންގާ ޙަރަކާތްތަކުގައި ބައިވެރިވުމާއި ނުވުމުގެ ޙައްޤު.

މާއްދާ 30. ސިޔާސީ ޕާޓީތަކާއި، ޖަމްޢިއްޔާތަކާއި، ޖަމާޢަތްތައް ހެދުމުގެ މިނިވަންކަން

ހަޅުތާލުކުރުމުގެ ޙައްޤު: 31. އިޙްތިޖާޖުކުރުމަށްޓަކައި ހަޅުތާލުކުރުމުގެގޮތުން މަސައްކަތް ހުއްޓައިލައިގެން ތިބުމުގެ ޙައްޤު ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވަޒީފާ އަދާކުރާ މީހުންނާއި އެނޫންވެސް މަސައްކަތްތެރީންނަށް ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 31. ހަޅުތާލުކުރުމުގެ ޙައްޤު

އެއްވެއުޅުމުގެ މިނިވަންކަން: 32. ދައުލަތުގެ ހުއްދައެއް ކުރީން ހޯދުމަކާނުލައި ސުލްޙަވެރިކަމާއެކު އެއްވެއުޅުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 32. އެއްވެއުޅުމުގެ މިނިވަންކަން

ނަމާއި އަބުރު ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ޙައްޤު: 33. އެމީހެއްގެ ނަމާއި އަބުރު ރައްކާތެރިކުރެވިފައި އޮތުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 33. ނަމާއި އަބުރު ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ޙައްޤު

ކައިވެނިކުރުމާއި ޢާއިލާ ޤާއިމްކުރުމުގެ ޙައްޤު: 34. (ހ) ޤާނޫނުގައި ކައިވެނިކުރެވޭ ޢުމުރުކަމުގައި ކަނޑައަޅައިފައިވާ ޢުމުރުގެ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅައިފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ކައިވެނިކުރުމާއި، ޢާއިލާ ޤާއިމްކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި ޢާއިލާއަކީ މުޖްތަމަޢުގެ ޠަބީޢީ އަދި އަސާސީ ބިންގާކަމަށް ވީހިނދު، ކޮންމެ ޢާއިލާއަކަށްމެ މުޖްތަމަޢާއި ދައުލަތުގެ ޚާއްޞަ ރައްކާތެރިކަން ލިބިދޭންވާނެއެވެ.(ށ) ކައިވެންޏެއް ރޫޅިއްޖެ ޙާލަތެއްގައި ދަރީން ތިބިނަމަ، އެ ދަރީންނަށް ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޚާއްޞަ ރައްކާތެރިކަން ލިބިދޭންވާނެއެވެ.&nbsp;

މާއްދާ 34. ކައިވެނިކުރުމާއި ޢާއިލާ ޤާއިމްކުރުމުގެ ޙައްޤު

ކުޑަކުދީންނާއި ޅަފުރާގެ ކުދީންނާއި ޢުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުންނާއި ޚާއްޞަ އެހީއަށް ބޭނުންވާ މީހުންނަށް ލިބޭ ޚާއްޞަ ރައްކާތެރިކަން: 35. (ހ) ޢާއިލާގެ ފަރާތުންނާއި ޖަމާޢަތުގެ ފަރާތުންނާއި ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ޚާއްޞަ އެހީތެރިކަމާއި ޚާއްޞަ ރައްކާތެރިކަން ލިބުމަކީ ކުޑަކުދީންނާއި ޅަފުރައިގެ&nbsp;ކުދީންނަށް ލިބިގެންވާ ޙައްޤެކެވެ. އަދި ކުޑަކުދީންނާއި ޅަފުރައިގެ ކުދީންނަށް އެއްވެސްގޮތަކުން ހާނީއްކަކޮށް، ޖިންސީގޮތުން އަނިޔާކޮށް އެއްވެސްގޮތަކުން ތަފާތުކޮށް އެކަށީގެންނުވާ އިޤްތިޞާދީ، އިޖްތިމާޢީ ކަންތައްތަކުގައި ބައިވެރިކޮށް އެ މީހުންގެ ފުށުން ނާޖާއިޒް މަންފާތައް ޙާޞިލްކުރުމަށް ހަމަ އެކަކުވެސް މަސައްކަތްކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.(ށ) ޢާއިލާގެ ފަރާތުންނާއި ޖަމާޢަތުގެ ފަރާތުންނާއި ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ޚާއްޞަ އެހީތެރިކަމާއި ރައްކާތެރިކަން ލިބުމަކީ ޢުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުންނާއި، ޚާއްޞައެހީއަށް ބޭނުންވާ މީހުންނަށް ލިބިގެންވާ ޙައްޤެކެވެ.

މާއްދާ 35. ކުޑަކުދީންނާއި ޅަފުރާގެ ކުދީންނާއި ޢުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުންނާއި ޚާއްޞަ އެހީއަށް ބޭނުންވާ މީހުންނަށް ލިބޭ ޚާއްޞަ ރައްކާތެރިކަން

އުނގެނުމުގެ ޙައްޤު: 36. (ހ) އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ ތަފާތުކުރުމެއް ނެތި އުނގެނުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.(ށ) ފަށާ ތަޢުލީމާއި މެދުމަދުރަސީ ތަޢުލީމު ދައުލަތުން ހިލޭ ފޯރުކޮށްދޭން ވާނެއެވެ. ކުދީންނަށް ފަށާ ތަޢުލީމާއި މެދުމަދުރަސީ ތަޢުލީމު ދިނުމަކީ&nbsp;&nbsp;&nbsp;އެ ކުދީންގެ މައިންބަފައިންނާއި ދައުލަތުގެ މައްޗަށް ލާޒިމް ކަމެކެވެ. އަދި މަތީ ތަޢުލީމު އުނގެނުމުގެ ފުރުޞަތު އެންމެހައި ރައްޔިތުންނަށް ޢާންމުކޮށް&nbsp;ހުޅުވައިލެވިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ.(ނ) ތަޢުލީމީ ނިޒާމުގެ ތެރެއިން އިސްލާމްދީނަށް ބޯލަނބައި ކިޔަމަންގަތުމަށް ބާރުއެޅުމަށާއި، އިސްލާމްދީނަށް ލޯބިޖެއްސުމަށާއި، އިންސާނީ ޙައްޤުތަކަށް އިޙްތިރާމް ކުރުމަށާއި، ޢާންމުކޮށް އެންމެންގެ މެދުގައި ޞުލްޙަމަސަލަސް ކަމާއި ރަހުމަތްތެރިކަން ބާއްވައިގެން އުޅުމުގެ މުހިންމުކަން އުނގަންނައިދީ، މިކަންކަން ކުރިއެރުވުމަށް ބާރުއަޅާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 36. އުނގެނުމުގެ ޙައްޤު  

މަސައްކަތްކުރުމުގެ ޙައްޤު: 37. (ހ) ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ އެ މީހަކު އިޚްތިޔާރުކުރާ ވަޒީފާއެއް އަދާކުރުމުގެ ނުވަތަ މަސައްކަތެއް ކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ.(ށ) ހަމަހަމަކަމާއެކު މުޢާމަލާތުކުރެވޭ، ރައްކާތެރި މާޙައުލެއްގައި މަސައްކަތްކުރުމާއި، ކުރާ މަސައްކަތާ އެކަށީގެންވާ އުޖޫރައެއް ލިބުމާއި،&nbsp;&nbsp;ކުރާ މަސައްކަތް އެއް މިންގަނޑަކުން ވަޒަންކުރެވި އެއް ނިސްބަތަކުން ހަމަހަމަކަމާއެކު އުޖޫރަ ލިބުމާއި، އެއް ހަމައަކުން ވަޒީފާގެ ކުރިއެރުން ލިބުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.(ނ) ވަޒީފާއެއް އަދާކުރާ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، މަސައްކަތްކުރާންޖެހޭ ވަގުތު ކަނޑައެޅިފައިވުމާއި،&nbsp;އަރާމުކުރުމާއި މުނިފޫހިފިލުވުމަށް ވަގުތު ލިބުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. އޭގެތެރޭގައި ވަކި މުއްދަތަކަށް މުސާރައާއެކު ޗުއްޓީ ލިބުމުގެ ޙައްޤުވެސް ހިމެނެއެވެ.(ރ) ކޮންމެ މީހަކަށްމެ އަރާމުކުރުމާއި މުނިފޫހިފިލުވުމަށް ވަގުތު ހޭދަކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. ވަޒީފާއެއް އަދާކުރާ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ މި ޙައްޤު ލިބިދިނުމަށްޓަކައި، މަސައްކަތްކުރާންޖެހޭ އެންމެ ގިނަ ވަގުތެއް ކަނޑައަޅައިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ. އަދި އުޖޫރައާއެކު ލިބޭ ޗުއްޓީ ކަނޑައެޅިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 37. މަސައްކަތްކުރުމުގެ ޙައްޤު

ޕެންޝަން ލިބުމުގެ ޙައްޤު: 38. ދައުލަތުގެ ވަޒީފާއެއް އަދާކުރާ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ،&nbsp;ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ޕެންޝަން ލިބުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 38. ޕެންޝަން ލިބުމުގެ ޙައްޤު

ޘަޤާފީ ކަންކަމުގައި ބައިވެރިވެ އުޅުމުގެ ޙައްޤު: 39. (ހ) ޤައުމުގެ ޘަޤާފީ ޙަރަކާތްތަކުގައި ބައިވެރިވުމާއި، ފަންނީ އަދި އަދަބީ ކަންކަމުން މަންފާ ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.(ށ) ދައުލަތުގެ ތަނަވަސްކަމާއި ފޯރުންތެރިކަން ހުރި މިންވަރަކުން، ތަޢުލީމާއި، ޘަޤާފަތާއި، އަދަބިއްޔާތާއި، ފަންނުތައް ކުރިއެރުވުމަށް ދައުލަތުން މަސައްކަތް ކުރާންވާނެއެވެ.&nbsp;

މާއްދާ 39. ޘަޤާފީ ކަންކަމުގައި ބައިވެރިވެ އުޅުމުގެ ޙައްޤު  

މުދާ ހޯދުމާއި މުދާ ގެންގުޅުމުގެ ޙައްޤު: 40. (ހ)&nbsp;މުދާ ހޯދުމާއި، މިލްކުކުރުމާއި،&nbsp;ވާރުތަކުރުމާއި، ދިނުމާއި، މުދަލުން މުޢާމަލާތުކުރުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.(ށ)&nbsp;މީސްމީހުންގެ މުދަލަކީ ނިގުޅައިގަނެގެންވާނޭ ތަކެއްޗެއް ނޫނެވެ. ފަހެ، ޢާންމުވެގެންވާ މަންފާއަކަށްޓަކައި، ޤާނޫނުގައި ކަނޑައެޅި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތެއްގެމަތީން، އަދި އެކަމަށްޓަކައި ކޯޓަކުން ކުރާ ޙުކުމަކުން މެނުވީ އެއްވެސް މީހެއްގެ މުދަލެއް އެމީހެއްގެ ރުހުންނެތި ދައުލަތަށް ނަގައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި މީހެއްގެ މުދަލެއް ދައުލަތަށް ނަގާންވާނީ ކޯޓުން ކަނޑައަޅާ ޢަދުލުވެރި ބަދަލެއް އެ މުދަލެއްގެ ވެރިފަރާތަށް ދިނުމަށްފަހުގައެވެ.(ނ)&nbsp;ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ހޯދައިފައިވާ މުދަލާއި، ދުޝްމަނުންގެ މުދާ،&nbsp;ބަދަލު ދިނުމަކާ ނުލައި ދައުލަތަށް ނެގުމަށް ޙުކުމްކުރުމުގެ ބާރު ކޯޓުތަކަށް ލިބިދޭފަދަ ޤާނޫނެއް ހެދުމަކަށް މި މާއްދާގެ އެއްވެސް ބައެއް ހުރަހެއް ނާޅައެވެ.(ރ)&nbsp;މީހަކު ކުރި ކުށެއްގެ ބަދަލުގައި އެ މީހެއްގެ މުދާ ދައުލަތަށް ހިފައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 40. މުދާ ހޯދުމާއި މުދާ ގެންގުޅުމުގެ ޙައްޤު

ދަތުރުފަތުރުކުރުމާއި ވަޒަންވެރިވުމުގެ މިނިވަންކަން: 41. (ހ)&nbsp;ރާއްޖެއިން ފުރައިގެން ދިއުމާއި، ރާއްޖެއަށް އެނބުރި އައުމާއި، ރާއްޖޭގައި ހުރުމާއި ރާއްޖޭގެ އެކި ތަންތަނަށް ދަތުރުފަތުރުކޮށް އުޅުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.(ށ)&nbsp;ދިވެހިރާއްޖޭގައި މީހުން ދިރިއުޅޭ ކޮންމެ ރަށެއްގައި ވަޒަންވެރިވުމާއި، އެއްރަށުން އަނެއް ރަށަށް ހިޖުރަކުރުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.(ނ)&nbsp;އެ ރަށެއްގައި ދިރިއުޅޭ މީހުންނަށް ލިބޭ އެންމެހައި ޚިދުމަތްތަކާއި،އިމްތިޔާޒުތައް ހަމަހަމަކަމާއެކު ލިބުމުގެ ޙައްޤު އެ ރަށެއްގައި ވަޒަންވެރިވާ ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 41. ދަތުރުފަތުރުކުރުމާއި ވަޒަންވެރިވުމުގެ މިނިވަންކަން

ޢަދުލުވެރިކަމާއި ހާމަކަމާއެކު ޝަރީޢަތްކުރުން: 42. (ހ)&nbsp;ކޮންމެ މީހެއްގެމެ މަދަނީ ޙައްޤުތަކާއި ވާޖިބުތައް ކަނޑައެޅުމުގައި ނުވަތަ ޖިނާއީ ކުށެއްގެ ދަޢުވާ މީހެއްގެ މައްޗަށް އުފުލުމުގައި،&nbsp;ޤާނޫނަކުން ޤާއިމްކޮށްފައިވާ މިނިވަން އަދި މުސްތަޤިއްލު ކޯޓެއްގައި ނުވަތަ ޓްރައިބިއުނަލެއްގައި އެކަށީގެންވާ މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި،&nbsp;ޢާންމުކޮށް ހުޅުވައިލެވިގެން ބާއްވާ،&nbsp;އަޑުއެހުމެއްގައި އިންޞާފުން ޝަރީޢަތްކުރެވުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.(ށ)&nbsp;&nbsp;ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހިންގާ އެންމެހައި ޝަރީޢަތްތައް ހިންގާންވާނީ ޢަދުލުވެރިކަމާއެކު،&nbsp;ވަކިފަރާތަކަށް ނުޖެހި،&nbsp;ހާމަކަމާއެކުގައެވެ.(ނ)&nbsp;&nbsp;ޝަރީޢަތްތައް ހިންގާންޖެހެނީ ޢާންމުކޮށް ހުޅުވައިލައިގެން ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް ތިރީގައި ވާ ސަބަބުތަކުންކުރެ ސަބަބަކަށްޓަކައި،&nbsp;ދީމިޤްރާޠީ އުޞޫލުތަކާ ޚިލާފުނުވާނޭ ގޮތެއްގެމަތީން، ޝަރީޢަތެއް އެކުގައި، ނުވަތަ ޝަރީޢަތަކުން ބައެއް، ޢާންމުކޮށް ހުޅުވައިނުލައި ކުރިއަށް ގެންދިއުމުގެ އިޚްތިޔާރު އެ ޝަރީޢަތެއް ކުރާ ފަނޑިޔާރަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ.1.&nbsp;މުޖްތަމަޢުގެ&nbsp;އަޚްލާޤީ އުޞޫލުތައް ހިފެހެއްޓުން،&nbsp;ނުވަތަ މުޖްތަމަޢުގެ އަމަންއަމާންކަން ޤާއިމްކުރުން،&nbsp;ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ&nbsp;ސަލާމަތަށް ބުރޫއެރިޔަ ނުދިނުން.2. ހުށަހެޅިފައިވާ&nbsp;މައްސަލައެއްގައި ކުޑަކުދީންގެ މަޞްލަޙަތު ޙިމާޔަތްކުރުން،&nbsp;ނުވަތަ މީހަކު ކުރި ކުށެއްގެ&nbsp;ސަބަބުން އަނިޔާ&nbsp;&nbsp;ލިބިފައިވާ ފަރާތެއްގެ&nbsp;މަޞްލަޙަތު ރައްކާތެރިކުރުން.3.&nbsp;ޢާންމުކޮށް ހުޅުވައިލައިގެން ޝަރީޢަތް ހިންގައިފިނަމަ، ޢަދުލުއިންޞާފު ޤާއިމްކުރުމަށް އެޅިދާނެ ހުރަހަކުން މިންޖުވުން.(ރ)&nbsp;މި މާއްދާގެ (ނ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ސަބަބުތަކުން ކުރެ ސަބަބަކަށްޓަކައި އެހެންގޮތަކަށް ކޯޓުން ކަނޑައަޅައިފައި ނުވާނަމަ،&nbsp;ކޯޓުތަކުން ނެރޭ ހުރިހައި އަމުރުތަކާއި ޙުކުމްތައް އިއްވާންވާނީ ޢާންމުކޮށް ހުޅުވައިލެވިފައިވާ މަޖިލީހެއްގައެވެ. އަދި ހުޅުވައިލެވިގެން ބޭއްވޭ ޝަރީޢަތުގެ މަޖިލިސްތަކުން ނެރޭ ކޯޓުގެ އަމުރުތަކާއި ކުރާ ޙުކުމްތައް ބޭނުންވާ ފަރާތްތަކަށް ފެންނާން ހުންނާން ވާނެއެވެ.

މާއްދާ 42. ޢަދުލުވެރިކަމާއި ހާމަކަމާއެކު ޝަރީޢަތްކުރުން

ޢަދުލުވެރިކަމާއެކު އިދާރީ ފިޔަވަޅުތައްއެޅުން: 43. (ހ)&nbsp;އިދާރީ ހިންގުމުގެ ދާއިރާއިން ކޮންމެ މީހަކާމެދުވެސް ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން،&nbsp;ޢަދުލު އިންޞާފުގެ ހަމަތަކާ އެއްގޮތަށް އެކަށީގެންވާ އަވަސް މިނެއްގައި ކަންކުރެވުމަކީ އެމީހަކަށް ލިބިގެންވާ ޙައްޤެކެވެ.(ށ)&nbsp;އިދާރީ ގޮތުން އަޅާ ފިޔަވަޅެއްގެ ސަބަބުން އެއްވެސް މީހެއްގެ ޙައްޤަކަށް އުނިކަމެއް ލިބިއްޖެ ކަމަށް ފެނިއްޖެނަމަ، އެ ފިޔަވަޅެއް އެޅި ސަބަބު ލިޔުމުން ލިބުމުގެ ޙައްޤު އެ މީހަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ.(ނ)&nbsp;އިދާރީ ގޮތުން އަޅާ ފިޔަވަޅެއްގެ ސަބަބުން އެއްވެސް މީހެއްގެ ޙައްޤަކަށް ނުވަތަ އެއްވެސް ބައެއްގެ ޙައްޤަކަށް، ނުވަތަ&nbsp;&nbsp;މުޖްތަމަޢުގެ ޙައްޤަކަށް އުނިކަމެއް ލިބިއްޖެކަމަށް ފެނިއްޖެނަމަ، އެ ކަމެއް ކޯޓަށް ހުށަހެޅުމުގެ ޙައްޤު އެ މީހަކަށް ނުވަތަ އެ ބަޔަކަށް ނުވަތަ އެ ކަމުން ސީދާގޮތެއްގައި އަސަރު ފޯރައިފާނޭ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 43. ޢަދުލުވެރިކަމާއެކު އިދާރީ ފިޔަވަޅުތައްއެޅުން

ޝަޚްޞީ&nbsp;ޒިންމާ: 44. ކުށްކުށުގައި ތުހުމަތުކުރެވޭ މީހުންގެމައްޗަށް ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ތަޙުޤީޤު ހިންގުމުގައްޔާއި، ޝަރީޢަތް ކުރުމުގައްޔާއި، ކުށް ސާބިތުވެގެން ޙުކުމް ތަންފީޛުކުރުމުގައި އެނޫން މީހެއްގެ ޤާނޫނީ ޙައްޤަކަށް ނުވަތަ ޤާނޫނީ ވާޖިބަކަށް ހުރަސް އަޅައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 44. ޝަޚްޞީ ޒިންމާ

ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ހައްޔަރުނުކުރުމާއި ބަންދުނުކުރުން: 45. މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 16 ވަނަ މާއްދާގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ގޮތުގެމަތީން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްފައިވާ ޤާނޫނަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތީން މެނުވީ، އެއްވެސް މީހެއްގެ ގަޔަށް އަތްލައި، ހިފައި، ހައްޔަރުކޮށް، އަދި ބަންދުކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 45. ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ހައްޔަރުނުކުރުމާއި ބަންދުނުކުރުން

ހައްޔަރުކުރުމާއި، ބަންދުކުރުމުގެ ބާރު: 46. ހައްޔަރު ކުރާ މީހާއަށް މީހަކު ކުށެއް ކުރަނިކޮށް ފެންނަ ހިނދެއްގައި،&nbsp;&nbsp;ނުވަތަ މީހަކު ކުށެއް ކޮށްފިކަމަށް،&nbsp;ނުވަތަ އެވަގުތަކު އެއުޅެނީ ކުށެއް&nbsp;&nbsp;ކުރާން ކަމަށް ބުއްދިއަށް ޤަބޫލުކުރެވޭފަދަ އެކަށީގެންވާ ސަބަބުތަކެއް ނުވަތަ ހެކިތަކެއް ހުރެގެން،&nbsp;ނުވަތަ ކޯޓުގެ އަމުރަކުން ހުއްދަލިބިގެން މެނުވީ،&nbsp;އެއްވެސް މީހަކު ހިފައި ހައްޔަރުކޮށް،&nbsp;ނުވަތަ ބަންދުކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 46. ހައްޔަރުކުރުމާއި، ބަންދުކުރުމުގެ ބާރު

ހިފެހެއްޓުމާއި ފާސްކުރުމާއި މުދާ އަތުލުން: 47. (ހ) އެކަށީގެންވާ ސަބަބެއްނެތި އެއްވެސް މީހެއްގެ ގަޔަށް އަތްލައި،&nbsp;ފާސްކޮށް،މީހެއްގެ އެއްޗެއް ގަދަކަމުން އަތުލައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.(ށ) ގޮވަތި ގެދޮރާއި މީހުން ދިރިއުޅޭ ތަންތަނަކީ ޙުރުމަތްތެރިވެގެންވާ ތަންތަނެވެ. ވަގުތުން ފިޔަވަޅެއް ނާޅައިފިނަމަ މީހެއްގެ މުދަލަކަށް ނުވަތަ މީހަކަށް ލިބިދާނެ ނުރައްކާތެރި ގެއްލުމަކުން އެ މުދަލެއް ނުވަތަ އެ މީހަކު ސަލާމަތްކުރުމަށްޓަކައި، ނުވަތަ ކޯޓުގެ އަމުރަކުން ހުއްދަ ލިބިގެން މެނުވީ އެއްވެސް މީހަކު ދިރިއުޅޭ ތަނަކަށް އެ މީހެއްގެ ނުރުހުމުގައި ވަދެގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 47. ހިފެހެއްޓުމާއި ފާސްކުރުމާއި މުދާ އަތުލުން

ހައްޔަރުކުރެވޭ މީހުންނާއި&nbsp;ބަންދުކުރެވޭ މީހުންގެ ޙައްޤުތައް: 48. ހައްޔަރުކުރެވޭ ހިނދު ނުވަތަ ބަންދުކުރެވޭ ހިނދު، ތިރީގައި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތުގެމަތީން އެ މީހަކާމެދު ޢަމަލުކުރެވުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.(ހ)&nbsp;އެ މީހަކު ހައްޔަރުކުރެވުނު ސަބަބު ވަގުތުން އެ މީހަކަށް އަންގާންވާނެއެވެ. އަދި ގިނަވެގެން ސައުވީސް ގަޑިއިރުގެތެރޭގައި ހައްޔަރުކުރެވުނު ސަބަބު ލިޔުމުން އެ މީހަކަށް ދޭންވާނެއެވެ.&nbsp;(ށ)&nbsp;ޤާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެހީތެރިކަން ހޯދުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވާކަން&nbsp;އެ މީހަކަށް އަންގާންވާނެއެވެ.&nbsp;&nbsp;އަދި ލަސްކުރުމެއް ނެތި ޤާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެހީތެރިކަން ހޯދައި،&nbsp;އެ މީހަކު އެ ހައްޔަރު ކުރެވުނު ނުވަތަ ބަންދުކުރެވުނު މައްސަލައެއް ނިމޭންދެން ޤާނޫނީ ވަކީލުގެ އެހީތެރިކަން ދެމެހެއްޓުމުގެ ފުރުޞަތު އެ މީހަކަށް ފަހިކޮށްދޭން ވާނެއެވެ.(ނ)&nbsp;ތިމާއަކީ ކާކުކަން އަންގައިދިނުން ފިޔަވައި އިތުރު އެހެން އެއްވެސް މަޢުލޫމާތެއް ނުދީ ހަނުހުރުމަކީ އެ މީހަކަށް ލިބިގެންވާ ޙައްޤެއްކަން&nbsp;އެ މީހަކަށް އަންގައި، އެ ޙައްޤު ލިބިގަތުމުގެ ފުރުޞަތު އެ މީހަކަށް ދޭންވާނެއެވެ.(ރ)&nbsp;ކުށެއްގެ ތުހުމަތުގައި ބަންދުކޮށްފައިވާ މީހާ ބަންދުކޮށްފައި ވަނީ ޤާނޫނީ ހަމަތަކުގެ މަތީންތޯ ކަނޑައެޅުމަށް،&nbsp;އެ މީހަކު ހައްޔަރުކުރެވުނުތާ ގިނަވެގެން ސައުވީސް ގަޑިއިރުގެ ތެރޭގައި، ފަނޑިޔާރެއްގެ ކުރިމައްޗަށް ހާޒިރުކުރާން ވާނެއެވެ. އަދި ޝަރުޠަކާއެކު ނުވަތަ ޝަރުޠަކާ ނުލައި&nbsp;އެ މީހަކު ދޫކޮށްލުމަށް، ނުވަތަ ބަންދުގައި ބެހެއްޓުމަށް އަމުރެއް ނެރުމުގެ ބާރު އެ ފަނޑިޔާރަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 48. ހައްޔަރުކުރެވޭ މީހުންނާއި  ބަންދުކުރެވޭ މީހުންގެ ޙައްޤުތައް

ކުށްކުށަށް ތުހުމަތުކުރެވޭ މީހުން މިނިވަންކުރުން: 49. އެ މީހަކާ މެދު ތުހުމަތުކުރެވިފައިވާ މައްސަލައެއްގެ ހެކި ފޮރުވުމަށް ނުވަތަ ހެކިބަސް ދޭން ހުރިމީހަކަށް ނުފޫޒެއް ފޯރުވުމަށް މަސައްކަތްކޮށްފާނެ ކަމަށްޓަކައި، ނުވަތަ ކޯޓަށް ހާޒިރުނުވެދާނެ ކަމަށްޓަކައި، ނުވަތަ ފިލައިފާނެ ކަމަށްޓަކައި، ނުވަތަ ބަންދުން ދޫކޮށްލައިފިނަމަ މުޖްތަމަޢުގެ ސަލާމަތަށް ނުރައްކަލެއް ކުރިމަތިވެދާނެ ކަމަށްޓަކައި މެނުވީ، އެއްވެސް މީހަކާމެދު&nbsp;&nbsp;ޝަރީޢަތުން ޙުކުމްކުރުމުގެ ކުރީން އެ މީހަކު ބަންދުގައި ބަހައްޓައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި ބަންދުން ދޫކޮށްލާ ހިނދު ކަފާލާތުގެ އުޞޫލުން ނުވަތަ ކޯޓުން ބޭނުންވާ ގޮތެއްގެ މަތީން ކޯޓަށް ހާޒިރުވާނޭކަން ކަށަވަރުކުރުމަށް ކަނޑައަޅާ އެހެން ޝަރުޠުތަކެއް ކަނޑައެޅިދާނެއެވެ.

މާއްދާ 49. ކުށްކުށަށް ތުހުމަތުކުރެވޭ މީހުން މިނިވަންކުރުން

އަވަހަށް މައްސަލަތައް ތަޙުޤީޤުކޮށް ދަޢުވާ ކުރުން: 50. ކުށެއްކޮށްފިކަމަށް ތުހުމަތުކޮށް ތަޙުޤީޤުކުރާ ފަރާތަކަށް މައްސަލައެއް ހުށަހެޅުމުން ލަސްނުކޮށް އެ މައްސަލަ ތަޙުޤީޤުކޮށް ނިންމާންވާނެއެވެ. އަދި&nbsp;&nbsp;އެ ކުށެއް ކުރިކަމަށް ތުހުމަތުކުރެވޭ މީހާއާމެދު ދަޢުވާކުރާންޖެހޭ ކަމަށް ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލަށް ފެނިއްޖެނަމަ،&nbsp;ވީ އެންމެ އަވަހަކަށް ދަޢުވާ އުފުލާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 50. އަވަހަށް މައްސަލަތައް ތަޙުޤީޤުކޮށް ދަޢުވާ ކުރުން

ކުށެއް ކުރިކަމުގެ ދަޢުވާ އުފުލިފައިވާ މީހުންގެ ޙައްޤުތައް: 51. ކުށެއް ކުރިކަމުގެ ދަޢުވާ އުފުލިފައިވާ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ:(ހ)&nbsp;އެ މީހެއްގެ މައްޗަށް ތުހުމަތުކުރެވިފައިވާ ކުށަކީ ކޮބައިކަން، އެ މީހަކަށް ރަނގަޅަށް ދޭހަވާނޭ ބަހަކުން، ލަސްނުކޮށް އަންގާންވާނެއެވެ.&nbsp;(ށ)&nbsp;އެކަށީގެންވާ މުއްދަތެއްގެތެރޭގައި އެ މީހަކާމެދު ޝަރީޢަތްކޮށް ނިންމުމުގެ ޙައްޤުލިބިގެންވެއެވެ.&nbsp;(ނ)&nbsp;ތިމާއާ ދެކޮޅަށް ޝަރީޢަތުގައި ބަޔާނެއް ނުދިނުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ.(ރ)&nbsp;އެ މީހަކީ ޝަރީޢަތްކުރެވޭ ބަސް ނޭނގޭ މީހަކު ނަމަ، ނުވަތަ&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;ބީރު މީހަކު ނަމަ، ނުވަތަ މަންމަނު މީހަކު ނަމަ، އެ މީހަކަށް ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ތަރުޖަމާނަކު ހޯދުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ.(ބ)&nbsp;ކުށުން ބަރީއަވުމަށް މަސައްކަތްކުރުމަށްޓަކައި އެކަށީގެންވާ ވަގުތާއި، އެކަށީގެންވާ ވަސީލަތްތައް ލިބޭންވާނެއެވެ. އަދި އެ މީހަކު އިޚްތިޔާރުކުރާ ޤާނޫނީ ވަކީލަކާ މަޝްވަރާކުރުމަށް ފުރުޞަތު ދޭންވާނެއެވެ.(ޅ)&nbsp;އެ މީހެއްގެ ހާޒިރުގައި ޝަރީޢަތް ކުރެވުމާއި، އެ މީހަކު އިޚްތިޔާރުކުރާ ޤާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެހީގައި ކުށުން ބަރީއަވުމަށް މަސައްކަތްކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ.(ކ)&nbsp;ދަޢުވާ ހުށަހަޅާ ފަރާތުން ޝަރީޢަތަށް ހާޒިރުކުރާ ހެކީންނާ ސުވާލުކުރުމާއި، އެ މީހަކު ބޭނުން ހެކީން ޝަރީޢަތަށް ހާޒިރުކޮށްދިނުމަށް ކޯޓުގައި އެދުމާއި،&nbsp;އެ ހެކީންނާ ޝަރީޢަތުގެ މަޖިލީހުގައި ސުވާލު ކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ.(އ)&nbsp;އެ މީހަކު ކުށެއްކޮށްފިކަން، އެކަށީގެންވާ މިންވަރެއްގެ ޝައްކެއްނެތި، ޝަރީޢަތުގައި ސާބިތުނުކުރެވޭ ނަމަ އެ މީހަކީ ކުށެއް ނެތް މީހަކު ކަމުގައި ބެލުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 51. ކުށެއް ކުރިކަމުގެ ދަޢުވާ އުފުލިފައިވާ މީހުންގެ ޙައްޤުތައް

އިޢުތިރާފާއި، ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ހޯދާ ހެކި: 52. ތުހުމަތުކުރެވޭ މީހާ ބުއްދި ސަލާމަތުން ހުރެ ޝަރީޢަތުގެ މަޖިލީހުގައި ވާ އިޢުތިރާފު ފިޔަވައި،&nbsp;އެހެން އިޢުތިރާފުތަކަކީ ހެއްކެއްކަމުގައެއް ނުބެލެވޭނެއެވެ. މީހަކަށް މަޖުބޫރުކޮށްގެން ބަޔާން ހޯދުމާއި، ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ހެކި ހޯދުމަކީ އެއްވެސް ފަރާތަކުން ކޮށްގެން ވާނޭ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. އެގޮތަށް ހޯދާ ބަޔާންތަކާއި ހެކިތައް ޝަރީޢަތަށް ޤަބޫލުކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 52. އިޢުތިރާފާއި، ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ހޯދާ ހެކި

ޤާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެހީތެރިކަން: 53. (ހ)&nbsp;ޤާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެހީއަކަށް ބޭނުންވެއްޖެ ކޮންމެ ހިނދެއްގައި އެފަދަ އެހީ ހޯދައި ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.&nbsp;(ށ)&nbsp;ޖިނާއީ ބޮޑެތި މައްސަލަތަކުގައި، ތުހުމަތުކުރެވޭ މީހާއަކީ ޤާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެހީތެރިކަން ހޯދޭ ފަދަ މާލީ ތަނަވަސްކަމެއް ނެތް މީހަކު ނަމަ، އޭނާއަށް ދައުލަތުން ޤާނޫނީ ވަކީލަކު ޢައްޔަން ކޮށްދޭން ވާނެއެވެ.

މާއްދާ 53. ޤާނޫނީ ވަކީލެއްގެ އެހީތެރިކަން

ލާއިންސާނީ އަދަބު ނުދިނުން: 54. އެއްވެސް މީހަކަށް، ރަހުމުކުޑަ، ލާއިންސާނީ، އިހާނެތިކަމެއް ކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި އިންސާނީ ކަރާމާތް ގެއްލޭފަދަ އަދަބެއް އެއްވެސް މީހަކަށް ދީގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި އެއްވެސް މީހަކަށް އަނިޔާކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 54. ލާއިންސާނީ އަދަބު ނުދިނުން

މަދަނީ މައްސަލަތަކުގައި ބަންދު ނުކުރުން: 55. މަދަނީ އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުން އަދާކުރާންޖެހޭ ޒިންމާއެއް އަދާނުކުރުމުގެ ސަބަބުން އެއްވެސް މީހަކު ހައްޔަރުކޮށް ނުވަތަ ބަންދުކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 55. މަދަނީ މައްސަލަތަކުގައި ބަންދު ނުކުރުން

އިސްތިއުނާފުކުރުމުގެ ޙައްޤު: 56. ޖިނާއީ މައްސަލަތަކުގައްޔާއި މަދަނީ މައްސަލަތަކުގައި އިއްވާ ޙުކުމްތަކާއި ނެރޭ ކޯޓުގެ އަމުރުތައް އިސްތިއުނާފަށް ހުށަހެޅުމުގެ ޙައްޤު،&nbsp;މައްސަލައާ ގުޅުންހުރި ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 56. އިސްތިއުނާފުކުރުމުގެ ޙައްޤު

ބަންދުކުރެވިފައިވާ މީހުންނާ އިޙްތިރާމާއެކު މުޢާމަލާތުކުރުން: 57. ކޯޓެއްގެ ޙުކުމަކާ ގުޅިގެން، ނުވަތަ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ހައްޔަރުކުރެވިފައިވާ ނުވަތަ ބަންދުކުރެވިފައިވާ މީހުންނާއި އިޖްތިމާޢީ އެކިއެކި ސަބަބުތަކަށްޓަކައި ދައުލަތުން ބަލަހައްޓަމުން ގެންދާ މީހުންނާމެދު ޢަމަލުކުރާންވާނީ އިޙްތިރާމާއެކު އިންސާނުންނާ މުޢާމަލާތުކުރުމަށް އެކަށީގެންވާ ގޮތަކަށެވެ. ފަހެ، ކޯޓެއްގެ ޙުކުމަކާ ގުޅިގެން،&nbsp;ނުވަތަ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ހައްޔަރުކުރެވިފައިވާ ނުވަތަ ބަންދުކުރެވިފައިވާ މީހުންނާއި، އިޖްތިމާޢީ އެކިއެކި ސަބަބުތަކަށްޓަކައި ދައުލަތުން ބަލަހައްޓަމުން ގެންދާ މީހުން، މި ބާބުގައި ބަޔާންވެގެންވާ އެއްވެސް ޙައްޤަކުން ނުވަތަ މިނިވަންކަމަކުން މަޙްރޫމްކުރެވޭނީ، އެ ކަމަކަށް ކޮންމެހެން ބޭނުންވާ މިންވަރަށެވެ.

މާއްދާ 57. ބަންދުކުރެވިފައިވާ މީހުންނާ އިޙްތިރާމާއެކު މުޢާމަލާތުކުރުން

ބަދަލު ލިބިދިނުން: 58. ޤާނޫނީ ބާރެއް ނެތި ނުވަތަ ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް މީހަކު ހައްޔަރުކޮށްފިނަމަ ނުވަތަ ބަންދުކޮށްފިނަމަ އެކަމުގެ ބަދަލު އެ މީހަކަށް ލިބިދޭންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 58. ބަދަލު ލިބިދިނުން

ޤާނޫނުގައި ކުށެއް ކަމަށް ކަނޑައެޅިފައި ނުވާ ކަމަކަށް ފަހުން ހަދާ ޤާނޫނަކުން އަދަބުނުދިނުން: 59. (ހ)&nbsp;ވަކި ކަމެއް ކުރުން، ނުވަތަ ވަކި ކަމެއް ނުކޮށް ދޫކޮށްލުން އެއީ ކުށެއް ކަމުގައި އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގައި ނުވަތަ ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައި ނެތީސް&nbsp;&nbsp;އެ ކަމެއް ކުރި މީހަކަށް ނުވަތަ އެ ކަމެއް ނުކޮށް ދޫކޮށްލި މީހަކަށް،&nbsp;އެ ކުރި ކަމަކާ ނުވަތަ ނުކޮށް ދޫކޮށްލި ކަމަކާ ގުޅުވައިގެން އަދަބު ދީގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި ކުށެއް ކުރިއިރު އެ ކުށަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ އަދަބަށް ވުރެ ބޮޑު އަދަބެއް އެ ކުށް ކުރި މީހަކަށް ދީގެނެއް ނުވާނެއެވެ. ކުށެއްކުރުމާ، އެ ކުށެއް ކުރި މީހާއަށް ޙުކުމްކުރުމާ ދެމެދު، އެ ކުރި ކުށެއްގެ އަދަބަށް ޤާނޫނަށް ގެންނަ ބަދަލަކުން ލުޔެއް ދީފައިވާނަމަ،&nbsp;އެ މީހަކަށް ދޭންވާނީ ފަހުން ހެދުނު ޤާނޫނުގައިވާ އަދަބެވެ.(ށ)&nbsp;ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޤާނޫނުގައި ޖިނާއީ ކުށެއްކަމަށް ކަނޑައަޅައިފައިވާ ކަމެއް ކުރާ މީހަކާމެދު ޝަރީޢަތްކުރުމާއި އަދަބުދިނުމަކަށް މި މާއްދާ ހުރަހެއް ނާޅައެވެ.

މާއްދާ 59. ޤާނޫނުގައި ކުށެއް ކަމަށް ކަނޑައެޅިފައި ނުވާ ކަމަކަށް ފަހުން ހަދާ ޤާނޫނަކުން އަދަބުނުދިނުން

އެއްކުށަކަށް ދެފަހަރަށް އަދަބު ނުދިނުން: 60. (ހ)&nbsp;&nbsp;ޖިނާއީ ކުށެއްގެ ދަޢުވާ މީހެއްގެ މައްޗަށް ސާބިތުނުވާކަމަށް ކޯޓަކުން ޙުކުމްކޮށްފިނަމަ، ދެވަނަ ފަހަރަށް ހަމަ އެ ކުށުގެ ނުވަތަ އެ ކުށުގެ ޢަމަލުން ފުރިހަމަވާ އެހެން ކުށެއްގެ ދަޢުވާ އެ މީހެއްގެ މައްޗަކަށް ނުއުފުލޭނެއެވެ. އަދި ޖިނާއީ ކުށެއްގެ ދަޢުވާ މީހެއްގެ މައްޗަށް ސާބިތުވެއްޖެނަމަ، ދެވަނަ ފަހަރަށް ހަމަ އެ ކުށުގެ ނުވަތަ އެ ކުށުގެ ޢަމަލުން ފުރިހަމަވާ އެހެން ކުށެއްގެ ދަޢުވާ އެ މީހެއްގެ މައްޗަކަށް ނުއުފުލޭނެއެވެ.&nbsp;(ށ)&nbsp;މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އުޞޫލުގެ ތެރޭގައި މައްސަލަ އިސްތިއުނާފުކުރުމެއް ނުހިމެނެއެވެ.

މާއްދާ 60. އެއްކުށަކަށް ދެފަހަރަށް އަދަބު ނުދިނުން

ޤާނޫނުތަކާއި ޤަވާޢިދުތައް ޢާންމުކޮށް ޝާއިޢުކުރުން: 61. (ހ)&nbsp;ޤާނޫނުތަކާއި، ޤަވާޢިދުތަކާއި، ރައްޔިތުން އެމައްޗަށް ޢަމަލުކުރުމަށް ސަރުކާރުން އަންގާ އެންގުންތަކާއި،&nbsp;ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތުތައް ޢާންމުންނަށް ލިބޭންހުންނާނޭ ގޮތަކަށް އިންތިޒާމުކޮށް،&nbsp;ޢާންމުކޮށް ޝާއިޢުކުރާންވާނެއެވެ.&nbsp;(ށ)&nbsp;ޤާނޫނެއް ނުވަތަ ޤާނޫނަކުން ބާރު ލިބިގެން ހަދާ ޤަވާޢިދެއްގެ ދަށުން ވިޔަސް އެއްވެސް މީހަކަށް އަދަބެއް ދޭންވާނީ، އެ ޤާނޫނެއް ނުވަތަ އެޤަވާޢިދަކީ ޢާންމުކޮށް ޝާއިޢުކޮށްފައިވާ އެއްޗަކަށް ވާނަމައެވެ. އަދި&nbsp;&nbsp;މަނާ ކުރެވޭ ކަންތަކާއި، އެއިން ކަމެއް ކޮށްފި މީހަކަށް ދެވޭނޭ އަދަބު ސާފުކޮށް ބަޔާން ކޮށްފައި އޮވެގެންނެވެ.(ނ)&nbsp;ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނެއްގައި ދައުލަތުގެ ސިއްރު ކަމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މަޢުލޫމާތު ފިޔަވައި ސަރުކާރުން ނިންމާ ނިންމުން ތަކާއި ކުރާ ކަންތައްތަކާ ބެހޭ އެންމެހައި މަޢުލޫމާތު ޢާންމުކޮށް ލިބޭން ހުންނާންވާނެއެވެ.&nbsp;&nbsp;(ރ)&nbsp;ކޮންމެ ރައްޔިތަކަށްމެ އެ މީހަކާ ބެހޭގޮތުން ސަރުކާރުގެ އިދާރާތަކުގައި ރައްކާކުރެވިފައިވާ އެންމެހައި މަޢުލޫމާތު ހޯދައި ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 61. ޤާނޫނުތަކާއި ޤަވާޢިދުތައް ޢާންމުކޮށް ޝާއިޢުކުރުން 

އެހެނިހެން ޙައްޤުތައް ލިބިދިނުން: 62. (ހ)&nbsp;މި ބާބުގައި ބަޔާންކުރެވިފައިވާ އެންމެހައި ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން އަންހެނުންނަށާއި&nbsp;ފިރިހެނުންނަށް ހަމަހަމަކަމާއެކު ލިބިގެންވެއެވެ.(ށ)&nbsp;މި ބާބުގައި ވަކިވަކީން ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ކަނޑައެޅި، ބަޔާންކުރެވިފައިވުމަކީ މި ބާބުގައި ނުހިމެނޭ އެހެނިހެން ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން ހޯދުމަށް ނުވަތަ ލިބިގަތުމަށް ހުރަސްއަޅާ ކަމެއް ނޫނެވެ.

މާއްދާ 62. އެހެނިހެން ޙައްޤުތައް ލިބިދިނުން

އަސާސީ ޙައްޤުތަކާ ތަޢާރުޟްވާ ޤާނޫނުތައް ބާޠިލްވުން: 63. އެއްވެސް ޤާނޫނެއް ނުވަތަ ޤާނޫނަކުން ބައެއް ވިޔަސް މި&nbsp;&nbsp;ބާބުގައި ބަޔާންވެގެންވާ އަސާސީ ޙައްޤަކާ ނުވަތަ މިނިވަންކަމަކާ ތަޢާރުޟްވާ ނަމަ،&nbsp;&nbsp;އެ ޤާނޫނެއް ނުވަތަ އެ ޤާނޫނަކުން އެ ޙައްޤަކާ ނުވަތަ އެ މިނިވަންކަމަކާ ތަޢާރުޟްވާ މިންވަރެއް ވާނީ ބާޠިލް އެއްޗަކަށެވެ.&nbsp;

މާއްދާ 63. އަސާސީ ޙައްޤުތަކާ ތަޢާރުޟްވާ ޤާނޫނުތައް ބާޠިލްވުން

ޣައިރު ޤާނޫނީ އަމުރުތަކަށް ތަބާނުވުމުގެ ޙައްޤު: 64. ޤާނޫނަކުން ބާރުލިބިގެން މެނުވީ ދައުލަތުގެ އެއްވެސް މުވައްޒަފަކު، އެއްވެސް މީހަކަށް އަމުރެއް ކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި ޣައިރު ޤާނޫނީ އެއްވެސް އަމުރަކަށް ތަބާނުވުމުގެ ޙައްޤު ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 64. ޣައިރު ޤާނޫނީ އަމުރުތަކަށް ތަބާނުވުމުގެ ޙައްޤު

ޙައްލުހޯދުމަށްޓަކައި ދަޢުވާކުރުމުގެ ޙައްޤު: 65. މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އެއްވެސް ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް އެއްވެސް މީހެއްގެ ކިބައިން ނިގުޅައިގެންފިނަމަ،&nbsp;ނުވަތަ ހިފަހައްޓައިފިނަމަ، އިންޞާފުވެރި ޙައްލެއް ހޯދުމަށްޓަކައި އެ މައްސަލަ ކޯޓަށް ހުށަހެޅުމުގެ ޙައްޤު އެ މީހަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 65. ޙައްލުހޯދުމަށްޓަކައި ދަޢުވާކުރުމުގެ ޙައްޤު

ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމާ ތަޢާރުޟްވާ ޤާނޫނުތައް ބާޠިލްވުން: 66. މި ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާއިރު ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހިނގަމުން އަންނަ އެންމެހައި ޤާނޫނުތަކާއި ޤަވާޢިދުތަކާއި ޤަރާރުތަކާއި އިޢުލާންތަކުގައި ބަޔާންވެފައިވާ ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން،&nbsp;މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމާ ތަޢާރުޟްވާ އެންމެހައި ކަންތައްތައް،&nbsp;މި ޤާނޫނުއަސާސީ އަށް ޢަމަލުކުރާން ފެށުމާއެކު ބާޠިލްވީއެވެ.&nbsp;

މާއްދާ 66. ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމާ ތަޢާރުޟްވާ ޤާނޫނުތައް ބާޠިލްވުން

މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް: 67. ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބޭ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމާއި،&nbsp;އެ މީހަކު އަދާކުރާންޖެހޭ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތަކަކީ ވަކިނުކުރެވޭނޭ ދެ އަސާސްކަމުގައިވީ ހިނދު،&nbsp;އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ކުރުމަކީ ކޮންމެ ރައްޔިތެއްގެ މަސްއޫލިއްޔަތެކެވެ. އަދި އެ ވަގުތަކު ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުޅޭ ކޮންމެ މީހަކުމެ އެ ކަންތައްތަކަށް އިޙްތިރާމްކުރާންވާނެއެވެ.&nbsp;(ހ)&nbsp;އަނެކުންގެ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމަށް ރައްކާތެރިވެ އެ ޙައްޤުތަކަށާއި މިނިވަންކަމަށް އިޙްތިރާމްކުރުން.(ށ)&nbsp;އެންމެހައި މީސްތަކުންގެ މެދުގައްޔާއި ޖަމާޢަތްތަކުގެ މެދުގައި އެކުވެރިކަމާއި،&nbsp;އެއްބަޔަކު އަނެއްބަޔަކަށް އިޙްތިރާމްކުރުމުގެ ރޫޙު އާލާކުރުމާއި،އަނެކުންނާ ތިމާއާދެމެދު ހުންނަ ތަފާތުތައް ބަލައިގަތުމުގެ އުޞޫލު ދެމެހެއްޓުމަށް މަސައްކަތްކުރުން.(ނ)&nbsp;މުޖްތަމަޢުގެ ދުޅަހެޔޮކަމަށާއި ތަރައްޤީއަށްޓަކައި މަސައްކަތްކުރުން.(ރ)&nbsp;ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސިޔާދަތާއި، ރައްޔިތުންގެ އެއްބައިވަންތަކަމާއި، އަމަންއަމާންކަމާއި،&nbsp;ރައްކާތެރިކަމާއި ޤައުމުގެ ޝަރަފް ހިފެހެއްޓުމަށްޓަކައި މަސައްކަތްކުރުން.(ބ)&nbsp;ޤާނޫނުއަސާސީއަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތުމާއި، ޤާނޫނުގެ ވެރިކަން ހިންގުމުގެ އުޞޫލަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތުން.(ޅ)&nbsp;އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފު ނުވާ ގޮތުގެމަތީން، ދީމިޤްރާޠީ އުޞޫލުތަކާއި ގޮތްތައް ކުރިއެރުވުން.(ކ)&nbsp;ދިވެހިދައުލަތުގެ ދީން ކަމުގައިވާ އިސްލާމްދީނާއި،&nbsp;ރާއްޖޭގެ ޘަޤާފަތާއި، މާދަރީ ބަހާއި، ޤައުމީ ތަރިކަ ރައްކާތެރިކޮށް ދެމެހެއްޓުން.(އ)&nbsp;ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތިމާވެށްޓާއި ދިރޭތަކެތީގެ ނަސްލުތަކާއި، ޤުދްރަތީ ރީތިކަމާއި، ވަސީލަތްތައް ރައްކާތެރިކޮށް ދެމެހެއްޓުމާއެކު، ތިމާވެށި ނުސާފުވާ ފަދަ ޢަމަލުތަކާއި ޤުދްރަތީ ވެށި ހަލާކުވެގެންދާ ފަދަ ޢަމަލުތަކުން ދުރުހެލިވުން.

މާއްދާ 67. މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް

މާނަކުރުން: 68. ކޯޓުތަކުންނާއި ޓްރައިބިއުނަލްތަކުން މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ&nbsp;&nbsp;ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން&nbsp;މާނަކުރުމުގައްޔާއި ލިބިދިނުމުގައި،&nbsp;އިންސާނީ ޝަރަފާއި ހަމަހަމަކަމާއި މިނިވަންކަމަށް ބިނާކޮށް އުފެދިފައިވާ،&nbsp;ހުޅުވިގެންވާ ދީމިޤްރާޠީ މުޖްތަމަޢުތަކުން ޤަބޫލުކުރާ އުޞޫލުތަކަށް ރިޢާޔަތްކޮށް&nbsp;އެ އުޞޫލުތައް ނަގަހައްޓާންވާނެއެވެ. އަދި ދިވެހިރާއްޖެ ބައިވެރިވެފައިވާ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޢާހަދާތަކަށް ރިޢާޔަތްކުރާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 68. މާނަކުރުން

ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް ނިގުޅައިގަނެވޭފަދަ ގޮތަކަށް ޤާނޫނުއަސާސީ މާނަނުކުރުން: 69. މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އެއްވެސް ޙައްޤަކަށް ނުވަތަ މިނިވަންކަމަކަށް އުނިކަމެއް ލިބޭނޭފަދަ ޢަމަލެއް ކުރުމުގެ، ނުވަތަ އެފަދަ ޢަމަލެއްގައި ބައިވެރިވުމުގެ ޙައްޤު އެއްވެސް މީހަކަށް ނުވަތަ ޖަމާޢަތަކަށް ނުވަތަ ދައުލަތަށް ލިބޭނޭފަދަ ގޮތަކަށް މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ހިމެނޭ އެއްވެސް މާއްދާއެއް މާނަކޮށް ނުވަތަ ތަރުޖަމާކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 69. ޙައްޤެއް ނުވަތަ މިނިވަންކަމެއް ނިގުޅައިގަނެވޭފަދަ ގޮތަކަށް ޤާނޫނުއަސާސީ މާނަނުކުރުން

ތިންވަނަ ބާބު - ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް

ޤާނޫނުހެދުމުގެ ބާރު: 70. (ހ) ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޤާނޫނުހެދުމުގެ އެންމެހައި ބާރުތައް ލިބިގެންވަނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށެވެ.(ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވާ ޤާނޫނު ހެދުމުގެ ޢާންމު ބާރުތަކުގެ ތެރޭގައި އަންނަނިވި ވާޖިބުތައް އަދާކުރުމާއި ކަންތައްތައް ކުރުމުގެ ބާރުވެސް އެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ.1. މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކުރާ ގޮތުގެމަތީން ޤާނޫނުއަސާސީއަށް އިޞްލާޙުގެނައުން.2. ބޭނުންވެއްޖެ ކޮންމެ ކަމަކާ ބެހޭގޮތުން، އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފުނުވާ ގޮތުގެމަތީން ޤާނޫނު ހެދުމާއި، ޤާނޫނަށް ބަދަލުގެނައުމާއި، ޤާނޫނު ބާޠިލްކުރުން.3. ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރުގެ ފަރާތުން ކުރާ ކަންތައްތައް ހިނގާނުހިނގާ ގޮތް ބެލުމާއި ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރު ޖަވާބުދާރީކުރުވުން. އަދި މިކަންކަން ކުރުމަށްޓަކައި ޤާނޫނުއަސާސީ އާއި ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ފިޔަވަޅުތައް އެޅުން.4. ދައުލަތުގެ އަހަރީ ބަޖެޓާއި ސަޕްލިމެންޓަރީ ބަޖެޓް ފާސްކުރުން.5. މުސްތަޤިއްލު ކޮމިޝަންތަކާއި މުސްތަޤިއްލު މަޤާމުތަކާ ބެހޭގޮތުން ނިންމާންޖެހޭ ކަންތައްތައް ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން ނިންމުން.6. ރައްޔިތުންނާ ގުޅޭ މުހިންމު ކަންތައްތަކުގައި ރައްޔިތުންގެ ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ޢާންމު ވޯޓު ނެގުން.7. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން އަދާކުރާން ޖެހޭނެކަމަށް&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ނުވަތަ ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ&nbsp;މިނޫންވެސް ވާޖިބުތައް އަދާކުރުން.(ނ) އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފުވާ އެއްވެސް ޤާނޫނެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.(ރ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރުމަށް ހުށަހަޅާ ކޮންމެ ހުށަހެޅުމެއް ޤަބޫލުކުރުމާއި، ފާސްނުކޮށް އަނބުރާ ފޮނުވައިލުމާއި، ބާޠިލްކުރުމާއި، އަދި މިފަދަ ކޮންމެ ހުށަހެޅުމަކަށް ބަދަލު ގެނައުމުގެ ބާރު އެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ.(ބ) މީހަކު މަޤާމަކަށް އިސްކުރުމަށްޓަކައި ނުވަތަ މަޤާމަކުން ވަކިކުރުމަށްޓަކައި އެކަން ފާސްކުރުމަށް&nbsp;&nbsp;ރައްޔިތުންގެ&nbsp;&nbsp;މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅައިފިނަމަ، އެ ހުށަހެޅުމެއް ފާސްކުރުމާއި ފާސްނުކޮށް ދޫކޮށްލުމުގެ ބާރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 70. ޤާނޫނުހެދުމުގެ ބާރު

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ޢަދަދު ކަނޑައެޅުން: 71. (ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ޢަދަދު ކަނޑައަޅާނީ އަންނަނިވި އުޞޫލުންނެވެ.&nbsp;1. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކޮންމެ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގައި ރަޖިސްޓަރީ ކުރެވިފައިވާ އާބާދީގެ ފުރަތަމަ ފަސްހާސް މީހަކަށް ނުވަތަ ފަސްހާސް މީހުން ހަމަނުވާ ކޮންމެ އިދާރީ ދާއިރާއަކަށް ދެމެންބަރުން.2. ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގައި ރަޖިސްޓަރީކުރެވިފައިވާ އާބާދީ&nbsp;ފަސްހާހަށްވުރެ އިތުރުވާނަމަ، އާބާދީގެ ފުރަތަމަ ފަސްހާސް މީހުންނަށްވުރެ އިތުރުވާ ކޮންމެ ފަސްހާސް މީހަކަށް މެންބަރެއް.(ށ) މި މާއްދާގެ ބޭނުމަށްޓަކައި އިދާރީ ދާއިރާކަމުގައި ބުނެފައި އެވަނީ، މި ޤާނޫނުއަސާސީ ތަޞްދީޤުކުރާއިރު، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަތޮޅުތަކުގެ ގޮތުގައި ބަލާ ވިހި އަތޮޅާއި މާލެއާއެކު ޖުމްލަ އެކާވީސް ދާއިރާއަށެވެ. އިދާރީ ދާއިރާތަކުގެ ތަފްޞީލް މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 2 ގައި އެވަނީއެވެ.

މާއްދާ 71. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ޢަދަދު ކަނޑައެޅުން

މެންބަރުން އިންތިޚާބުކުރުން: 72. (ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 71 ވަނަ މާއްދާ ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އުޞޫލާ ޚިލާފުނުވާނޭހެން، ކޮންމެ އިދާރީ ދާއިރާއަކުން ވަކި އިންތިޚާބީ ދާއިރާތަކެއް ކަނޑައަޅާންވާނެއެވެ. މިއިން ކޮންމެ އިންތިޚާބީ ދާއިރާއަކުން އިންތިޚާބުކުރާނީ އެއް މެންބަރެވެ.(ށ) ކޮންމެ އިންތިޚާބީ ދާއިރާއެއްގައި ވާދަކުރާ މީހުންގެ ތެރެއިން އިންތިޚާބުވާނީ، އެ ދާއިރާއެއްގައި ވޯޓުދޭ ރައްޔިތުންގެ ސިއްރުވޯޓަކުން އެންމެ ގިނަ ވޯޓު ލިބޭ މީހެކެވެ.(ނ) ކޮންމެ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގައި ހިމެނޭ އިންތިޚާބީ ދާއިރާތައް ކަނޑައަޅާނޭ ގޮތާއި، އެ އިންތިޚާބީ ދާއިރާތަކުގެ ސަރަޙައްދު ކަނޑައަޅާނޭ ގޮތް ޤާނޫނަކުން ބަޔާންކުރާންވާނެއެވެ. އަދި އިދާރީ ދާއިރާތަކުގެ އާބާދީ އިންތިޚާބީ ދާއިރާތަކަކަށް ބެހުމުގައި އެ އިދާރީ ދާއިރާއެއްގައި ހިމެނޭ އިންތިޚާބީ ދާއިރާތަކުގެ އާބާދީ ވީއެންމެ ބޮޑަކަށް ހަމަހަމަކުރެވޭނޭ އުޞޫލެއް&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;އެ ޤާނޫނުގައި ކަނޑައަޅާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 72. މެންބަރުން އިންތިޚާބުކުރުން

މެންބަރަކަށް ވުމުގެ ޝަރުޠުތައް: 73. (ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމަށް އިންތިޚާބުކުރެވޭ މީހެއްގައި އަންނަނިވި ޝަރުޠުތައް ފުރިހަމަވާންވާނެއެވެ.&nbsp;1. ދިވެހިރައްޔިތަކަށްވުން.2.&nbsp;ބޭރުޤައުމެއްގެ ރައްޔިތަކަށް ނުވުން.3. މުސްލިމަކު ކަމުގައިވުމާއި، ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ މީހަކުކަމުގައިވުން.4. ޢުމުރުން އަށާރަ އަހަރު ފުރިފައިވުން.5. ބުއްދި ހަމައަށް ހުރި މީހަކުކަމުގައިވުން.(ށ) ބޭރުޤައުމެއްގެ ރައްޔިތަކު ދިވެހިރައްޔިތަކަށް ވެފައިވާ ނަމަ،&nbsp;&nbsp;&nbsp;އެ މީހަކަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމަށް ކުރިމަތިލެވޭނީ،&nbsp;&nbsp;&nbsp;އެ މީހަކު ދިވެހިރައްޔިތަކަށްވީތާ ފަސް އަހަރު ފުރުމަށްފަހުއެވެ. އަދި&nbsp;&nbsp;&nbsp;އެ މީހަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދިރިއުޅެމުންދާ މީހަކު ކަމުގައި ވާންވާނެއެވެ.(ނ) އަންނަނިވި ޙާލަތްތަކުންކުރެ ޙާލަތެއްގައިވާ މީހަކަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިންތިޚާބުގައި ބައިވެރިއެއް ނުވެވޭނެއެވެ. އަދި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހޮވިފައިވާ މެންބަރަކަށް އެފަދަ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެނަމަ&nbsp;&nbsp;&nbsp;އެ މީހަކު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމުން ވަކިވާނެއެވެ.1. އަދާކުރާންޖެހޭ ސާބިތު ދަރަންޏެއް އޮތް މީހަކު ނަމަ، ޙުކުމާ އެއްގޮތަށް އެ ދަރަނި އަދާކުރަމުން ނުދާ މީހަކު ކަމުގައިވުން.2. ޖިނާއީ ކުށެއް ކުރިކަން ސާބިތުވެ ބާރަ މަސްދުވަހަށްވުރެ ދިގުމުއްދަތެއްގެ ޙުކުމެއް ތަންފީޛުކުރަމުންދާ މީހަކު ކަމުގައިވުން.3. ޖިނާއީ ކުށެއް ކުރިކަން ސާބިތުވެ ބާރަ މަސްދުވަހަށްވުރެ ދިގު މުއްދަތެއްގެ ޙުކުމެއް ކުރެވިފައިވާ މީހަކު ނަމަ އެ ޙުކުމެއް ތަންފީޛުކޮށް ނިމުނުތާ، ނުވަތަ އެ ޙުކުމުން ކަނޑައެޅުނު އަދަބު މަޢާފްކުރެވުނުތާ ތިން އަހަރު ނުވާ މީހަކު ކަމުގައިވުން.4. ފަނޑިޔާރަކު ކަމުގައިވުން.(ރ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި ކަނޑައަޅައި އެހެންގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައި ނުވާނަމަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު އެ މަޤާމުގައި ހުރެ އަންނަނިވި ވަޒީފާތަކުން ކުރެ ވަޒީފާއެއް އަދާކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.1. ވަޒީރުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަން.2. ސްޓޭޓް މިނިސްޓަރުކަމާއި، ވަޒީރުންގެ ނައިބުކަމާއި، ދައުލަތުގެ އެފެންވަރުގެ އެއްވެސް ވަޒީފާއެއް.&nbsp;3. މުސްތަޤިއްލު ކޮމިޝަނެއްގެ މެންބަރުކަން ނުވަތަ މުސްތަޤިއްލު މަޤާމެއް.&nbsp;4. ސިވިލް ސަރވިސްގެ ވަޒީފާއެއް.5. ސަރުކާރުގެ ނުވަތަ ސަރުކާރު ބައިވެރިވާ، ނުވަތަ ސަރުކާރުން ހިންގާ، ކުންފުންޏެއްގެ ވަޒީފާއެއް.6. ސިފައިންގެ ވަޒީފާއެއް.7. ފުލުހުންގެ ވަޒީފާއެއް.8. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރެއްގެ ޙައިޘިއްޔަތުން އަދާކުރާންޖެހޭ ވަޒީފާއެއް ފިޔަވައި ދައުލަތުގެ އެހެން ވަޒީފާއެއް.&nbsp;&nbsp;(ބ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހޮވިފައިވާ މެންބަރަކަށް އަންނަނިވި ޙާލަތުންކުރެ ޙާލަތެއް މެދުވެރިވެއްޖެނަމަ އެ މީހަކު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމުން ވަކިވާނެއެވެ. (1) ވަކި ސިޔާސީ ޕާޓީއެއްގެ ފަރާތުން ވާދަކޮށްގެން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އިންތިޚާބުވުމަށްފަހު، އެ މެންބަރަކު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އިންތިޚާބުވި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޢުމުރުގެ ތެރޭގައި، އެ މެންބަރަކު ތަމްސީލުކުރާ ސިޔާސީ ޕާޓީން އަމިއްލައަށް ވަކިވުން ނުވަތަ އެ ސިޔާސީ ޕާޓީގެ މެންބަރުކަމުން ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކުރާ ގޮތުގެމަތިން ވަކިކުރުން ނުވަތަ އެ މެންބަރަކު ތަމްސީލުކުރާ ސިޔާސީ ޕާޓީ ނޫން އެހެން ސިޔާސީ ޕާޓީއެއްގެ މެންބަރަކަށްވުން.(2) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު، އެ މެންބަރަކު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އިންތިޚާބުވި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޢުމުރުގެ ތެރޭގައި، އެ މެންބަރަކު ތަމްސީލުކުރާ ސިޔާސީ ޕާޓީން އަމިއްލައަށް ވަކިވުން ނުވަތަ އެ ސިޔާސީ ޕާޓީގެ މެންބަރުކަމުން ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކުރާ ގޮތުގެމަތިން ވަކިކުރުން ނުވަތަ އެ މެންބަރަކު ތަމްސީލުކުރާ ސިޔާސީ ޕާޓީ ނޫން އެހެން ސިޔާސީ ޕާޓީއެއްގެ މެންބަރަކަށްވުން. (3) އަމިއްލަ ގޮތުން ވާދަކޮށްގެން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އިންތިޚާބުވުމަށްފަހު، އެ މެންބަރަކު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އިންތިޚާބުވި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޢުމުރުގެ ތެރޭގައި، ސިޔާސީ ޕާޓީއެއްގެ މެންބަރަކަށްވުން.

މާއްދާ 73. މެންބަރަކަށް ވުމުގެ ޝަރުޠުތައް

މެންބަރުކަމާމެދު ކޯޓުގެ އިޚްތިޞާޞް: 74. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ޝަރުޠު މީހެއްގައި ހަމަވޭތޯ ނުވަތަ މެންބަރަކު މަޤާމުން ވަކިކުރާންޖެހިއްޖެތޯ ބެލުމުގައި ނުވަތަ މެންބަރުކަމުގެ ގޮނޑިއެއް ހުސްވެއްޖެކަމާމެދު ޚިލާފެއް އުފެދިއްޖެނަމަ، އެ މައްސަލައެއް ބަލައި ގޮތެއް ކަނޑައަޅާނީ ސުޕްރީމްކޯޓުންނެވެ.

މާއްދާ 74. މެންބަރުކަމާމެދު ކޯޓުގެ އިޚްތިޞާޞް

މެންބަރުންގެ މަސައްކަތުގައި ރިޢާޔަތްކުރާންވީ ކަންކަން: 75. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން ޢަމަލުކުރާންވާނީ، ޤައުމީ މަޞްލަޙަތާއި ރައްޔިތުންގެ ލާބަޔާއި މަންފާއަށް އިސްކަންދީގެންނެވެ. އަދި އެއްވެސް މެންބަރަކު އެ މީހެއްގެ ނުވަތަ އެ މީހަކާ ޚާއްޞަ ގުޅުމެއް އޮތް އެހެން މީހެއްގެ ވެސް ޒާތީ މަޞްލަޙަތެއް ކުރިއެރުވުމަށް މަޤާމުގެ ބޭނުންކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި އެބައިމީހުން، އެބައިމީހުން އިންތިޚާބުވީ ދާއިރާތައް ތަމްސީލުކުރުމުގައި، މުޅި ޤައުމާއި ހުރިހައި ރައްޔިތުންގެ ލާބަޔާއި މަންފާއަށް ރިޢާޔަތްކުރާންވާނެއެވެ.&nbsp;

މާއްދާ 75. މެންބަރުންގެ މަސައްކަތުގައި ރިޢާޔަތްކުރާންވީ ކަންކަން

މުދަލާއި ފައިސާގެ ބަޔާން ހާމަކުރުން: 76. ކޮންމެ މެންބަރަކުމެ ކޮންމެ އަހަރަކު އެއްފަހަރު އެ މީހެއްގެ މިލްކިއްޔާތުގައިވާ މުދަލާއި ފައިސާގެ ހިސާބުތަކާއި، ވިޔަފާރީގެ މަޞްލަޙަތުތަކާއި، އަރަންޏާއި ދަރަނި ހާމަކޮށް ތައްޔާރުކުރާ ބަޔާނެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އަމީންޢާންމަށް ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ.&nbsp;އަދި މިގޮތުން ދޭ މަޢުލޫމާތުގައި އެ މީހަކު އަދާކުރާ އެހެން ވަޒީފާތަކާއި އެ ވަޒީފާތަކުގެ ޒިންމާތައް ހިމަނާންވާނެއެވެ.&nbsp;

މާއްދާ 76. މުދަލާއި ފައިސާގެ ބަޔާން ހާމަކުރުން

މެންބަރުކަމުން އިސްތިޢުފާދިނުން: 77. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު، މެންބަރުކަމުން އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، އެކަން ބަޔާންކޮށް، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ސިޓީއަކުން އެކަން ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ލިބުމުން&nbsp;&nbsp;އެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން ވަކިވީއެވެ.

މާއްދާ 77. މެންބަރުކަމުން އިސްތިޢުފާދިނުން

ހުސްވާ ގޮނޑިއަށް މެންބަރުން އިންތިޚާބުކުރުން: 78. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު މެންބަރުކަމުން ވަކިވުމުގެ ސަބަބުން ހުސްވާ ގޮނޑިއަށް އެ ގޮނޑި ހުސްވި ތާރީޚުން ފެށިގެން ފަސްދޮޅަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި މެންބަރަކު އިންތިޚާބު ކުރާން ވާނެއެވެ. ނަމަވެސް މެންބަރުކަމުގެ ގޮނޑި ހުސްވި ތާރީޚުން ފެށިގެން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކުރިއަށްއޮތް ޢާންމު އިންތިޚާބާ ދެމެދު އޮތީ ހަމަސްދުވަސް ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ކުރު މުއްދަތެއްކަމުގައި ވާނަމަ އެ ހުސްވި ގޮނޑިއަކަށް މެންބަރަކު އިންތިޚާބު ކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 78. ހުސްވާ ގޮނޑިއަށް މެންބަރުން އިންތިޚާބުކުރުން

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޢުމުރު: 79. (ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޢުމުރަކީ، މަޖިލިސް އިންތިޚާބު ކުރުމަށްފަހު، ފުރަތަމަ ޖަލްސާ ކުރާ ތާރީޚުން ފެށިގެން ފަސް އަހަރު ދުވަހެވެ.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;މި މުއްދަތު ހަމަވުމުން މަޖިލިސް އުވުނީއެވެ. ޢުމުރު ހަމަވެގެން މަޖިލިސް އުވުމާއެކު އަލަށް އިންތިޚާބުކުރާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ފުރަތަމަ ޖަލްސާ ބާއްވާންވާނެއެވެ.&nbsp;(ށ) ހިނގަމުންދާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޢުމުރު ހަމަވުމުގެ ތިރީސް ދުވަސް ކުރީން އަލަށް އިންތިޚާބުކުރާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން އިންތިޚާބުކުރުމާއި، އެކަމާ ގުޅޭގޮތުން ކުރާންޖެހޭ އެހެނިހެން ކަންތައްތައް ކޮށް ނިންމާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 79. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޢުމުރު 

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޢުމުރުގެ މުއްދަތު އިތުރުކުރުން: 80. ކުއްލިނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކޮށްފައިވާ ދަނޑިވަޅެއްގައި، ޢާންމު އިންތިޚާބެއް ބޭއްވުމަށް ދަތިވެއްޖެނަމަ، މަޖިލީހުގެ ޢުމުރު އެއް އަހަރަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް އިތުރުކުރުމުގެ ޤަރާރެއް އެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރެވިދާނެއެވެ. މިފަދަ ޤަރާރެއް ފާސްވާނީ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ ތިންބައިކުޅަ ދެބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުންނެވެ. މިގޮތަށް މަޖިލީހުގެ މުއްދަތު އިތުރުކޮށްފައިވަނިކޮށް، ކުއްލިނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާންކުރުމަށް ނެރުނު ޤަރާރު އުވައިލުމަށްފަހު ނުވަތަ އެ ޤަރާރުގެ މުއްދަތު ހަމަވުމަށްފަހު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް ފަސްދޮޅަސް ދުވަހަށްވުރެ ދިގު މުއްދަތަކަށް ކުރިއަށް ގެންގޮސްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އެ ފަސްދޮޅަސް ދުވަހުގެތެރޭގައި ރައްޔިތުންގެ&nbsp;އާ މަޖިލީހަކަށް މެންބަރުން ހޮވުމުގެ ހުރިހައި ކަމެއްކޮށް ނިންމާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 80. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޢުމުރުގެ މުއްދަތު އިތުރުކުރުން

ރައްޔިތުންގެ&nbsp;މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ހުވައިކުރުން: 81. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމަށް އިންތިޚާބުވާ މީހަކު، އެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމުގެ މަޤާމް ފުރާން ފެށުމުގެ ކުރީން އުއްތަމަފަނޑިޔާރުގެ ކުރިމަތީގައި ނުވަތަ އުއްތަމަފަނޑިޔާރު ކަނޑައަޅާ އެހެން ފަނޑިޔާރެއްގެ ކުރިމަތީގައި މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ ޖަދުވަލު 1 ގައިވާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ހުވައިކޮށް އެ ހުވައިގެ އިޤްރާރުގައި ސޮއިކުރާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 81. ރައްޔިތުންގެ  މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ހުވައިކުރުން

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސާއި ނައިބުރައީސް: 82. (ހ) ޢާންމު އިންތިޚާބަށްފަހު ބާއްވާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ފުރަތަމަ ޖަލްސާގައި އެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން އެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަކާއި ނައިބުރައީސެއް، އެ މަޖިލީހުގެ ސިއްރު ވޯޓަކުން އިންތިޚާބު ކުރާންވާނެއެވެ. މަޖިލީހުގެ ރައީސާއި ނައިބުރައީސް އިންތިޚާބުކުރެވެންދެން އެ ޖަލްސާގެ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާނީ އެ ޖަލްސާއަށް ހާޒިރުވެތިބި މެންބަރުންގެތެރެއިން މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމުގައި މެދުނުކެނޑި އެންމެ ގިނަދުވަސްވީ މެންބަރެކެވެ.&nbsp;&nbsp;މެންބަރުކަމުގައި މެދުނުކެނޑި އެންމެ ގިނަދުވަސްވީ ގިނަ މެންބަރުންތަކެއް ތިބި ނަމަ އެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން ޢުމުރުން އެންމެ ދޮށީ މެންބަރެކެވެ.(ށ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތަކުގެ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާނީ&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;އެ މަޖިލީހުގެ ރައީސެވެ. މަޖިލީހުގެ ރައީސް ހާޒިރު ނުވާނަމަ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާނީ ނައިބުރައީސެވެ. ރައީސާއި ނައިބުރައީސް ހާޒިރު ނުވާނަމަ މަޖިލީހުގެ ޤަވާޢިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތީން&nbsp;އެ ޖަލްސާގެ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާނޭ މީހަކު ކަނޑައަޅާނީ އެވެ.(ނ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް އެ މަޤާމުން އިސްތިޢުފާ ދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސަށް ސިޓީއަކުން އެކަން ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސަށް ލިބުމުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް އެ މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސް އެ މަޤާމުން އިސްތިޢުފާ ދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، އެކަން ބަޔާންކޮށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ސިޓީއަކުން އެކަން ހުށަހަޅައި، އެ ސިޓީ މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ލިބުމުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސް އެ މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ.(ރ) އަންނަނިވި ޙާލަތްތަކުގައި، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް ނުވަތަ ނައިބުރައީސް އެ މަޤާމުން ވަކިވާނެއެވެ.1. އެ މީހަކު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުކަމުން ވަކިވުން.2. އެ މީހަކު މަޤާމުން ވަކިކުރުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްވުން.(ބ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް ނުވަތަ ނައިބުރައީސް&nbsp;މަޤާމުން ވަކިކުރުމަށް ހުށަހަޅާ ޤަރާރެއް މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުމުގެ ސާދަ ދުވަސް ކުރީން އެކަން އެ މަޖިލީހަށް އަންގާން ވާނެއެވެ.(ޅ)	ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް އެ މަޤާމުން ވަކިކުރުމާބެހޭ ބަޙުޘެއް ހިނގާ، މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގެ ރިޔާސަތު މަޖިލީހުގެ ރައީސް ބަލަހައްޓައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ. ހަމައެހެންމެ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސް މަޤާމުން ވަކިކުރުމާބެހޭ ބަޙުޘެއް ހިނގާ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގެ ރިޔާސަތު މަޖިލީހުގެ ނައިބުރައީސް ބަލަހައްޓައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.(ކ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް ނުވަތަ ނައިބުރައީސް މަޤާމުން ވަކިކުރުމާބެހޭ ބަޙުޘެއް ހިނގާ، މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި ބައިވެރިވުމާއި، އެމީހެއްގެ ދިފާޢުގައި ބަޙުޘްގައި ބައިވެރިވެ ވާހަކަދެއްކުމުގެ ޙައްޤު އެއިން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. ނަމަވެސް އެ މީހަކު މަޤާމުން ވަކިކުރުމާބެހޭ ގޮތުން ނަގާ ވޯޓެއްގައި އެ މީހަކަށް ވޯޓެއް ނުދެވޭނެއެވެ.

މާއްދާ 82. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސާއި ނައިބުރައީސް

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތައް: 83. ކޮންމެ އަހަރަކުމެ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ތިން ދައުރު އޮންނާންވާނެއެވެ. މިއިން&nbsp;ކޮންމެ ދައުރެއްމެ ފަށާ ދުވަހާއި ނިންމާ ދުވަސް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޤަވާޢިދުގައި ކަނޑައަޅައިފައި އޮންނާންވާނެއެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތައް ޢާންމުކޮށް ބާއްވާންވާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސްކުރާ ގޭގައެވެ.

މާއްދާ 83. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތައް

ރިޔާސީ ބަޔާން: 84. ކޮންމެ އަހަރަކުމެ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ފުރަތަމަ ދައުރުގެ ފުރަތަމަ ޖަލްސާގައި ޤައުމުގެ ޙާލަތު ބަޔާންކޮށްދީ އަދި ޤައުމުގެ ޙާލަތު އިތުރަށް ރަނގަޅު ކުރުމަށްޓަކައި ކުރާންޖެހޭކަމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ފެންނަ ކަންތައްތަކުގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ރިޔާސީ ބަޔާނެއް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އިއްވާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 84. ރިޔާސީ ބަޔާން

ޖަލްސާތައް ޢާންމުންނަށް ހުޅުވައިލުން: 85. (ހ) މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތުގައި މެނުވީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތަކާއި އެ މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީތަކުގެ ޖަލްސާތައް އޮންނާންވާނީ ޢާންމުންނަށް ހުޅުވައިލެވިފައެވެ.(ށ) ޤައުމީ ސަލާމަތަށްޓަކައި ނުވަތަ، އަމަންޢާންމު ރައްކާތެރިކުރުމަށްޓަކައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއް ނުވަތަ ޖަލްސާއަކުން ބައެއް ނުވަތަ&nbsp;&nbsp;އެ މަޖިލީހުގެ ކޮމެޓީއެއްގެ ޖަލްސާއެއް ނުވަތަ ޖަލްސާއަކުން ބައެއް ސިއްރު ޖަލްސާއެއްގެ ގޮތުގައި ބޭއްވިދާނެއެވެ. މިފަދަ ސިއްރު ޖަލްސާއެއް ބާއްވާންވާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އެ ޖަލްސާއަކަށް ނުވަތަ ކޮމެޓީގެ&nbsp;&nbsp;އެ ޖަލްސާއަކަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން އެ ޖަލްސާއެއް ސިއްރު ޖަލްސާއެއްގެ ގޮތުގައި ބާއްވާން ފާސްކޮށްގެންނެވެ.(ނ) މި މާއްދާގެ (ށ) އެހެން އޮތުމަކުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކޮމެޓީއެއްގެ ޖަލްސާއެއް ނުވަތަ ޖަލްސާއަކުން ބައެއް ސިއްރު ޖަލްސާއެއްގެ ގޮތުގައި ބޭއްވުމާ ބެހޭ އިތުރު ސަބަބުތައް ޤަވާޢިދުގައި ކަނޑައެޅުމަކަށް ހުރަހެއް ނާޅައެވެ.

މާއްދާ 85. ޖަލްސާތައް ޢާންމުންނަށް ހުޅުވައިލުން

ޤާނޫނީ ޢަދަދު: 86. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގެ ޤާނޫނީ ޢަދަދަކީ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ފަންސަވީސް އިންސައްތައެވެ.

މާއްދާ 86. ޤާނޫނީ ޢަދަދު

ވޯޓުދިނުން: 87. (ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި އެހެންގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައި ނުވާނަމަ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ނިންމުމެއް ނިންމޭނީ އެ ޖަލްސާއަކަށް ހާޒިރުވެ ވޯޓުގައި ބައިވެރިވި މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުންނެވެ.(ށ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 86 ވަނަ މާއްދާ އެހެން އޮތްކަމުގައި ވިޔަސް ރައްޔިތުން އެމައްޗަށް ޢަމަލުކުރުން ލާޒިމްކުރާ އެއްވެސް ކަމެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރުމަށްޓަކައި ވޯޓަށް އަހާންވާނީ އެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ ދެބައިކުޅައެއްބަޔަށްވުރެ ގިނަ މެންބަރުން އެ ވޯޓެއްނަގާ ޖަލްސާގައި ހާޒިރުވެތިބޭ ވަގުތެއްގައެވެ.(ނ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް ނުވަތަ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގެ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާ މީހަކުމަޖިލީހުން ނިންމާ ނިންމުންތަކުގައި ވޯޓު ދީގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ކަމަކާމެދު ނަގާ ވޯޓުގެ ފެންނަ ނުފެންނަ ޢަދަދު ހަމަހަމަވެއްޖެ ޙާލަތެއްގައި މަޖިލީހުގެ ރައީސް ނުވަތަ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާ މީހަކު އޭނާއަށް ފެންނަ ކޮޅަކަށް ވޯޓު ދޭންވާނެއެވެ.(ރ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ތިންބައިކުޅަދެބައިގެ ވޯޓުން ނުވަތަ ހަތަރުބައިކުޅަތިންބައިގެ ވޯޓުން ނިންމާންޖެހޭ ކަމެއް ނިންމުމުގައި، މަޖިލީހުގެ ރައީސަށް ނުވަތަ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާ މީހަކަށް ވޯޓު ދެވިދާނެއެވެ.

މާއްދާ 87. ވޯޓުދިނުން

ހިންގުމުގެ ޤަވާޢިދު ކަނޑައެޅުން: 88. (ހ) މި ޤާނޫނުއަސާސީއާ ޚިލާފުނުވާނޭ ގޮތުގެމަތީން:1. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިދާރީ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ހިންގުމާއި، މުވައްޒަފުން ލެއްވުމާއި، ވަކިކުރުމާއި މުވައްޒަފުންގެ މުސާރަކަނޑައެޅުމާއި، މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތަކާ ބެހޭ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ބަލަހައްޓާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުންނެވެ.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;އަދި މި ކަންތައްތަކާ ގުޅޭ ޤަވާޢިދުތައް ހަދާނީ ވެސް&nbsp;އެ މަޖިލީހުންނެވެ.2. ރައްޔިތުން ފުރިހަމައަށް ތަމްސީލުވާނޭ، އަދި އެބައިމީހުންގެ ފުރިހަމަ ބައިވެރިވުން ލިބޭނޭ ދީމިޤްރާޠީ އުޞޫލުތައް އެކުލެވޭނޭ، ޖަވާބުދާރީވާ، ހާމަކަންބޮޑު ގޮތަކަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިސް ހިންގުމަށް ބޭނުންވާނޭ ޤަވާޢިދުތަކާއި އުޞޫލުތައް އެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާންވާނެއެވެ. އެ ޤަވާޢިދުތަކުގެ ތެރޭގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުންގެ ސުލޫކީ މިންގަނޑުތަކާއި، ހާޒިރީއާ ގުޅޭ އުޞޫލުތައް ހިމެނިދާނެއެވެ. އަދި މަޖިލީހުގެ ތިންބައިކުޅަދެބައިގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްވެއްޖެ ނަމަ މެންބަރެއްގެ މުސާރައާއި ޢިނާޔަތްތައް&nbsp;ކެނޑޭނެ ގޮތްތައްވެސް ކަނޑައެޅިދާނެއެވެ.(ށ) މި ޤާނޫނުއަސާސީގައި އެހެންގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައި ނުވާހައި ހިނދަކު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އެއްވެސް ކަމެއް ހިނގިގޮތުގެ ޞައްޙަކަން ބެލުމަށްޓަކައި&nbsp;އެއްވެސް ކޯޓަކަށް މައްސަލައެއް ހުށައެއް ނޭޅޭނެއެވެ.

މާއްދާ 88. ހިންގުމުގެ ޤަވާޢިދު ކަނޑައެޅުން

މަޖިލީހުގެ ކަންތައްތައް ހިނގިގޮތުގެ މަޢުލޫމާތު ޝާއިޢުކުރުން: 89. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އެންމެހައި ކަންތައްތައް ހިނގިގޮތުގެ މަޢުލޫމާތު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ދަފްތަރުގައި ލިޔެ، ޝާއިޢުކޮށް، ޢާންމުކޮށް ލިބޭން ހުންނާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 89. މަޖިލީހުގެ ކަންތައްތައް ހިނގިގޮތުގެ މަޢުލޫމާތު ޝާއިޢުކުރުން

އިމްތިޔާޒު: 90. (ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއްގައި، ނުވަތަ އެމަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީއެއްގައި މަޖިލީހުގެ މެންބަރަކު ނުވަތަ އެނޫންވެސް މީހަކު&nbsp;އިސްލާމްދީނުގެ އަޞްލަކާ ޚިލާފް ނުވާގޮތުގެމަތީން ދެއްކި ވާހަކައެއް&nbsp;ނުވަތަ ހުށަހެޅި ހުށަހެޅުމެއްގެ ސަބަބުން ނުވަތަ ވޯޓް ދިނުމުގައި ޢަމަލުކުރި ގޮތެއްގެ ސަބަބުން، ކޯޓަކަށް އެމީހަކު ހާޒިރުކޮށް ނުވަތަ އެމީހަކާމެދު އެއްވެސް ތަޙުޤީޤެއް ހިންގައި ނުވަތަ ހައްޔަރުކޮށް ނުވަތަ ބަންދެއްކޮށް ނުވަތަ އެމީހަކާމެދު ދަޢުވާއެއްކޮށް ހަދައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.(ށ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ކަނޑައަޅާ އުޞޫލުތަކާ އެއްގޮތަށް، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާތަކާއި މަޖިލީހުގެ ކޮމިޓީތަކުގެ ބައްދަލަވުންތަކާބެހޭ ވާހަކަތައް ތެދުބަހުން ކަންހިނގި ގޮތުގެ ހަޤީޤަތް ނުގެއްލޭގޮތަށް ޝާއިޢުކުރާ ނުވަތަ ހާމަކުރާ މީހަކާ ދެކޮޅަށް ނުވަތަ އެފަދަ ވާހަކައެއް ދެއްކި މީހަކާމެދު އަދި އެފަދަ ވާހަކައެއް ޝާއިޢުކުރި ނޫސް މަޖައްލާއަކާމެދު އެއްވެސް ދަޢުވާއެއްކޮށް އަދި ފިޔަވަޅެއް އަޅައިގެނެއް ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 90. އިމްތިޔާޒު 

ބިލު ތަޞްދީޤުކުރުމާއި އަލުން ވިސްނުމަށް އަނބުރާ ފޮނުވުން: 91. (ހ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްވާ&nbsp;ކޮންމެ ބިލެއްމެ ފާސްވާތާ&nbsp;&nbsp;&nbsp;ހަތް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެ ބިލު ތަޞްދީޤު ކުރުމަށްޓަކައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ފޮނުވާން ވާނެއެވެ. އަދި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް&nbsp;&nbsp;އެ ބިލު ލިބޭތާ ފަނަރަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ބިލު ތަޞްދީޤު ކުރާން ވާނެއެވެ. ނުވަތަ އެ ބިލާމެދު އަލުން ވިސްނުމަށް ނުވަތަ އެ ބިލަށް ގެންނާން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ފެންނަ އިޞްލާޙަކާމެދު ވިސްނުމަށް އެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އެ ބިލު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އަނބުރާ ފޮނުވާންވާނެއެވެ.(ށ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަނބުރާ ފޮނުވާ&nbsp;ބިލަކާ މެދު އަލުން ވިސްނުމަށްފަހު، އެ ބިލަށް އެއްވެސް ބަދަލެއް ނުގެނެސް، އެ ބިލު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ފާސްވެއްޖެނަމަ، އެ ބިލެއް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ&nbsp;ތަޞްދީޤު ކޮށް، ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރާންވާނެއެވެ.(ނ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްވެގެން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަޞްދީޤުކުރުމަށް ފޮނުވާބިލެއް ތަޞްދީޤުކުރާން އޮންނަ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި&nbsp;&nbsp;އެ ބިލަކާމެދު އަލުން ވިސްނުމަށް ނުވަތަ އިޞްލާޙެއް ގެނައުމަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އަނބުރާ ނުފޮނުވައިފިނަމަ، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އެ ބިލު ތަޞްދީޤުކުރީ ކަމަށް ބަލައި، ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 91. ބިލު ތަޞްދީޤުކުރުމާއި އަލުން ވިސްނުމަށް އަނބުރާ ފޮނުވުން

ބިލު ޤާނޫނަކަށް ވުމާއި ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރުން: 92. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ބިލެއް ޤާނޫނަކަށްވާނީ، އެ ބިލެއް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަޞްދީޤުކުރުމުންނެވެ. ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ތަޞްދީޤުކުރާ ކޮންމެ ބިލެއް، އެ ބިލެއް ތަޞްދީޤުކުރާ ދުވަހު ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރާންވާނެއެވެ. އެ ޤާނޫނަކަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާނީ،&nbsp;&nbsp;&nbsp;އެ ޤާނޫނެއް ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރުމަށްފަހު، އެ ޤާނޫނެއްގައިވާ ގޮތުގެމަތީންނެވެ.

މާއްދާ 92. ބިލު ޤާނޫނަކަށް ވުމާއި ސަރުކާރުގެ ގެޒެޓްގައި ޝާއިޢުކުރުން

މުޢާހަދާތައް: 93. (ހ) ދިވެހިދައުލަތުގެ ނަމުގައި، ވެރިކަން ހިންގާ ފަރާތުން ބައިވެރިވާ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޢާހަދާތަކަށް ޢަމަލުކުރާންވާނީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅައި އެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރުމަށްފަހު، އެ މަޖިލީހުން ނިންމާގޮތުގެ މަތީންނެވެ.(ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި އެހެން އޮތްކަމުގައިވިޔަސް، ދިވެހިދައުލަތުން ބައިވެރިވާ، ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޢާހަދާތަކުގެ މައްޗަށް ޢަމަލުކުރުމަށް ރައްޔިތުންނަށް ލާޒިމުވާނީ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީންނެވެ.&nbsp;

މާއްދާ 93. މުޢާހަދާތައް

ޤާނޫނީ ބާރު ލިބިގެންވާ ޤަވާޢިދު ހެދުމާއި އަމުރުތައް ނެރުމުގެ ބާރު ދިނުން: 94. ކަނޑައެޅޭ ވަކި ކަމެއް ކުރުމަށްޓަކައި، އެކިއެކި އަމުރުތައް ނެރުމާއި ޤަވާޢިދު ހެދުމާއި އެނޫންވެސް ޤާނޫނީ ބާރު އެކުލެވިގެންވާ އަމުރުތައް ނެރުމުގެ ބާރު ވަކި މީހަކަށް ނުވަތަ ވަކި މުއައްސަސާއަކަށް ޤާނޫނެއްގެ ދަށުން ދިނުމުގެ އިޚްތިޔާރު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ލިބިގެންވެއެވެ. މީގެތެރޭގައި، އަންނަނިވި ކަންތައްތައް ވެސް ހިމެނެއެވެ.(ހ) ޤާނޫނަކަށް ޢަމަލުކުރާން ފަށާނޭ ނުވަތަ ޢަމަލުކުރުން ހުއްޓައިލާނޭ ތާރީޚެއް ކަނޑައެޅުން.(ށ) ވަކި ޤާނޫނެއް ނުވަތަ ޤާނޫނެއްގެ ބައެއް ހިންގޭނީ ވަކިބައެއްގެ މައްޗަށްކަން ނުވަތަ ވަކި ސަރަޙައްދަކަށްކަން ކަނޑައެޅުން.

މާއްދާ 94. ޤާނޫނީ ބާރު ލިބިގެންވާ ޤަވާޢިދު ހެދުމާއި އަމުރުތައް ނެރުމުގެ ބާރު ދިނުން

ސުޕްރީމްކޯޓުން ލަފާހޯދުން: 95. ޤާނޫނުގައި ކަން އޮތްގޮތާ މެދު އުފެދޭ މުހިންމު ސުވާލުތަކާ މެދު ނުވަތަ ޤާނޫނީގޮތުން ކަމެއް އޮތްގޮތާމެދު ސުޕްރީމްކޯޓުގެ ލަފައަކަށް އެދި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރާ ޤަރާރަކުން ސުޕްރީމްކޯޓަށް ހުށަހެޅިދާނެއެވެ. މިގޮތުން ހުށަހެޅޭ ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި ޤާނޫނުއަސާސީ މާނަކުރުމުގެ މައްސަލަތަކާއި ވަކި ޤާނޫނެއްގެ ޞައްޙަކަމާ މެދު އުފެދޭ ސުވާލުތައް ހިމެނެއެވެ. މިފަދަ ކަންކަމަށް ސުޕްރީމްކޯޓުން ދޭ ލަފާ ބިނާކޮށްފައިވާ ސަބަބުތައް ބަޔާންކުރުމާއެކު އެ ލަފާ ސުޕްރީމްކޯޓުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ފޮނުވާންވާނެއެވެ. އެ ލަފާ އޮންނާންވާނީ އިސްތިއުނާފު ކުރުމަށް ސުޕްރީމްކޯޓަށް ހުށަހެޅޭ މައްސަލަތަކުގައި އެ ކޯޓުން ނެރޭ ޙުކުމްތަކާ އެއްފަދައިންނެވެ.

މާއްދާ 95. ސުޕްރީމްކޯޓުން ލަފާހޯދުން

އަހަރީ ބަޖެޓް: 96. (ހ) ކޮންމެ މާލީ އަހަރެއް ފެށުމުގެކުރީން އެ އަހަރަކަށް ދައުލަތުން ހިނގާނޭކަމަށް ލަފާކުރާ ޚަރަދާއި، ދައުލަތަށް ލިބޭނޭކަމަށް ލަފާކުރާ އާމްދަނީގެ ހިސާބު ހިމެނޭ ބަޖެޓެއް، އަދި ވޭތުވެދިޔަ މާލީއަހަރު ދައުލަތުން ހިނގި ޚަރަދާއި، ދައުލަތަށް ލިބުނު އާމްދަނީގެ ހިސާބު މިނިސްޓަރ އޮފް ފިނޭންސް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅާންވާނެއެވެ.(ށ) މިނިސްޓަރ އޮފް ފިނޭންސް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅާ ބަޖެޓަށް، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ގެންނާން ފެންނަ އުނިއިތުރެއް ގެނެވިދާނެއެވެ. ނުވަތަ އުނިއިތުރެއް ނުގެނެސް ފާސް ކުރެވިދާނެއެވެ.(ނ) ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ހުއްދަލިބިގެން މެނުވީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްފައިވާ ބަޖެޓުގައިވާ މިންވަރަށްވުރެ ޚަރަދު އިތުރުކޮށްގެނެއް ނުވާނެއެވެ. އަދި ބަޖެޓުގައި ވަކި ކަމަކަށް ޚަރަދެއްކުރުމަށް ކަނޑައަޅައިފައިވާނަމަ އެ ޚަރަދެއް ކުރާންވާނީ އެކަމަކަށް އެކަންޏެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުތައް