ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުނު ތާރީޚް: 23 އޭޕްރިލް 2017

J_I_2017_4

ބާބުތައް 

އެއްވަނަ ބާބު:  ފެށުން

ތަޢާރުފާއި ނަން: 1. (ހ)	މިއީ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާ ތަރައްޤީކޮށް، ކަނޑައެޅޭ ހަމަތަކަކާއި މިންގަނޑުތަކެއްގެ މަތިން އެ ދާއިރާ ކުރިއަރުވައި ހިންގުމަށް ބޭނުންވާ ޤާނޫނީ އޮނިގަނޑު ކަނޑައެޅުމުގެ ޤާނޫނެވެ.(ށ) މި ޤާނޫނަށް ކިޔާނީ، "ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ޤާނޫނު" އެވެ.

މާއްދާ 1. ތަޢާރުފާއި ނަން

މަޤްޞަދު: 2. މި ޤާނޫނުން ޙާޞިލުކުރަން ބޭނުންވާ މައިގަނޑު މަޤްޞަދުތައް ތިރީގައި ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީއެވެ.(ހ) ޢިމާރާތްތަކަކީ ރައްކާތެރި، ދުޅަހެޔޮ ޞިއްޙަތަކަށް މަގުފަހިކޮށްދޭ، އަދި އެ ތަންތަން ބޭނުންކުރާ ފަރާތްތަކަށް ގެއްލުމެއް ނުލިބޭނެ ރައްކާތެރި ތަންތަން ކަމުގައި ހެދުމަށް މަގުފަހިކުރުން؛(ށ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތަކީ ރައްކާތެރި، ތަރައްޤީއާއި އުފެއްދުންތެރިކަމަށް މަގުފަހިކުރާ، ތިމާވެއްޓާ ރައްޓެހި މަސައްކަތަކަށް ހެދުން؛(ނ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ ފަރާތްތަކަކީ ޤާބިލު، ފަންނުވެރި ބަޔަކަށް ހެދުން؛(ރ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގެ ފެންވަރު ރަނގަޅުކުރުމާއި، ޢިމާރާތްކުރުމުގައި ބޭނުންކުރާ ތަކެތީގެ ފެންވަރު ރަނގަޅުކުރުމަށް މަގުފަހިކުރުން؛(ބ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާއާ ގުޅޭގޮތުން މިނިސްޓަރަށް ލަފާ ދިނުމަށް "މޯލްޑިވްސް ބިލްޑިންގ އެންޑް ކޮންސްޓްރަކްޝަން ބޯޑު" ގެ ނަމުގައި ބޯޑެއް އުފެއްދުން؛(ޅ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާ ތަރައްޤީކޮށް ކުރިއެރުވުން.

މާއްދާ 2. މަޤްޞަދު

ސިޔާސަތު ކަނޑައެޅުން: 3. މި ޤާނޫނުގެ ރޫޙާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން، އަދި މި ޤާނޫނުގެ މަޤްޞަދުތައް ޙާޞިލުވާނެ ގޮތުގެމަތިން، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގެ ސިޔާސަތުތައް ކަނޑައެޅުމަކީ މިނިސްޓަރުގެ މަސްއޫލިއްޔަތެކެވެ.

މާއްދާ 3. ސިޔާސަތު ކަނޑައެޅުން

ޤާނޫނު ތަންފީޛުކުރުން: 4. މި ޤާނޫނު ތަންފީޛުކުރުމާއި، ހިންގުމާއި، މި ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކަންކަން ކުރުމުގެ އެންމެ އިސް ޒިންމާ އުފުލާނީ މިނިސްޓަރެވެ.

މާއްދާ 4. ޤާނޫނު ތަންފީޛުކުރުން

ދެވަނަ ބާބު:  މޯލްޑިވްސް ބިލްޑިންގ އެންޑް ކޮންސްޓްރަކްޝަން ބޯޑު

މޯލްޑިވްސް ބިލްޑިންގ އެންޑް ކޮންސްޓްރަކްޝަން ބޯޑު ޤާއިމުކުރުން: 5. (ހ)	މި ޤާނޫނުގެ 3 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން މިނިސްޓަރު ކަނޑައަޅާ ސިޔާސަތުތައް ތަންފީޛުކުރުމުގައި، މިނިސްޓަރަށް ލަފާ ދިނުމަށްޓަކައި މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށާތާ 6 (ހައެއް) މަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި "މޯލްޑިވްސް ބިލްޑިންގ އެންޑް ކޮންސްޓްރަކްޝަން ބޯޑު" ގެ ނަމުގައި މިނިސްޓްރީގައި ބޯޑެއް އުފައްދަންވާނެއެވެ.(ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން އުފެދޭ ބޯޑު ހިނގަމުންދާނީ މިނިސްޓްރީގެ ދަށުންނެވެ.

މާއްދާ 5. މޯލްޑިވްސް ބިލްޑިންގ އެންޑް ކޮންސްޓްރަކްޝަން ބޯޑު ޤާއިމުކުރުން

ބޯޑުގެ މެންބަރުން :6. (ހ)	ބޯޑު އެކުލެވިގެންވާނީ، ޢިމާރާތްކުރުމާގުޅޭ ދާއިރާއިން ފަންނީ ތަޢުލީމު އަދި/ނުވަތަ ތަޖުރިބާ ލިބިފައިވާ، ތިރީގައިވާ ދާއިރާތަކުން ޢައްޔަންކުރެވޭ 7 (ހަތެއް) މެންބަރުންގެ މައްޗަށެވެ. (1) މިނިސްޓަރު ކަނޑައަޅާ 2 (ދޭއް) މެންބަރުން؛ (2) ޢިމާރާތްކުރުމާގުޅޭ ފަންނީ ލަފާދޭ ފަރާތްތަކުގެ ތެރެއިން ތަފާތު ދެ ދާއިރާ ތަމްސީލުކުރާ 2 (ދޭއް) މެންބަރުން؛ (3) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ޢަމަލީ މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތްތައް ތަމްސީލުކުރާ 1 (އެކެއް) މެންބަރު؛ (4) ޤާނޫނީ ދާއިރާއިން ޢައްޔަންކުރާ 1 (އެކެއް) މެންބަރު؛ (5) ލޯކަލް ގަވަރމަންޓް އޮތޯރިޓީން ޢައްޔަންކުރާ 1 (އެކެއް) މެންބަރު.(ށ)	ބޯޑަށް ޢައްޔަންކުރެވޭ މެންބަރުންގެ ކިބައިގައި އަންނަނިވި ސިފަތައް ފުރިހަމަވާންވާނެއެވެ.(1) ބޯޑުގެ މެންބަރެއްގެ މަޤާމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް އަދާކުރެވޭފަދަ ޢިލްމީ ފެންވަރާއި ލަޔާޤަތާއި މަސައްކަތުގެ އަޚްލާޤު ހުރި ދިވެހި ރައްޔިތަކު ކަމުގައިވުން؛ (2) އިސްލާމްދީނުގައި ޙައްދެއް ކަނޑައެޅިފައިވާ ކުށެއް ނުވަތަ ރިޝްވަތުގެ ކުށެއް ވޭތުވެދިޔަ 5 (ފަހެއް) އަހަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ކުރިކަން ޝަރީޢަތަށް ސާބިތުވެފައިވާ މީހަކު ކަމުގައި ނުވުން. (ނ)	ބޯޑަށް މެންބަރުން ޢައްޔަންކޮށް ވަކިކުރާނީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ. (ރ)	ބޯޑުގެ މެންބަރުންނަށް ދެވޭ އުޖޫރަ ކަނޑައަޅާނީ މިނިސްޓަރ އޮފް ފިނޭންސް އެންޑް ޓްރެޜަރީގެ ލަފާގެމަތިން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ.

މާއްދާ 6. ބޯޑުގެ މެންބަރުން

ބޯޑު މެންބަރުންގެ ދައުރު: 7. ބޯޑަށް ޢައްޔަންކުރެވޭ މެންބަރުންގެ މެންބަރުކަމުގެ ދައުރަކީ 2 (ދޭއް) އަހަރު ދުވަހުގެ 1 (އެކެއް) ދައުރެވެ. މިގޮތުން ޢައްޔަންކުރެވޭ ކޮންމެ މެންބަރެއްގެވެސް މެންބަރުކަމުގެ ދައުރު ހަމަވުމަށްފަހު، އިތުރު 1 (އެކެއް) ދައުރަށް އަލުން އެ މެންބަރަކު ބޯޑަށް ޢައްޔަންކުރެވިދާނެއެވެ.

މާއްދާ 7. ބޯޑު މެންބަރުންގެ ދައުރު

ބޯޑުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް: 8. ބޯޑުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް ތިރީގައި ބަޔާންކޮށްފައި އެވަނީއެވެ.(ހ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާ ފުޅާކޮށް، ތަރައްޤީކޮށް ކުރިއެރުވުމާ ގުޅޭގޮތުން މިނިސްޓަރަށް ދޭންޖެހޭ ލަފާދިނުން؛(ށ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާއަށް އަސަރުފޯރާ ނުވަތަ އެ ދާއިރާއާ ގުޅުންހުރި ކަންކަމާ ބެހޭގޮތުންނާއި، ޢިމާރާތްތަކުގެ ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރިކަމަށް އަޅަންޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް އެޅުމާ ގުޅޭގޮތުން ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކަށް ލަފާދިނުން؛(ނ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގެ އުފެއްދުންތެރިކަން އިތުރުކުރުމަށާއި އެ ދާއިރާގެ ފެންވަރު ރަނގަޅުކުރުމަށްޓަކައި، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ބޭނުންކުރާ ތަކެއްޗާއި، އުފެއްދުންތަކާއި، މަސައްކަތްކުރާ ގޮތްތައް ތަރައްޤީކުރާނެ ގޮތަކާމެދު ލަފާދިނުން؛(ރ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ޕްރޮކިޔޮމެންޓާއި އެއްބަސްވުންތައް ޤާއިމުކުރުމުގެ އުސޫލުތަކާއި ގޮތްތައް ކުރިއެރުވުމާއި، އެކަންކަމާ ބެހޭގޮތުން ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކަށް ލަފާދިނުން؛(ބ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާއާ ގުޅުންހުރި ކަންކަމުގައި ދައުލަތުގެ ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކަށް ލަފާދިނުން؛(ޅ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގެ އިންސާނީ ވަސީލަތްތައް ތަރައްޤީކުރެވޭނެ ގޮތަކާމެދު ލަފާދިނުން؛(ކ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ ކުންފުނިތަކުގެ ޤާބިލުކަމާއި ފަންނުވެރިކަން ކުރިއެރުވޭނެ ގޮތަކާމެދު ލަފާދިނުން؛(އ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ފެންވަރު ބެލުމުގެ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މިންގަނޑުތައް ބޭނުންކުރުމަށް ބާރުއަޅާނެ ގޮތްތަކާމެދު ލަފާދިނުން؛(ވ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ކޮންމެހެން ބޭނުންކުރަންޖެހޭ ތަކެތި ބޭނުންވާ މިންވަރާއި، ލިބެންހުންނަ މިންވަރާމެދު ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކަށް ލަފާދިނުން؛ (މ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގެ ތަރައްޤީއާއި ކުރިއެރުމަށް ޢިމާރާތްތަކުގައި ހަކަތަ ބޭނުންކުރެވޭ ގޮތާއި، ޢިމާރާތް ބަލަހައްޓައި މެނޭޖްކުރާނެ ގޮތާއި، ބިލްޑިންގ ކޯޑާއި، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ގަވާއިދުތަކާއި، ބިލްޑިންގ ކޮންޓްރޯލް ނިޒާމުތަކާ ގުޅޭގޮތުން ކުރަންޖެހޭ ދިރާސާތައްކުރުމާއި، އެކަންކަން ކުރިއެރުވޭނެ ގޮތަކާމެދު ލަފާދިނުން؛(ފ) ޢިމާރާތްތައް ތަރައްޤީކުރުމާއި ބޭނުންކުރުމުގައި ހޭދަވާ ހަކަތައިގެ މިންވަރު މަދުކުރުމަށް ބާރުއެޅުމާ ގުޅޭގޮތުން ލަފާދިނުން؛(ދ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގެ މަސައްކަތްތަކުގެ ރެކޯޑުތަކާއި ކުރެހުންތަކުގެ އަރުޝީފެއް ޤާއިމުކޮށް ބެލެހެއްޓުމާމެދު ލަފާދިނުން؛(ތ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ ފަންނުވެރިން ރަޖިސްޓަރީކޮށް، އެ ފަންނުވެރިންނާގުޅޭ ދަފްތަރުތައް ބެލެހެއްޓުމާމެދު ލަފާދިނުން؛(ލ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްތަކާއި ޚިދުމަތްތައް އެކްސްޕޯޓްކުރުމުގައި އެހީތެރިވެދިނުމާއި، އެކަން ކުރިއެރުވޭނެ ގޮތަކާމެދު ލަފާދިނުން؛(ގ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާ ކުރިއެރުވުމުގެގޮތުން އެހެން ޤައުމުތަކުގެ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާއާ ގުޅުންހުރި މުއައްސަސާތަކާއެކު ފަންނީ ލަފަޔާއި މަޢުލޫމާތު ހިއްސާކުރުން؛(ޏ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާ ކުރިއަރުވައި، ހަރުދަނާ ގޮތެއްގައި ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި ހަދަންޖެހޭ ގަވާއިދުތައް ހަދައި ތަންފީޛުކުރުމާމެދު ލަފާދިނުން؛(ސ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ދިވެހިންގެ ނިސްބަތް އިތުރުކުރުމަށް ބާރުއަޅައި، ކަމާގުޅޭގޮތުން އެހެނިހެން އިދާރާތައް މެދުވެރިކޮށް ކުރަންޖެހޭ ކަންކަން ކުރުވުމުގެ ޒިންމާ މިނިސްޓްރީން އަދާކުރުމުގައި ލަފާދިނުން؛(ޑ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާއާ ގުޅޭގޮތުން މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން މިނިސްޓްރީއަށް ހުށަހެޅޭ މައްސަލަތައް ބެލުމުގައި ލަފާދިނުން.

މާއްދާ 8. ބޯޑުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް

ބޯޑުގެ ޗެއަރމަން: 9. ބޯޑުގެ ޗެއަރމަނަކީ ބޯޑުގެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޢައްޔަންކުރާ ފަރާތެކެވެ.

މާއްދާ 9. ބޯޑުގެ ޗެއަރމަން

ޗެއަރމަންގެ ވާޖިބާއި މަސްއޫލިއްޔަތު: 10. ބޯޑުގެ ޗެއަރމަންގެ ޒިންމާތަކަކީ މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ބޯޑުގެ މަސައްކަތްތައް ރާވައި ހިންގުމާއި، ބޯޑުގެ ޖަލްސާތަކުގެ ރިޔާސަތު ބެލެހެއްޓުމެވެ.

މާއްދާ 10. ޗެއަރމަންގެ ވާޖިބާއި މަސްއޫލިއްޔަތު

އިސްތިޢުފާދިނުން: 11. (ހ)	ބޯޑުގެ މެންބަރަކު އޭނާގެ މަޤާމުން އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ފޮނުވާ ލިޔުމަކުން އިސްތިޢުފާދެވިދާނެއެވެ. އިސްތިޢުފާދިންކަމުގެ ލިޔުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށް ލިބުމުން އެ މެންބަރަކު އެ މަޤާމުން ވަކިވީއެވެ.(ށ)	ބޯޑުގެ ޗެއަރމަން އިސްތިޢުފާދޭން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ ޢަމަލުކުރާނީ، މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިންނެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ބޯޑުގެ ޗެއަރމަން އޭނާގެ މަޤާމުން އިސްތިޢުފާދިންކަމުގައިވިޔަސް، ބޯޑުގެ މެންބަރުކަމުން އިސްތިޢުފާނުދޭހާ ހިނދަކު، ބޯޑުގެ މެންބަރުކަމުން އޭނާ އިސްތިޢުފާދިނީ ކަމުގައެއް ނުބެލެވޭނެއެވެ.

މާއްދާ 11. އިސްތިޢުފާދިނުން

މަޞްލަޙަތު ފުށުއަރާ ކަންކަން ބެލުމުގައި ބައިވެރިނުވުން: 12. (ހ) މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން މިނިސްޓްރީއަށް ހުށަހެޅޭ މައްސަލައަކާ ގުޅިގެން ބޯޑުގެ ލަފައަކަށް އެދި މިނިސްޓަރު ހުށަހަޅާ މައްސަލައެއް ބޯޑުން ބެލުމުގައި،&nbsp;&nbsp;އެ މައްސަލައަކީ ބޯޑުގެ އެއްވެސް މެންބަރެއްގެ އަމިއްލަ މަޞްލަޙަތެއް ނުވަތަ ފައިދާއެއް ނުވަތަ ދައުރެއް އޮތް މައްސަލައެއްނަމަ، އެ މައްސަލައެއް ބެލުމުގައިވެސް ނުވަތަ ނިންމުމުގައިވެސް އެއްވެސް މިންވަރަކަށް އެ މެންބަރަކު ބައިވެރިވެގެން ނުވާނެއެވެ. އަދި ބޯޑުން ބަލާ މައްސަލައަކީ، ބޯޑު މެންބަރެއްގެ މަޞްލަޙަތެއް ނުވަތަ ފައިދާއެއް ނުވަތަ ދައުރެއް އޮތް މައްސަލައެއްކަން ކުރިން އެނގިފައި ނެތްނަމަވެސް އެކަން އެނގޭ ހިނދުން ފެށިގެން އެކަން ބޯޑުގެ ޗެއަރމަނަށް އެންގުމާއެކު، އެ މައްސަލައެއް ބެލުމަށް އަދި/ނުވަތަ އެ މައްސަލައަކާ ގުޅޭގޮތުން ނިންމަންޖެހޭ ނިންމުންތައް ނިންމުމަށް އެ މެންބަރަކު ތަނާޒުލުވާންވާނެއެވެ.(ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކުރާ ފަދަ ޙާލަތެއް ބޯޑުގެ ޗެއަރމަނަށް މެދުވެރިވެއްޖެނަމަ، އެފަދަ ޖަލްސާއެއްގެ ރިޔާސަތު ބެލެހެއްޓުން ބޯޑުގެ އެހެން މެންބަރަކާ ޙަވާލުކޮށް، އެ މައްސަލަ ބެލުމުން އޭނާ ތަނާޒުލުވާންވާނެއެވެ.(ނ)	ބޯޑުގެ އެއްވެސް މެންބަރަކު، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން އެމީހެއްގެ ވާޖިބު އަދާކުރުމުގައި، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތެއްގެ ނުވަތަ މާލީ ނުވަތަ ސިނާޢީ ނުވަތަ ވިޔަފާރިއާއި ވިޔަފާރި ހިންގުމުގެ ދާއިރާގައި ހިމެނޭ ފަރާތެއްގެ، ނުވަތަ އެނޫންވެސް ފަރާތެއްގެ އިރުޝާދު ލިބިގަނެ، ޤަބޫލުކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ.(ރ)	މި މާއްދާގެ (ނ) އެހެން އޮތްނަމަވެސް، ބޯޑަށް ލަފާދިނުމަށްޓަކައި ޢައްޔަންކުރެވޭ މާހިރުންނާއި ކޮންސަލްޓަންޓުންނާ ބޯޑުން މަޝްވަރާކޮށް އިރުޝާދު ލިބިގަތުމަކަށް މި މާއްދާ ހުރަހެއްނާޅައެވެ.(ބ) ބޯޑުގެ އެއްވެސް މެންބަރަކު، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން އޭނާގެ ވާޖިބު އަދާކުރުމުގައި ވަކި ފަރާތަކަށް ބުރަވެވިދާނެ ފަދަ ގޮތެއްގައި، އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ ހަދިޔާއެއް، ނުވަތަ މަންފާއެއް ލިބޭފަދަ ކަމެއް، އޭނާގެ އަމިއްލަ ނަމުގައި، ނުވަތަ އޭނާގެ ޢާއިލާގެ މީހެއްގެ ނަމުގައި ނުވަތަ ވިޔަފާރީގެގޮތުން ނުވަތަ މާލީގޮތުން އެމީހަކާ ގުޅުމެއް އޮތް މީހެއްގެ ނަމުގައި، ނުވަތަ އެފަދަ މީހެއްގެ ދަރިއެއްގެ ނަމުގައިވެސް، ޤަބޫލުކޮށްގެންނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 12. މަޞްލަޙަތު ފުށުއަރާ ކަންކަން ބެލުމުގައި ބައިވެރިނުވުން

ސިއްރު ހިފެހެއްޓުން: 13. ބޯޑުގެ މެންބަރެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން މެންބަރުންނަށް ލިބޭ މަޢުލޫމާތަކީ ސިއްރުގެ ގޮތުގައި ހިފަހައްޓަންޖެހޭ މަޢުލޫމާތެވެ. އެފަދަ މަޢުލޫމާތެއް، ޤާނޫނު ހުއްދަކުރާ ގޮތުގެމަތިން ހާމަކުރަންޖެހޭ ފަރާތަކަށް ހާމަކުރާ ކުރުން ފިޔަވައި އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ހާމަކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 13. ސިއްރު ހިފެހެއްޓުން

ބޯޑުގެ ބައްދަލުވުންތައް: 14. (ހ)	ބޯޑުގެ ބައްދަލުވުމެއް މަދުވެގެން ކޮންމެ މަހަކު 1 (އެކެއް) ފަހަރު ބާއްވަންވާނެއެވެ.(ށ) ބޯޑުގެ ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވޭނީ، މަދުވެގެން 4 (ހަތަރެއް) މެންބަރުން ހާޒިރުވުމުންނެވެ.(ނ) ބޯޑުން ކަމެއް ނިންމީ ކަމަށް ބެލޭނީ، ބޯޑުގެ ޖުމްލަ މެންބަރުންގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން އެކަމެއް ފާސްވުމުންނެވެ.(ރ) ބޯޑުގެ ބައްދަލުވުންތަކުގެ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާނީ ބޯޑުގެ ޗެއަރމަނެވެ. ބޯޑުގެ ޗެއަރމަނަށް ހާޒިރުވެވެން ނެތް ޙާލަތެއްގައި ބޯޑުގެ ބައްދަލުވުންތަކުގެ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓާނީ އެ ބައްދަލުވުމަށް ހާޒިރުވި ބޯޑުގެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;އެ ބައްދަލުވުމުގެ ރިޔާސަތު ބަލަހައްޓަން އިންތިޚާބުކުރާ މެންބަރެކެވެ.(ބ) ބޯޑުގެ 3 (ތިނެއް) މެންބަރުންނަށްވުރެ މަދުނޫން ޢަދަދެއްގެ މެންބަރުން ބޯޑުގެ ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވުމަށް ބޭނުންވާނަމަ، އެކަން ސަބަބު ބަޔާންކޮށް ބޯޑުގެ ޗެއަރމަނަށް ނޯޓިސް ދެވިދާނެއެވެ. އަދި ބޯޑުގެ ޗެއަރމަނަށް އެ ނޯޓިސް ލިބޭތާ 5 (ފަހެއް) ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެ ނޯޓިހުގައި ހުށަހަޅާފައިވާ ގޮތުގެމަތިން ބޯޑުގެ ބައްދަލުވުމެއް ބާއްވަންވާނެއެވެ.(ޅ) ބޯޑުގެ ކޮންމެ ބައްދަލުވުމެއްގެ އެޖެންޑާއާއި ޔައުމިއްޔާ ލިޔެ ބަލަހައްޓަންވާނެއެވެ.(ކ) ބޯޑުގެ އިދާރީ އެންމެހައި ކަންކަމާއި ބޯޑުގެ ސެކްރެޓޭރިއަޓް ބަލަހައްޓާނީ މިނިސްޓްރީންނެވެ.

މާއްދާ 14. ބޯޑުގެ ބައްދަލުވުންތައް

ތިންވަނަ ބާބު:  ޤާނޫނު ހިންގުން

މިނިސްޓްރީއާއި މިނިސްޓަރުގެ ބާރުތައް: 15. (ހ) މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން، މިނިސްޓްރީގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމަށްޓަކައި ކުރަންޖެހޭ ކަންކަން ކުރުމަށްޓަކައި އަންނަނިވި ބާރުތައް މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.(1) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގެ ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރިކަމާ ގުޅޭގޮތުންނާއި އެނޫނަސް އެ ދާއިރާގެ ކަންކަން ތަންޛީމުކުރުމަށްޓަކައި ހަދަންޖެހޭ ގަވާއިދުތައް ހަދައި ހިންގުން؛(2) ޑިޒައިންކުރުމާއި، މަސައްކަތްކުރާ ގޮތްތަކާއި، އުފެއްދުންތަކާއި ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެއްޗާ ގުޅޭގޮތުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ޢަމަލުކުރާނެ މިންގަނޑުތައް ކަނޑައެޅުން؛(3) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާއަށް ބޭނުންވާ ތަމްރީނުތައް ކަނޑައެޅުމާއި، ތަމްރީނު ފޯރުކޮށްދިނުމާއި، ތަމްރީނުގެ ފުރުޞަތުތައް ފަހިކޮށްދިނުމާއި، ފެންވަރު ބެލުމުގެ އިންތިޒާމުތައް ހަމަޖެއްސުމާއި، ހުނަރު ލިބިފައިވާކަމުގެ ސަނަދު ދިނުން؛(4) ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގެ ފެންވަރު ރަނގަޅުކުރުމަށްޓަކައި އެ ދާއިރާގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ ކޮންޓްރެކްޓަރުންނާއި ފަންނުވެރި މަސައްކަތްތެރިން ގިންތިކޮށް ރަޖިސްޓަރީކުރުން؛(5) މިނިސްޓްރީން ފޯރުކޮށްދޭ ޚިދުމަތްތަކަށް ފީ ނެގުން؛(6) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާއާގުޅޭ ކަންކަމުގައި ޢާންމުން ހޭލުންތެރިކުރުވުމަށްޓަކައި ބޭނުންވާ ޙަރަކާތްތައް ހިންގުން؛(7) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާއާ ގުޅޭގޮތުންނާއި، މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުތަކުގެ ދަށުން ހުށަހެޅޭ އެކި މައްސަލަތައް ބަލައި، ބޯޑުގެ ލަފާ ހޯދަންޖެހޭ ޙާލަތްތަކުގައި އެ ލަފާ ހޯދައި އަޅަންޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް އެޅުން؛(8) މި ޤާނޫނުގެ 2 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މަޤްޞަދުތައް ޙާޞިލުކުރުމަށްޓަކައި ކުރަންޖެހޭ ކަންކަން ކުރުމާއި، މި ޤާނޫނު ތަންފީޛުކުރުމަށްޓަކައި ކުރަންޖެހޭ އެނޫންވެސް ކަންކަން ކުރުން.(ށ)	މި ޤާނޫނުން ކަނޑައެޅިގެން ވަކި ބާރެއް މިނިސްޓަރާ ޙަވާލުކޮށްފައިވާ ޙާލަތުގައާއި، ކަނޑައެޅިގެން ވަކި ބާރެއް ޙަވާލުކޮށްފައިނުވާ ޙާލަތުގައިވެސް، މި ޤާނޫނު ތަންފީޛުކުރުމަށް ނުވަތަ މިނިސްޓަރުގެ މަސްއޫލިއްޔަތެއް ކަމުގައި މި ޤާނޫނުން ކަނޑައަޅާފައިވާ ކަމެއް ކުރުމަށް، ސީދާގޮތުން ބޭނުންވާ އެންމެހައި ބާރުތަކާއި، ފުރިހަމަ ގޮތުގައި އެ މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމަށް މަގުފަހިކޮށްދޭ އެންމެހައި ބާރުތައް، މި ޤާނޫނުގެ ދާއިރާގެ ތެރެއިން މިނިސްޓަރަށް ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 15. މިނިސްޓްރީއާއި މިނިސްޓަރުގެ ބާރުތައް

މިނިސްޓަރުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު: 16. (ހ)	މި ޤާނޫނު ތަންފީޛުކުރުމުގައި އެކުލަވާލަންޖެހޭ ގަވާއިދުތަކާއި އުސޫލުތަކާއި ނިޒާމުތައް އެކުލަވާލުމާއި، ކަމާ ގުޅޭގޮތުން ނެރެންޖެހޭ އެންގުންތައް ނެރުމާއި، އަޅަންޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް އެޅުމަކީ މިނިސްޓަރުގެ ޒިންމާއެކެވެ.(ށ)	މި ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކުރާ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް އަދާކުރުމުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއަށާއި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް މިނިސްޓަރު ޖަވާބުދާރީވާންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 16. މިނިސްޓަރުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު

ހަތަރުވަނަ ބާބު: ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ

ޢިމާރާތްކުރުމާއި ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ: 17. ޢިމާރާތްކުރުމަށާއި ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމަށް ހުއްދަ ދޫކުރަންވާނީ، މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ގަވާއިދާއި ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިންނެވެ.

މާއްދާ 17. ޢިމާރާތްކުރުމާއި ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ނެތި އެއްވެސް މަސައްކަތެއް ނުކުރުން: 18. (ހ) މި ޤާނޫނުގެ 30 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތްތަކުގައި މެނުވީ، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ހުއްދަ ހޯދުމަކާ ނުލައި އެއްވެސް ފަރާތަކުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ އެއްވެސް މަސައްކަތެއް ކުރުމަކީ މަނާކަމެކެވެ.(ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) އާ ޚިލާފަށް އެއްވެސް ފަރާތަކުން ޢަމަލުކޮށްފިނަމަ، ކަމުގެ ކުޑަބޮޑުމިނަށް ބަލައި، އެ ފަރާތެއް -/5,000 (ފަސްހާސް) ރުފިޔާއާއި -/500,000 (ފަސްލައްކަ) ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ ޢަދަދަކުން ޖޫރިމަނާކުރުމާއެކު، އެ ފަރާތަކުން ކުރަމުންދާ މަސައްކަތް ވަގުތުން ހުއްޓާލަން އަންގައި، ކަމާ ގުޅޭގޮތުން އަޅަންޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް އެޅުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ނުވަތަ މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅާ ފަރާތަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ. މިނިސްޓްރީން އެންގުމުންވެސް މަސައްކަތް ހުއްޓާނުލައި ކުރިއަށްގެންދާނަމަ، އެ މަސައްކަތް ހުއްޓާނުލައި ހޭދަވާ ކޮންމެ ދުވަހަކަށް، ޖޫރިމަނާކުރި ޢަދަދުގެ %3 (ތިނެއް އިންސައްތަ) ޖޫރިމަނާގެ ޢަދަދަށް އިތުރުކުރެވޭނެއެވެ.(ނ) މި މާއްދާގެ (ހ) އާ ޚިލާފަށް އެއްވެސް ފަރާތަކުން މަސައްކަތެއް ކޮށްފައިވާކަން މިނިސްޓްރީއަށް އެނގިއްޖެނަމަ، މި ޤާނޫނުގެ 34 ވަނަ މާއްދާއާއި 35 ވަނަ މާއްދާގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢަމަލުކުރުމަށް ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތަށް މިނިސްޓްރީން އަންގަންވާނެއެވެ. އަދި އެ ފަރާތަކުން މިނިސްޓްރީން އަންގާ ގޮތަށް ޢަމަލުކުރަންވާނެއެވެ.

މައްދާ 18. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ނެތި އެއްވެސް މަސައްކަތެއް ނުކުރުން

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައާ ގުޅިގެން ދައްކަންޖެހޭ ފީ: 19. މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައަށް އެދޭ ފަރާތުގެ ކިބައިން ފީ ނެގުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 19. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައާ ގުޅިގެން ދައްކަންޖެހޭ ފީ

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައަށް އެދި ހުށަހެޅުން: 20. (ހ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައަށް އެދި ހުށަހަޅާނީ، ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުންނެވެ. އަދި އެފަދައިން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައަށް އެދި ހުށަހަޅާނީ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ ގޮތުގެމަތިން، އެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ ފަރާތަކަށެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައަށް އެދި ހުށަހަޅާއިރު، މި ޤާނޫނުގައި ބަޔާންކުރާ ލިޔެކިޔުންތަކުގެ އިތުރުން، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ލިޔެކިޔުން ހުށަހަޅަންވާނެއެވެ.(ނ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައަށް އެދި އެއްވެސް ފަރާތަކުން ހުށަހަޅައިފިނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ މުއްދަތުގައި، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދިނުމާމެދު އެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާއިން ގޮތެއް ނިންމައި، އެކަން ހުއްދައަށް އެދި ހުށަހެޅި ފަރާތަށް އަންގަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 20. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައަށް އެދި ހުށަހެޅުން

ސިވިލް ވަރކްސްގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ މަސައްކަތްތަކަށް ހުއްދަ ހޯދުން: 21. މި ޤާނޫނުގެ 99 ވަނަ މާއްދާގައި ޢިމާރާތްކުރުން ކަމަށް ބުނެފައިވާ ބަހުގެ މާނައިގައި ހިމެނޭ ސިވިލް ވަރކްސްގެ ގޮތުގައި ބެލެވިދާނެ އެންމެހައި ކަމެއް ކުރަންވާނީ، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެކަމަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ އިދާރާއަކުން ހުއްދަ ހޯދައިގެންނެވެ.

މާއްދާ 21. ސިވިލް ވަރކްސްގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ މަސައްކަތްތަކަށް ހުއްދަ ހޯދުން

އެހެން ޤާނޫނެއްގެ ދަށުން ހޯދަންޖެހޭ ހުއްދަ ހޯދުން: 22. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތެއް ކުރުމަށް މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހުއްދަ ހޯދުމަށް އެދި ހުށަހަޅާއިރު، މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ ކަންކަން ފުރިހަމަކުރުމުގެ އިތުރުން އަންނަނިވި ކަންކަންވެސް ފުރިހަމަކުރަންވާނެއެވެ.(ހ) އެފަދަ މަސައްކަތަކީ ޕްލޭނިންގ ޤާނޫނެއްގެ ދަށުން ހުއްދައެއް ބޭނުންވާ މަސައްކަތެއް ކަމުގައިވާނަމަ، އެކަމަކަށް ދޫކޮށްފައިވާ ޕްލޭނިންގ ހުއްދަ ހުށަހެޅުން؛(ށ) އެފަދަ މަސައްކަތަކީ އެހެން ޤާނޫނަކުން ހުއްދައެއް ހޯދަންޖެހޭ މަސައްކަތެއް ކަމުގައިވާނަމަ، އެ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން، އެފަދަ ހުއްދައެއް ހޯދުން.

މާއްދާ 22. އެހެން ޤާނޫނެއްގެ ދަށުން ހޯދަންޖެހޭ ހުއްދަ ހޯދުން

ޢިމާރާތުގެ ކުރެހުން ފާސްކުރުން: 23. (ހ) ޢިމާރާތުގެ ކުރެހުން ފާސްކުރުމަށް އެދި ހުށަހަޅާނީ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ ގޮތުގެމަތިން، އެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ ފަރާތަކަށެވެ.(ށ)	ޢިމާރާތުގެ ކުރެހުން ފާސްކުރުމަށް އެދި ހުށަހަޅާއިރު، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަންނުވެރިންގެ ގަވާއިދުގެ ދަށުން ހުއްދަ ލިބިފައިވާ ފަރާތެއް ފަރުމާކޮށްފައިވާ، ޢިމާރާތުގެ ކުރެހުންތަކާއި ތަފްޞީލުތައް ހުށަހަޅަންވާނެއެވެ.(ނ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތުގެ ކުރެހުން ފާސްކުރުމަށް އެދި ހުށަހެޅުމުން، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތުގެ ކުރެހުން ފާސްކޮށް، ފާސްކުރިކަމުގެ ލިޔުން ދޫކުރަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 23. ޢިމާރާތުގެ ކުރެހުން ފާސްކުރުން

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދިނުން: 24. (ހ) މި ޤާނޫނުގެ 20 ވަނަ މާއްދާގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައަށް އެދި ހުށަހެޅުމުން ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ފަރާތަކަށް ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރަންވާނެއެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) އެހެން އޮތްނަމަވެސް، ތިރީގައިވާ ކަންކަން ފުރިހަމަނުވަނީސް ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާއަކުން އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކޮށްގެންނުވާނެއެވެ.(1) ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ ފީ ދައްކާފައިވުން؛(2) މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ދައްކަންޖެހޭ ޖޫރިމަނާއެއްވާނަމަ އެ ޖޫރިމަނާއެއް ދައްކާފައިވުން؛ އަދި(3) މި ޤާނޫނުގެ 22 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) އަދި (ށ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ހުއްދަތައް ހުށަހަޅާފައިވުން.

މާއްދާ 24. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދިނުން

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ފަންނީ މަސައްކަތަށް ޒިންމާ އުފުލުން: 25. ޢިމާރާތެއް ކުރުމަށްޓަކައި ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައަށް އެދޭއިރު ހުށަހަޅާ ކުރެހުންތަކާއި ތަފްޞީލުތަކުގައި އެއްވެސް މައްސަލައެއްވާނަމަ، އެ ކުރެހުންތަކާއި ތަފްޞީލުތައް ހުރީ މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިންކަން ކަށަވަރުކުރުމުގެ ޒިންމާ އުފުލާނީ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަންނުވެރިންގެ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ޢިމާރާތެއް ފަރުމާކުރި ފަރާތްތަކާއި ޗެކްކުރި ފަރާތްތަކެވެ.

މާއްދާ 25. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ފަންނީ މަސައްކަތަށް ޒިންމާ އުފުލުން

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ބާޠިލުވުން: 26. (ހ) ވަކި ޢިމާރާތަކާ ގުޅިގެން މި ޤާނޫނުގެ 24 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައެއް ދޫކުރުމަށްފަހު، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ޢިމާރާތުގެ މަސައްކަތް ފެށުމަށް ކަނޑައަޅާފައިވާ މުއްދަތުގައި ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ޢަމަލީ މަސައްކަތް ފަށާފައިނުވާނަމަ، އެ ހުއްދައެއް ބާޠިލުވާނެއެވެ.(ށ) މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމުގެ ކުރިން މަސައްކަތް ފެށުމަށް މުއްދަތެއް ކަނޑައަޅާފައިނުވާ ގޮތަށް ދޫކޮށްފައިވާ ހުއްދަތަކާ ގުޅޭގޮތުން ޢަމަލުކުރުމަށް މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ ގޮތުގެމަތިން، އެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި ޢަމަލުކޮށްފައިނުވާނަމަ، އެ މުއްދަތު ހަމަވުމާއެކު އެ ތަންތަނަށް ދޫކޮށްފައިވާ ހުއްދަ ބާޠިލުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 26. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ބާޠިލުވުން

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައަށް ބަދަލު ގެނައުން: 27. (ހ) މި ޤާނޫނުގެ 24 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައެއް ދިނުމަށްފަހު، އެ ހުއްދަ ދިން ކުރެހުމަށް ބަދަލެއް ގެންނަން ބޭނުންވެއްޖެނަމަ، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން، އެ ބަދަލެއް އަންގައިދޭ ކުރެހުމާއި ތަފްޞީލު ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރި އިދާރާއަށް ހުށަހަޅައި، އަލުން ހުއްދަ ހޯދަންވާނެއެވެ. އަދި އެފަދައިން އެ ބަދަލަކަށް އެދި ހުށަހެޅުމުން، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއިން އެ ހުއްދަ ދޭންވާނެއެވެ.(ށ) ޢިމާރާތަކަށް ގެންނަން ބޭނުންވާ ބަދަލަކާ ގުޅިގެން ހުށަހަޅާ ކުރެހުންތައް ފާސްކޮށްދިނުމާއެކު، މި ޤާނޫނުގެ 24 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ދޫކޮށްފައިވާ ފުރަތަމަ ހުއްދަ ބާޠިލުވާނެއެވެ. ދެން ޢަމަލުކުރާނީ މި މާއްދާގެ ދަށުން ދޫކުރެވޭ އާ ހުއްދައަށެވެ.

މާއްދާ 27. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައަށް ބަދަލު ގެނައުން

ސްޓްރަކްޗަރގެ މަސައްކަތްތަކަށް ހުއްދަ ނަގަންޖެހޭ ޙާލަތް: 28. މި ޤާނޫނުގެ 24 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާއިރު ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ޢިމާރާތެއްގެ ސްޓްރަކްޗަރގެ މަސައްކަތެއް ކުރުމަށް ހުއްދައަށް އެދެންވާނެކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައިވާނަމަ، ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން އެކަމަށް ހުއްދަ ހޯދުމަށް އެދި ހުށަހަޅަންވާނެއެވެ. އަދި އެފަދައިން އެ ހުއްދައަށް އެދިއްޖެނަމަ، ގަވާއިދުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ގޮތުގެމަތިން ހުއްދަދިނުމުގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށް ގެންދަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 28. ސްޓްރަކްޗަރގެ މަސައްކަތްތަކަށް ހުއްދަ ނަގަންޖެހޭ ޙާލަތް

ސްޓްރަކްޗަރގެ މަސައްކަތް މެދުކެނޑުމުން އަލުން ހުއްދަ ނަގަންޖެހޭ ޙާލަތް: 29. (ހ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައެއް ދޫކޮށްފައިވާ މަސައްކަތްތަކުގެ ތެރެއިން ސްޓްރަކްޗަރގެ މަސައްކަތެއް ފެށުމަށްފަހު، އެ މަސައްކަތް ފުރިހަމަނުކޮށް 6 (ހައެއް) މަސް ދުވަހަށްވުރެ ދިގު މުއްދަތަކަށް މެދުކެނޑިއްޖެނަމަ ދެން އިތުރަށް މަސައްކަތް ކުރިއަށްގެންދަންވާނީ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރި އިދާރާއަކުން އަލުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ހޯދުމަށްފަހުގައެވެ.(ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިން މެދުކެނޑިފައިވާ މަސައްކަތެއް އަލުން ފެށުމަށް ހުއްދަ ދެވޭނީ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަންނުވެރިންގެ ގަވާއިދުގެ ދަށުން ހުއްދައެއް ދީފައިވާ ފަރާތަކުން އެ ތަނެއްގެ ޙާލަތް ދެނެގަތުމަށްފަހު ހުށަހަޅާ ރިޕޯޓާއި، މަސައްކަތް ކުރިއަށްގެންދިޔުމަށް ހުށަހަޅާ ގޮތުގެ ބަޔާނަށް ބެލުމަށްފަހުގައެވެ.

މާއްދާ 29. ސްޓްރަކްޗަރގެ މަސައްކަތް މެދުކެނޑުމުން އަލުން ހުއްދަ ނަގަންޖެހޭ ޙާލަތް

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައެއް ނެތި ޢިމާރާތްކުރެވިދާނެ ޙާލަތްތައް: 30. މި ޤާނޫނުގެ 18 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކުރާ ހުއްދަ ހޯދުމަކާ ނުލައި ތިރީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މަސައްކަތްތައް ކުރެވިދާނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، އެފަދަ ޢިމާރާތެއް ބޭނުން ކުރަންވާނީ މި ޤާނޫނުގެ 32 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިން ހުއްދަ ހޯދުމަށްފަހުގައެވެ.(ހ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ގަވާއިދުގައި ހުއްދަ ނެގުން އިސްތިސްނާވާ ކަމަށް ބަޔާންކުރާ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްތައް؛ ނުވަތަ(ށ) ދިމާވާ ކުއްލި ޙާލަތެއްގެ ސަބަބުން ދުރާލާ ހުއްދަ ހޯދުމަށް ވަގުތު ނުލިބޭ މަސައްކަތްތައް. އެފަދަ ޙާލަތްތަކަކީ:(1) މީހެއްގެ ފުރާނަ ނުވަތަ ޞިއްޙަތު ރައްކާތެރިކުރުމަށް؛ ނުވަތަ(2) މީހެއްގެ މުދަލަކަށް ބޮޑު ގެއްލުމެއް ލިބިދާނެފަދަ ޙާލަތަކުން ސަލާމަތްކުރުމަށް؛ ނުވަތަ(3) ޤުދުރަތީ ކާރިސާއަކުން ލިބޭ ގެއްލުން ފޫބެއްދުމުގެ ގޮތުން ކުއްލިގޮތުގައި ޢިމާރާތްކުރަންޖެހޭ ޙާލަތްތައް.

މާއްދާ 30. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައެއް ނެތި ޢިމާރާތްކުރެވިދާނެ ޙާލަތްތައް

ނުރައްކަލެއް ދިމާވެދާނެ ފަދަ ބިމެއްގައި ޢިމާރާތްކުރުމަށް ހުއްދަ ދޫނުކުރުން: 31. (ހ)	ތިރީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތްތަކުގައި، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާއިން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ނުވަތަ ޢިމާރާތަކަށް ބަދަލެއް ގެނައުމުގެ ހުއްދަ ދީގެންނުވާނެއެވެ.(1) ޢިމާރާތްކުރުމަށް ހުއްދައަށް އެދޭ ބިމަކީ ނުވަތަ ތަނަކީ ނުވަތަ ޢިމާރާތް ހުރި ބިމަކީ ނުވަތަ ތަނަކީ އެއްގޮތުން ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ގިނަ ގޮތްގޮތުން ޤުދްރަތީ ނުރައްކަލެއް ކުރިމަތިވެދާނެ ފަދަ ބިމެއް ނުވަތަ ތަނަކަށް ވުން؛(2) އެ މަސައްކަތަކާ ގުޅިގެން މީހަކަށް، ނުވަތަ އެ ޢިމާރާތަކަށް ނުވަތަ އެ ޢިމާރާތާ އިންވެގެންވާ އެހެން ޢިމާރާތަކަށް، ނުވަތަ ބިމަކަށް ނުވަތަ ތަނަކަށް ނުރައްކަލެއް ދިމާވުން ނުވަތަ ދިމާވެފައިވާ ނުރައްކަލެއް އިތުރަށް ގޯސްވުމުގެ ފުރުޞަތު ބޮޑުވުން.(ށ)	މި މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަދަ ތަންތަން ދެނެގަތުމަށްޓަކައި އެފަދަ ތަންތަނުގެ މަޢުލޫމާތު މިނިސްޓްރީންނާއި ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާތަކުން ޢާންމުކޮށް ޝާއިޢުކުރަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 31. ނުރައްކަލެއް ދިމާވެދާނެ ފަދަ ބިމެއްގައި ޢިމާރާތްކުރުމަށް ހުއްދަ ދޫނުކުރުން

ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރުން: 32. (ހ) ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޭންވާނީ، އެ ޢިމާރާތް ކޮށްފައިވަނީ ޢިމާރާތްކުރުމަށް ހުއްދަދީފައިވާ ކުރެހުންތަކާ އެއްގޮތަށްކަމަށް ބަޔާންކޮށް މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން، މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅާ ފަރާތަކުންނެވެ.(ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދައަށް އެދި، ތިރީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތްތަކުންކުރެ ގޮތަކަށް ހުށަހެޅިދާނެއެވެ. (1) ޢިމާރާތެއްގެ ބައެއް ނުވަތަ ޔުނިޓެއް ހަދާ ނިމިގެން، ހަމައެކަނި އެބަޔަކަށް، އެ ޢިމާރާތެއްގެ ވެރިފަރާތުން ހުއްދައަށް އެދި ހުށަހެޅުން؛ (2) ޢިމާރާތް އެކުގައި ހަދާ ނިމިގެން އެ ޢިމާރާތެއްގެ ވެރިފަރާތުން ހުއްދައަށް އެދި ހުށަހެޅުން.(ނ) ވަގުތީގޮތުން ޢިމާރާތެއް ބޭނުންކުރުމަށްޓަކައި ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތްކުރުމަށް ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކުން ވަގުތީ ދިރިއުޅުމުގެ ހުއްދައެއް ދޫކުރެވިދާނެއެވެ. އަދި އެފަދަ ވަގުތީ ހުއްދައެއްގެ ދަށުން ޢިމާރާތެއްގެ ބޭނުން ހިފަންވާނީ އެ ހުއްދައިގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިން، އެ ހުއްދައިގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މުއްދަތަކަށެވެ.(ރ) މިޤާނޫނުގެ 30 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތްތަކުގައި ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ ދެވޭނެ އުސޫލު މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރަންވާނެއެވެ.

މާއްދަ 32. ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރުން

ޢިމާރާތެއްގެ ބޭނުންހިފަން ފެށުން: 33. (ހ) މި ޤާނޫނުގައި އެހެން ގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައިނުވާހާ ހިނދަކު، ވަކި ޢިމާރާތަކަށް ނުވަތަ ޢިމާރާތެއްގެ ބަޔަކަށް ކަމާބެހޭ އިދާރާއަކުން ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ ލިޔުމުން ދޫކުރުމުގެ ކުރިން އެ ޢިމާރާތެއްގެ ބޭނުން ކޮށްގެންނުވާނެއެވެ.(ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) އެހެން އޮތްނަމަވެސް، ތިރީގައިވާ ކަންކަން ކުރުމަކަށް އެ މާއްދާ ހުރަހެއްނާޅައެވެ.(1) ޢިމާރާތް ބެލެހެއްޓުމަށްޓަކައި ޢިމާރާތުގައި މީހަކު ބެހެއްޓުމަށް؛(2) މި ޤާނޫނުގެ 32 ވަނަ މާއްދާގެ (ނ) ގެ ދަށުން ދޫކޮށްފައިވާ ވަގުތީގޮތުން ދިރިއުޅުމުގެ ހުއްދައެއް ދޫކޮށްފައިވާ މުއްދަތަށް، އެ ޢިމާރާތުގެ ނުވަތަ ޢިމާރާތުގެ ބައެއްގެ ބޭނުންހިފުމަށް.(ނ) ޢިމާރާތްކުރުމަށް ހުއްދަދީފައިވާ ބޭނުންނޫން އެހެން ބޭނުމަކަށް ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރަން އެދޭނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކޮށްފައިވާ އިދާރާގެ ހުއްދަ ހޯދަންވާނެއެވެ. އެފަދައިން ހުއްދަ ހޯދުމަކާ ނުލައި ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމަކީ މަނާކަމެކެވެ.(ރ) މި މާއްދާގެ (ނ) އާ އެއްވެސް ފަރާތަކުން ޚިލާފުވެއްޖެނަމަ، މި ޤާނޫނުގެ 90 ވަނަ މާއްދާގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ފަރާތަކާމެދު ފިޔަވަޅު އެޅޭނެއެވެ.

މާއްދާ 33. ޢިމާރާތެއްގެ ބޭނުންހިފަން ފެށުން

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ހޯދުމަކާ ނުލައި މަސައްކަތްކުރުން: 34. (ހ)	މި ޤާނޫނުގެ 18 ވަނަ މާއްދާގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައަކާ ނުލައި މަސައްކަތެއް ކުރަމުންގެންދާކަން ނުވަތަ ކޮށްފައިވާކަން، ހުއްދަ ދޭ އިދާރާއަކަށް ފާހަގަކުރެވިއްޖެނަމަ، އެ މަސައްކަތެއް ހުއްޓުވައި، އެ ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުން މަނާކުރަންވާނެއެވެ. (ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތިން މަސައްކަތް ހުއްޓުވައިފިނަމަ ނުވަތަ ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުން މަނާކޮށްފިނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އަލުން އެ މަސައްކަތް ކުރިއަށްގެންދިޔުމުގެ ނުވަތަ އެ ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ ހޯދަންވާނެއެވެ. (ނ)	މި މާއްދާގެ (ށ) ގެ ދަށުން ހުއްދަ ދޭންވާނީ، ހުއްދައަށް އެދި ހުށަހަޅާފައިވާ ކުރެހުންތަކާއި ތަފްޞީލުތައް ހުރީ މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުތަކާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ބިލްޑިންގ ކޯޑާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިންތޯ ބެލުމަށްފަހުގައެވެ. (ރ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކުރާ ފަދައިން ހުއްދަ ހޯދުމަކާ ނުލައި ކޮށްފައިވާ މަސައްކަތެއް ކޮށްފައިވަނީ މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުތަކާއި ބިލްޑިންގ ކޯޑާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން ކަމުގައިނުވާނަމަ، އެ މަސައްކަތެއް ނުވަތަ އެ ތަނެއް އެ ގަވާއިދުތަކާއި ބިލްޑިންގ ކޯޑާ އެއްގޮތަށް ބަދަލުކުރުމަށް އަންގަންވާނެއެވެ. އަދި އެފަދައިން ގެންނަންޖެހޭ ބަދަލުތަކަށް ހިނގާ ޚަރަދުކުރުމަކީ ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުގެ ޒިންމާއެކެވެ. (ބ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ ފަދައިން ހުއްދަ ހޯދުމަށް އެންގުމުން، އެ ހުއްދަ ހޯދުމަކާ ނުލައި މަސައްކަތް ކުރިއަށްގެންދިޔުމަކީ ނުވަތަ އެ ތަނެއް ބޭނުންކުރުމަކީ މަނާކަމެކެވެ. (ޅ) މި މާއްދާގެ (ބ) އާ ޚިލާފުވާ ފަރާތެއް، ކަމުގެ ކުޑަބޮޑުމިނަށް ބަލައި، -/5,000 (ފަސްހާސް) ރުފިޔާއާއި -/500,000 (ފަސްލައްކަ) ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ ޢަދަދަކުން ޖޫރިމަނާކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ނުވަތަ މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅާ ފަރާތަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި މަސައްކަތް ހުއްޓާނުލައި އެކަން ތަކުރާރުކުރަމުންދާނަމަ، އެފަދައިން ތަކުރާރުކުރާ ކޮންމެ ދުވަހަކަށް، ޖޫރިމަނާކުރި ޢަދަދުގެ %3 (ތިނެއް އިންސައްތަ) އިތުރަށް ޖޫރިމަނާކުރެވޭނެއެވެ.

މާއްދާ 34. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ހޯދުމަކާ ނުލައި މަސައްކަތްކުރުން

މަސައްކަތް ޤަބޫލުކުރާކަމުގެ ލިޔުން ދޫކުރުން: 35. (ހ)	މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމުގެ ކުރިން ހަދާފައިވާ ޢިމާރާތްތަކާއި، ހުއްދައެއް ނެތި ޢިމާރާތްކޮށްފައިވާ ޢިމާރާތްތަކަށް ހުއްދަ ހޯދުމަށް އެދިއްޖެނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކުން އެ ޢިމާރާތަކަށް އަންނަނިވި ޙާލަތްތަކުގައި، މަސައްކަތް ޤަބޫލުކުރާކަމުގެ ލިޔުމެއް ދޫކުރެވިދާނެއެވެ. (1) އެ މަސައްކަތަކީ މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމުގެ ކުރިން ކޮށްފައިވާ މަސައްކަތަކަށްވުން؛ ނުވަތަ (2) އެ މަސައްކަތަކީ މި ޤާނޫނުގެ 18 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކުރާ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ހޯދުމަކާ ނުލައި ކޮށްފައިވާ މަސައްކަތަކަށްވުން؛ ނުވަތަ (3) އެ މަސައްކަތަކީ މި ޤާނޫނުގެ 30 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ކޮށްފައިވާ މަސައްކަތަކަށްވުން. (ށ)	މި މާއްދާގެ ދަށުން މަސައްކަތް ޤަބޫލުކުރާކަމުގެ ލިޔުމެއް ހޯދުމަށް އެދި ހުށަހަޅާއިރު ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަންނުވެރި މަސައްކަތްތެރިންގެ ގަވާއިދުގެ ދަށުން ހުއްދަ ދީފައިވާ ފަރާތަކުން އެ ތަނެއްގެ ޙާލަތު ދެނެގަތުމަށްފަހު ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ރިޕޯޓެއް ހުށަހަޅަންވާނެއެވެ. (ނ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ (1) ވަނަ ނަންބަރުގައި ބަޔާންކުރާ ޙާލަތުގައި ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކުން މަސައްކަތް ޤަބޫލުކުރާކަމުގެ ލިޔުން ދޫކުރަންވާނީ މި މާއްދާގެ (ށ) ގެ ދަށުން ހުށަހަޅާ ރިޕޯޓަށް ބެލުމަށްފަހުގައެވެ. (ރ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ (2) ވަނަ ނަންބަރު އަދި (3) ވަނަ ނަންބަރުގައި ބަޔާންކުރާ ޙާލަތްތަކުގައި ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކުން މަސައްކަތް ޤަބޫލުކުރާކަމުގެ ލިޔުން ދޫކުރަންވާނީ، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިންނެވެ. (ބ)	މި މާއްދާ މިހެން އޮތުމަކުން، މި ޤާނޫނުގެ 24 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމަށް ހޯދަންޖެހޭ ހުއްދަ ހޯދުމުން އެ ފަރާތް އިސްތިސްނާވެގެނެއްނުވެއެވެ.

މާއްދާ 35. މަސައްކަތް ޤަބޫލުކުރާކަމުގެ ލިޔުން ދޫކުރުން

ޢިމާރާތަކަށް ނުވަތަ ތަނަކަށް ބަދަލެއް ގެނައުން: 36. (ހ) ޢިމާރާތެއް ނުވަތަ ތަނެއްގެ ވެރިފަރާތުން ނުވަތަ އެ ތަނެއް ބޭނުންކުރާ ފަރާތުން އެ ތަނަކަށް ދޫކޮށްފައިވާ ހުއްދައާ ޚިލާފަށް އެ ތަނެއް ނުވަތަ އެ ތަނުގެ ބައެއް ނެގުމަކީ ނުވަތަ ބަދަލުކުރުމަކީ ނުވަތަ ބަންދުކުރުމަކީ ނުވަތަ ހުރަހެއް ކުރިމަތިވާ ފަދަ އެނޫންވެސް ކަމެއް ކުރުމަކީ މަނާކަމެކެވެ. (ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަދަ ބަދަލެއް ގެނެސްފައިވާކަން އެއްވެސް ފަރާތަކަށް އެނގިއްޖެނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަށް އެކަން އަންގަންވާނެއެވެ. (ނ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަދަ ބަދަލެއް ގެނެސްފައިވާކަން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާއަށް އެނގިއްޖެނަމަ، އެފަދަ ތަނަކުން ކުރަމުންއައި ބޭނުން ފުރިހަމަ ގޮތުގައި އަލުން ކުރުމަށް ކުރަންޖެހޭ މަސައްކަތްތައް ކުރުމަށް ނުވަތަ ބަދަލެއް ގެންނަންޖެހޭނަމަ އެ ބަދަލެއް ގެނައުމަށް ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއިން ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތަށް ލިޔުމަކުން އަންގަންވާނެއެވެ. (ރ) މި މާއްދާގެ (ހ) އާ ޚިލާފުވާ ފަރާތެއް، ކަމުގެ ކުޑަބޮޑުމިނަށް ބަލައި، -/5,000 (ފަސްހާސް) ރުފިޔާއާއި -/500,000 (ފަސްލައްކަ) ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ ޢަދަދަކުން ޖޫރިމަނާކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ނުވަތަ މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅާ ފަރާތަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި އެކަން ތަކުރާރުކުރަމުންދާނަމަ، އެފަދައިން ތަކުރާރުކުރާ ކޮންމެ ދުވަހަކަށް، ޖޫރިމަނާކުރި ޢަދަދުގެ %3 (ތިނެއް އިންސައްތަ) އިތުރަށް ޖޫރިމަނާކުރެވޭނެއެވެ.

މާއްދާ 36. ޢިމާރާތަކަށް ނުވަތަ ތަނަކަށް ބަދަލެއް ގެނައުން

ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ކޮށްފައިވާ މަސައްކަތްތަކާމެދު ޢަމަލުކުރެވޭނެ ގޮތް: 37. (ހ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ އެއްވެސް މަސައްކަތެއް ކޮށްފައިވަނީ މި ޤާނޫނާ ނުވަތަ މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދަކާ ޚިލާފަށް ކަމަށް ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކަށް ފެނިއްޖެ ހިނދެއްގައި، އެ އިދާރާއަކުން މިނިސްޓްރީއަށް އެ މައްސަލަ ހުށަހެޅުމަށްފަހު، މިނިސްޓްރީގެ ލަފާގެމަތިން އަދި ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން ގަވާއިދާ ޚިލާފުވި ފަރާތާމެދު ފިޔަވަޅުއަޅަންވާނެއެވެ.(ށ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާއިން މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން އަންގާ އެންގުމަކަށް ގަވާއިދާ ޚިލާފުވި ފަރާތުން ޢަމަލުނުކޮށްފިނަމަ، އެ ފަރާތާމެދު ޢަމަލުކުރަންވާނީ ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިންނެވެ.(ނ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން އެންގުމެއް އެންގޭ ފަރާތަކުން އެ އެންގުމާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލުނުކޮށްފިނަމަ، ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ކޮށްފައިވާކަމެއް ރަނގަޅުކުރުމަށްޓަކައި، މިނިސްޓްރީން އަންގާ ގޮތެއްގެމަތިން އެ ތަނެއް ތަޅާލުމުގެ ނުވަތަ އެ ތަން ނެގުމުގެ ނުވަތަ އެ ތަނަށް ބަދަލެއް ގެނައުމުގެ ބާރު ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޭ އިދާރާއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.(ރ) މި މާއްދާގެ (ނ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ގެނެވޭ ބަދަލުތަކާ ގުޅިގެން ހިނގާ ޚަރަދަށް ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން ޒިންމާ އުފުލަންވާނެއެވެ.(ބ) މި މާއްދާގެ (ހ) އާ ޚިލާފުވާ ފަރާތެއް، ކަމުގެ ކުޑަބޮޑުމިނަށް ބަލައި، -/5,000 (ފަސްހާސް) ރުފިޔާއާއި -/50,000 (ފަންސާސްހާސް) ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ ޢަދަދަކުން ޖޫރިމަނާކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި އެކަން ނުހުއްޓައި ތަކުރާރުކުރަމުންދާނަމަ، އެފަދައިން ތަކުރާރުކުރާ ކޮންމެ ދުވަހަކަށް، ޖޫރިމަނާކުރި ޢަދަދުގެ %3 (ތިނެއް އިންސައްތަ) އިތުރަށް ޖޫރިމަނާކުރެވޭނެއެވެ.

މާއްދާ 37. ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ކޮށްފައިވާ މަސައްކަތްތަކާމެދު ޢަމަލުކުރެވޭނެ ގޮތް

ހުއްދަދޭން އިންކާރުކުރާ ޙާލަތުގައި ޢަމަލުކުރާނެ ގޮތް: 38. (ހ)	މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހޯދަންޖެހޭ އެއްވެސް ހުއްދައެއް ދިނުމަށް ހުއްދަދޭ އިދާރާއަކުން އިންކާރުކުރާނަމަ، ނުވަތަ ހުއްދަނުދީ ހިފަހައްޓާނަމަ، އެކަމުގެ ޝަކުވާ މިނިސްޓްރީއަށް ހުށަހެޅިދާނެއެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޝަކުވާ ހުށަހެޅުމުން، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން މިނިސްޓްރީން އެ މައްސަލައެއް ބަލައި، އެކަމާ ގުޅޭގޮތުން އަޅަންޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް އަޅައި، މައްސަލައަށް ޙައްލެއް ހޯދައިދޭންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 38. ހުއްދަދޭން އިންކާރުކުރާ ޙާލަތުގައި ޢަމަލުކުރާނެ ގޮތް

ފަސްވަނަ ބާބު: ބިލްޑިންގ ކޯޑު

ބިލްޑިންގ ކޯޑުގެ މަޤްޞަދު: 39. އަންނަނިވި މަޤްޞަދުތައް ޙާޞިލުކުރުމަށްޓަކައި، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ބިލްޑިންގ ކޯޑެއް އެކުލަވާލަންވާނެއެވެ.(ހ)	ޢިމާރާތްތަކަކީ ރައްކާތެރި ތަންތަން ކަމުގައި ހެދުމަށާއި އެ ތަންތަން ބޭނުންކުރާ ފަރާތްތަކަށް ގެއްލުމެއް ނުލިބޭނެ ރައްކާތެރި ތަންތަނަށް ހެދުމަށް މަގުފަހިކުރުން؛(ށ)	ޢިމާރާތްތަކަކީ އެ ޢިމާރާތްތަކުގެ ބޭނުންކުރާ ފަރާތްތަކަށް ދުޅަހެޔޮ ޞިއްޙަތަކަށް މަގުފަހިކޮށްދޭ، ތަނަވަސްކަން ލިބޭ މާޙައުލަކަށް ހެދުން؛(ނ)	ހާދިސާއެއް މެދުވެރިވާ ޙާލަތްތަކުގައި ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރާ ފަރާތްތަކަށް ރައްކާތެރިކަން ލިބިދިނުމާއި، އެފަދަ ޙާލަތްތަކުގައި ސަލާމަތްތެރިކަމާއެކު ޢިމާރާތުން ނިކުމެވޭނެ ގޮތް ހެދުމަށް މަގުފަހިކުރުން؛(ރ)	ދެމެހެއްޓެނެވި ތަރައްޤީއަށް މަގުފަހިވާނެ ގޮތަކަށް ޢިމާރާތް ފަރުމާކުރެވުމާއި، ޢިމާރާތްކުރެވުމާއި، ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމަށް މަގުފަހިކުރުން.

މާއްދާ 39. ބިލްޑިންގ ކޯޑުގެ މަޤްޞަދު

ބިލްޑިންގ ކޯޑާ އެއްގޮތަށް ޢިމާރާތްކުރުން: 40. މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދައަށް އެދި ހުށަހަޅާ ކުރެހުންތަކާއި ތަފްޞީލުތަކާއި، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ކުރާ ޢިމާރާތްތަކުގެ މަސައްކަތްތަކާއި، ޢިމާރާތްތައް ހުންނަންވާނީ، ބިލްޑިންގ ކޯޑާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިންނެވެ.

މާއްދާ 40. ބިލްޑިންގ ކޯޑާ އެއްގޮތަށް ޢިމާރާތްކުރުން

ބިލްޑިންގ ކޯޑުގެ ބައިތައް: 41. ބިލްޑިންގ ކޯޑުގައި އަންނަނިވި ބައިތައް ހިމަނަންވާނެއެވެ.(ހ)	ޢިމާރާތަކުން ޙާޞިލުވާންޖެހޭ ކަންކަން (ފަންކްޝަނަލް ރިކްވަޔަރމަންޓް)؛ އަދި(ށ)	ޢިމާރާތަކުން ޙާޞިލުވާންޖެހޭ ކަންތައްތަކުގެ މިންވަރު (ޕަރފޯމަންސް ކްރައިޓީރިއާ)؛ އަދި(ނ) މި މާއްދާގެ (ހ) އަދި (ށ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކަންކަން ޔަޤީންކަމާއެކު ޙާޞިލުކުރެވޭނެ ގޮތެއް (ކޮމްޕްލަޔަންސް ޑޮކިއުމަންޓް)؛ ނުވަތަ(ރ)	މި މާއްދާގެ (ނ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތް ނޫން އެހެން ގޮތެއް ހުށަހަޅާނަމަ، ބިލްޑިންގ ކޯޑުގެ މަޤްޞަދު ޙާޞިލުވާނެކަން ދެނެގަނެވޭނެ ގޮތެއް (ވެރިފިކޭޝަން މެތަޑް).

މާއްދާ 41. ބިލްޑިންގ ކޯޑުގެ ބައިތައް

ބިލްޑިންގ ކޯޑު ގެޒެޓުކުރުން: 42. (ހ)	މި ޤާނޫނުގެ 41 ވަނަ މާއްދާގައިވާ ގޮތުގެމަތިން މިނިސްޓްރީން ބިލްޑިންގ ކޯޑު އެކުލަވާލުމަށްފަހު އެ ކޯޑު ދިވެހިސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ޝާއިޢުކުރަންވާނެއެވެ. އަދި ބިލްޑިންގ ކޯޑުގެ އެއްވެސް ބަޔަކަށް ބަދަލެއް ގެނެވިއްޖެނަމަ، އެ ބަދަލެއްވެސް ދިވެހިސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ޝާއިޢުކުރަންވާނެއެވެ.(ށ)	ބިލްޑިންގ ކޯޑުގައި ހިމެނޭ ބައިތަކުގެ ތެރެއިން މި ޤާނޫނުގެ 41 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) އާއި (ށ) ގައި ބަޔާންކުރާ ލިޔުންތަކަކީ ފަންނީ ލިޔުންތަކެއް ކަމުގައިވާތީ، އެ ލިޔުންތައް އިނގިރޭސި ބަހުން ޝާއިޢުކުރުމަކަށް މި މާއްދާ ހުރަހެއްނާޅައެވެ.

މާއްދާ 42. ބިލްޑިންގ ކޯޑު ގެޒެޓުކުރުން

ހަވަނަ ބާބު: ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގެ ފެންވަރު ބެލުން

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގެ ފެންވަރު ބެލުން: 43. (ހ)	މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދަކުން އިސްތިސްނާކޮށްފައިނުވާ ކޮންމެ ޙާލަތެއްގައި، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ކޮންމެ މަސައްކަތެއްވެސް ކުރެވެނީ ހުއްދަދެވިފައިވާ ގޮތަށްތޯ ބެލުމަށްޓަކައި، ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން މީހަކު ޢައްޔަންކުރަންވާނެއެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) އާ ޚިލާފުވުމަކީ މަނާކަމެކެވެ. އަދި އެފަދަ ކަމެއް ކުރާ ފަރާތަކާމެދު ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގެ ދަށުން މިނިސްޓްރީން ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޭ އިދާރާއިން ފިޔަވަޅުއަޅަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 43. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގެ ފެންވަރު ބެލުން

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތަކާ ގުޅިގެން ކުރާ ޓެސްޓުތައް: 44. (ހ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށްގެންދާ ފަރާތަކުން، ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ޓެސްޓުކުރުމުގެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ ޓެސްޓުތައް، އެ ގަވާއިދުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ގޮތަށް ކުރަންވާނެއެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކުރާ ޓެސްޓެއް ހެދުމުން އިސްތިސްނާއެއް ހޯދަންޖެހިއްޖެ ޙާލަތެއްގައި، އެކަން މިނިސްޓްރީއަށް ހުށަހެޅުމުން، ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ޓެސްޓުކުރުމުގެ ގަވާއިދުގައި އެ އިސްތިސްނާއެއް ދެވޭނެ ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތްތަކުގައި، އެ އިސްތިސްނާއެއް މިނިސްޓްރީއަށް ދެވިދާނެއެވެ.

މާއްދާ 44. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތަކާ ގުޅިގެން ކުރާ ޓެސްޓުތައް

ޢިމާރާތްކުރުވާ ފަރާތުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު: 45. (ހ) މި ޤާނޫނާ ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ގަވާއިދާ ޚިލާފުކަމެއް ހިނގަމުންދާކަން ނުވަތަ ހިނގައިފިކަން ޢިމާރާތްކުރުވާ ފަރާތަށް އެނގިއްޖެނަމަ، އެ ފަރާތުން، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަށް އެކަމެއް އަންގަންވާނެއެވެ.(ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން އަންގާ އެންގުންތައް، މިނިސްޓްރީގެ މަޢުލޫމާތަށްޓަކައި ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއިން މިނިސްޓްރީއަށް އަންގަންވާނެއެވެ.(ނ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން އެންގުން ލާޒިމުވާ ކަމެއް ނާންގައި ހުރުމަކީ މަނާކަމެކެވެ. (ރ) މި މާއްދާގެ (ނ) އާ ޚިލާފުވާ ފަރާތެއް، ކަމުގެ ކުޑަބޮޑުމިނަށް ބަލައި، -/5,000 (ފަސްހާސް) ރުފިޔާއާއި -/50,000 (ފަންސާސްހާސް) ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ ޢަދަދަކުން ޖޫރިމަނާކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 45. ޢިމާރާތްކުރުވާ ފަރާތުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގެ ފެންވަރު ބަލާ ފަރާތްތައް ޢައްޔަންކުރުން: 46. (ހ)	މި ޤާނޫނުގެ 43 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގެ ފެންވަރު ބެލެހެއްޓުމަށް ޢައްޔަންކުރާ ފަރާތްތައް ޢައްޔަންކުރަންޖެހޭނެ ޙާލަތްތަކާއި، އެމީހުން ފެންވަރު ބަލަންޖެހޭ މަސައްކަތްތަކާއި، އެމީހުން އަދާކުރަންޖެހޭ ވާޖިބުތައް، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަންނުވެރިންގެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައި އޮންނަންވާނެއެވެ.(ށ)	މި ޤާނޫނުގެ 43 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގެ ފެންވަރު ބެލެހެއްޓުމަށް ޢައްޔަންކުރާ ފަރާތްތައް، މި ޤާނޫނާއި ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަންނުވެރިންގެ ގަވާއިދާ ޚިލާފަށް މަސައްކަތްކުރުމަކީ މަނާކަމެކެވެ.(ނ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގެ ފެންވަރު ބެލުމަށް ޢައްޔަންކުރާ އެއްވެސް ފަރާތަކުން މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކުރާ ޢަމަލެއް ހިންގައިފިނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަންނުވެރިންގެ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ފަރާތަކާމެދު ފިޔަވަޅުއެޅޭނެއެވެ.

މާއްދާ 46. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގެ ފެންވަރު ބަލާ ފަރާތްތައް ޢައްޔަންކުރުން

ހުއްދައާ އެއްގޮތަށް މަސައްކަތްކުރުމުގައި ޢިމާރާތްކުރާ ފަރާތުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު: 47. (ހ)	ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތްތަކުން އެ މަސައްކަތް ކުރަންވާނީ މި ޤާނޫނާއި، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިންނެވެ.(ށ)	އެއްވެސް ފަރާތަކުން މި މާއްދާގެ (ހ) އާ ޚިލާފުވުމަކީ މަނާކަމެކެވެ.(ނ)	މި މާއްދާގެ (ހ) އާ އެއްވެސް ފަރާތަކުން ޚިލާފުވެއްޖެނަމަ، މި ޤާނޫނުގެ 90 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން އެ ފަރާތަކާމެދު ފިޔަވަޅުއެޅޭނެއެވެ.(ރ)	މިނިސްޓްރީގައި ރަޖިސްޓަރީވެފައިވާ ފަރާތެއް މެދުވެރިނުކޮށް ޢިމާރާތްކުރުމަށް، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދު ހުއްދަކުރާ ޙާލަތްތަކުގައި، މި މާއްދާގެ (ހ) އަށް ޢަމަލުކުރުން އިސްތިސްނާވާނެއެވެ.(ބ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތެއް ކުރަންވާނީ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކުން ހުއްދަދީފައިވާ ކުރެހުންތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިންނެވެ.(ޅ)	މި ޤާނޫނުގައި ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ބޭނުންނުވާނެ ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތްތަކުގައި މި މާއްދާގެ (ބ) އަށް ޢަމަލުކުރުން އިސްތިސްނާވާނެއެވެ.(ކ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތެއް ހިނގާ ތަނެއްގައި މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދަކާ ޚިލާފުކަމެއް ހިނގާކަން ނުވަތަ ހިނގައިފިކަން ޢިމާރާތްކުރާ ފަރާތަށް އެނގިއްޖެނަމަ، ނުވަތަ ޢާންމުކޮށް އެނގޭނެކަމަށް ބެލެވޭފަދަ ކަމެއް އެ ތަނެއްގައި ހިނގާނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަށް ޢިމާރާތްކުރާ ފަރާތުން އެކަން އަންގަންވާނެއެވެ.(އ)	މި މާއްދާގެ (ކ) ގެ ދަށުން އަންގާ އެންގުންތަކުގެ މަޢުލޫމާތު، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއިން މިނިސްޓްރީއަށް އަންގަންވާނެއެވެ.(ވ)	މި މާއްދާގެ (ކ) ގެ ދަށުން އަންގަންޖެހޭ ކަމެއް ނާންގައި ހުރުމަކީ މަނާކަމެކެވެ.(މ)	ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ވަކި ޚާއްޞަ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރަމުންދާއިރު، އެކަމެއް ކުރެވެނީ އެ މަސައްކަތެއް ކުރުމަށް ދީފައިވާ ހުއްދައާ އެއްގޮތަށްތޯ ބެލުމަށްޓަކައި، އެކަމަކަށް ހުއްދަދީފައިވާ ފަރާތެއް، އެ މަސައްކަތެއް ކުރާ ވަގުތުގައި އެ މަސައްކަތްކުރާ ތަނުގައި ހުންނަ ގޮތަށް މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތުން ހަމަޖައްސަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 47. ހުއްދައާ އެއްގޮތަށް މަސައްކަތްކުރުމުގައި ޢިމާރާތްކުރާ ފަރާތުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު

ޞިއްޙީގޮތުން ރައްކާތެރި ނޫން ޢިމާރާތް: 48. (ހ)	އެއްވެސް ޢިމާރާތެއް ނުވަތަ ޢިމާރާތެއްގެ ބައެއް އެއީ ޞިއްޙީގޮތުން ރައްކާތެރި ނޫން ތަނެއް ކަމަށް އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ފާހަގަކުރެވިއްޖެނަމަ، އެކަން ފާހަގަކުރެވޭ ފަރާތަކުން، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަށް ނުވަތަ މިނިސްޓްރީއަށް އެކަން އަންގަންވާނެއެވެ.(ށ)	ޞިއްޙީގޮތުން ރައްކާތެރި ނޫން ޢިމާރާތެއް ކަމަށް ބެލެވޭ ތަނެއްގެ މަޢުލޫމާތު ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކަށް ލިބިއްޖެނަމަ، އެކަން މިނިސްޓްރީއަށް އަންގަންވާނެއެވެ. އެގޮތުން ހުށަހެޅޭ މަޢުލޫމާތު ބެލުމަށްފަހު، އެ ޢިމާރާތަކީ ޞިއްޙީގޮތުން ރައްކާތެރިނޫން ޢިމާރާތެއްތޯ ބެލުމަށްޓަކައި ޢާންމު ޞިއްޙަތު ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ކަމާގުޅޭ އިދާރާއަށް އެކަން އަންގަންވާނެއެވެ. ވަކި ޢިމާރާތަކީ ޞިއްޙީ ގޮތުން ރައްކާތެރި ނޫން ޢިމާރާތެއް ކަމަށް ކަނޑައަޅާނީ، ކަމާގުޅޭ އިދާރާއިންނެވެ.(ނ)	ވަކި ޢިމާރާތަކީ ޞިއްޙީގޮތުން ރައްކާތެރި ނޫން ޢިމާރާތެއް ކަމުގައި މި މާއްދާގެ (ށ) ގެ ދަށުން ކަމާގުޅޭ އިދާރާއިން ކަނޑައަޅައިފިނަމަ، ތިރީގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން ޢަމަލުކޮށް، ޢިމާރާތުގެ ޙާލަތު ރަނގަޅުކުރެވެންދެން އެ ޢިމާރާތް ބޭނުންކޮށްގެންނުވާނެއެވެ.(1) ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތަށް އެ ޢިމާރާތެއް ނުވަތަ އެ ޢިމާރާތުގެ ނިޒާމެއް ބަލައި ތަޙްލީލުކޮށް، ރިޕޯޓެއް ތައްޔާރުކުރުން؛ އަދި(2) ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތަށް ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުގެ ޚަރަދުގައި އެކަމެއް ރަނގަޅުކުރުން؛ އަދި(3) ޢާންމު ޞިއްޙަތު ރައްކާތެރިކުރުމުގެ ޤާނޫނުގެ ދަށުން ކަމާގުޅޭ އިދާރާއިން އަންގާ ގޮތެއްގެމަތިން ޢަމަލުކުރުން.

މާއްދާ 48. ޞިއްޙީގޮތުން ރައްކާތެރި ނޫން ޢިމާރާތް

ނުރައްކާތެރި ޢިމާރާތް: 49. (ހ)	ޢިމާރާތެއް ގިނަ ދުވަސްވެ ބާވުމުގެ ސަބަބުން ނުވަތަ ޢިމާރާތަކަށް އަރުވާފައި ހުރި ބަރުދަނެއްގެ ސަބަބުން ނުވަތަ ޢިމާރާތެއްގައި ކޮށްފައިވާ މަސައްކަތެއްގެ ފެންވަރު ދަށްވުމުގެ ސަބަބުން ނުވަތަ ދިމާވާ ހާދިސާއެއްގެ ސަބަބުން ނުވަތަ އެނޫންވެސް ސަބަބަކަށްޓަކައި ޢިމާރާތަކަށް މެދުވެރިވެފައިވާ ޙާލަތަކުން އެ ޢިމާރާތަކީ ނުރައްކާތެރި ޢިމާރާތެއް ކަމަށް ނުވަތަ ނުރައްކާތެރި ޢިމާރާތަކަށްވުން ގާތް ޢިމާރާތެއް ކަމަށް ފެނިއްޖެ ޙާލަތެއްގައި، އެކަން ފާހަގަކުރެވޭ ފަރާތަކުން، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކަށް ނުވަތަ މިނިސްޓްރީއަށް އެކަމެއް އަންގަންވާނެއެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކުރާ ފަދަ ތަނެއްގެ މަޢުލޫމާތު މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކަށް ލިބުމުން އެކަން މިނިސްޓްރީއަށް އަންގަންވާނެއެވެ. އެގޮތުން ލިބޭ މަޢުލޫމާތު، މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން ބެލުމަށްފަހު، އެ ޢިމާރާތަކީ ނުރައްކާތެރި ޢިމާރާތެއްކަމަށް މިނިސްޓްރީއަށް ކަނޑައެޅިދާނެއެވެ.(ނ)	ވަކި ޢިމާރާތަކީ ނުރައްކާތެރި ޢިމާރާތެއް ކަމުގައި މި މާއްދާގެ (ށ) ގެ ދަށުން މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅައިފިނަމަ، އެ ޢިމާރާތް ދެން ބޭނުންކުރަންވާނީ، އެ ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ، ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއިން އަލުން ދޫކުރުމުންނެވެ.(ރ)	ވަކި ޢިމާރާތަކީ ނުރައްކާތެރި ޢިމާރާތެއް ކަމުގައި މި މާއްދާގެ (ށ) ގެ ދަށުން މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅައިފިނަމަ، ތިރީގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން ޢަމަލުކުރަންވާނެއެވެ.(1) ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތަށް އެ ޢިމާރާތެއް ނުވަތަ އެ ޢިމާރާތުގެ ބައެއް ބަލައި ތަޙްލީލުކޮށް ރިޕޯޓެއް ތައްޔާރުކުރުން؛ އަދި(2) ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތަށް ވެރިފަރާތުގެ ޚަރަދުގައި އެކަމެއް ރަނގަޅުކުރުން.(ބ)	މި މާއްދާގެ (ރ) ގެ (1) ވަނަ ނަންބަރުގައި ބަޔާންކުރާ ރިޕޯޓަށް ބެލުމަށްފަހު އެކަމެއް ރަނގަޅުކުރުމަށް ނުވަތަ ޢިމާރާތް ތަޅާލުމަށް، ނުވަތަ ޢިމާރާތާމެދު އެނޫންގޮތަކަށް ޢަމަލުކުރުމަށް މިނިސްޓްރީއަށް ފެނިއްޖެނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި އެ ޢިމާރާތަކާމެދު ޢަމަލުކުރަންވީގޮތް، ސަބަބު ބަޔާންކުރުމާއެކު އެ ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތަށް އަންގަންވާނެއެވެ.(ޅ)	މި މާއްދާގެ (ބ) ގެ ދަށުން އަންގާ އެންގުމާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން ޢަމަލުކުރުމުން، ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ އެ ފަރާތަކަށް ދޭންވާނެއެވެ.(ކ)	މި މާއްދާގެ (ބ) ގެ ދަށުން އަންގާ އެންގުމުގައިވާ ކަންކަން، އެކަންކުރުމަށް ދެވިފައިވާ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އެ ފަރާތަކުން ފުރިހަމަކޮށްފައިނުވާނަމަ، އެކަމެއް ރަނގަޅުކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އެ ޙާލަތުގައި، އެކަމަށް ހިނގާ ޚަރަދު، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން މިނިސްޓްރީއަށް ދައްކަންވާނެއެވެ.(އ)	ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމަށް ހުއްދަދީފައިވާ ގޮތް ފިޔަވައި އެހެން ގޮތަކަށް ޢިމާރާތް ބޭނުންކުރުމުގެ ސަބަބުން ނުރައްކަލެއް ކުރިމަތިވެއްޖެނަމަ ނުވަތަ ތަނަކަށް ނުވަތަ ބަޔަކަށް ގެއްލުމެއްވެއްޖެނަމަ، އެ ލިބުނު ގެއްލުމެއްގެ ޒިންމާ ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން އުފުލަންވާނެއެވެ.(ވ)	މި މާއްދާގެ (އ) އާ އެއްވެސް ފަރާތަކުން ޚިލާފުވެއްޖެނަމަ، މި ޤާނޫނުގެ 90 ވަނަ މާއްދާގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ފަރާތަކާމެދު ފިޔަވަޅު އެޅޭނެއެވެ.

މާއްދާ 49. ނުރައްކާތެރި ޢިމާރާތް

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތެއްގެ ސަބަބުން ނުރައްކަލެއް ކުރިމަތިވުން: 50. (ހ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ތެރޭގައި ނުވަތަ ޢިމާރާތަކަށް ބަދަލެއް ގެނައުމުގެ ތެރޭގައި ނުވަތަ ޢިމާރާތެއް މަރާމާތުކުރުމުގެ ތެރޭގައި މީހަކަށް ނުވަތަ ތަނަކަށް ނުވަތަ މުދަލަކަށް ނުވަތަ އެހެން ޢިމާރާތަކަށް ނުވަތަ ވަށައިގެންވާ ވެއްޓަށް ގެއްލުމެއްވާނެ ގޮތަކަށް އެ މަސައްކަތެއް ކުރުމަކީ މަނާކަމެކެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) އާ އެއްވެސް ފަރާތަކުން ޚިލާފުވެއްޖެނަމަ، ކަމުގެ ކުޑަބޮޑުމިނަށް ބަލައި، އެ ފަރާތެއް -/5,000 (ފަސްހާސް) ރުފިޔާއާއި -/500,000 (ފަސްލައްކަ) ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ ޢަދަދަކުން ޖޫރިމަނާކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ނުވަތަ މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅާ ފަރާތަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި މަސައްކަތް ކުރާގޮތް އިޞްލާޙުނުކޮށް އެކަން ތަކުރާރުކުރަމުންދާނަމަ، އެފަދައިން ތަކުރާރުކުރާ ކޮންމެ ދުވަހަކަށް، ޖޫރިމަނާކުރި ޢަދަދުގެ %3 (ތިނެއް އިންސައްތަ) އިތުރަށް ޖޫރިމަނާކުރެވޭނެއެވެ.(ނ)	މި މާއްދާގެ (ހ) އާ ޚިލާފަށް ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތެއް ކުރަމުންދާ ކަމުގެ މަޢުލޫމާތު ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކަށް ލިބިއްޖެ ހިނދެއްގައި ތިރީގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢަމަލުކުރަންވާނެއެވެ.(1) އެ މަސައްކަތެއްގެ ސަބަބުން ނުރައްކަލެއް ކުރިމަތިވެއްޖެނަމަ ނުވަތަ ކުރިމަތިވުން ގާތްނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ވަގުތުން ހުއްޓާލަން އެންގުން؛ އަދި(2) އެފަދަ ނުރައްކަލެއް ދިމާވި ސަބަބުތަކާއި، އެ ނުރައްކަލުން ސަލާމަތްވާނެ ގޮތްތައް ހިމެނޭ ރިޕޯޓެއް ހުށަހެޅުމަށް މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތަށާއި ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތަށް އެންގުން؛ އަދި(3) މި އަކުރުގެ (2) ވަނަ ނަންބަރުގައި ބަޔާންކުރާ ރިޕޯޓަށް ބެލުމަށްފަހު މަސައްކަތް ކުރިއަށްގެންދިޔުން އެންމެ ރަނގަޅު ކަމަށް ފެންނަނަމަ، ނުވަތަ މަސައްކަތް ރަނގަޅުކޮށްގެން ކުރިއަށްގެންދިޔުމަށް ފެންނަނަމަ، އެގޮތަކަށް ކުރިއަށްގެންދިޔުމަށް ހުއްދަދިނުން؛ އަދި(4) މި އަކުރުގެ (2) ވަނަ ނަންބަރުގައި ބަޔާންކުރާ ރިޕޯޓަށް ބެލުމަށްފަހު މަސައްކަތް ކުރިއަށްގެންދިޔުމަށް ނުފެންނަނަމަ، އެ ޢިމާރާތަކާމެދު ޢަމަލުކުރަންވީގޮތް، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި ސަބަބު ބަޔާންކޮށް ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތަށް އެންގުން.(ރ)	މި މާއްދާގެ (ނ) ގެ ދަށުން އަންގާ އެންގުމުގައިވާ ކަންކަން، އެކަން ކުރުމަށް ދެވިފައިވާ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އެ ފަރާތަކުން ފުރިހަމަކޮށްފައިނުވާނަމަ، އެކަމެއް ރަނގަޅު ކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ނުވަތަ މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅާ ފަރާތަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، އެކަމަށް ހިނގާ ޚަރަދު، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން މިނިސްޓްރީއަށް ދައްކަންވާނެއެވެ.

މާްދާ 50. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތެއްގެ ސަބަބުން ނުރައްކަލެއް ކުރިމަތިވުން

ކުރަމުންދާ ނުވަތަ ކޮށްނިމިފައިވާ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްތައް ބަލައި ޗެކްކުރުން: 51. (ހ)	ޢިމާރާތްކުރަމުންދާ ނުވަތަ ކޮށްނިމިފައިވާ ޢިމާރާތެއްގެ ފެންވަރު ބެލުމަށްޓަކައި، މިނިސްޓްރީން ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކުން ބޭނުންވެއްޖެ ހިނދެއްގައި، އެ ތަނެއްގެ ވެރިފަރާތަށް ލިޔުމަކުން އެންގުމަށްފަހު، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ތަނެއް ބަލައި ޗެކްކުރުމަށް މިނިސްޓްރީން ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކުން ވަނުމަށް އެ ތަނެއްގެ ވެރިފަރާތުން ހުއްދަ ދޭންވާނެއެވެ.(ށ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްތަކާ ގުޅިގެން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ހިނގަމުންދާ ތަނަކަށް ވަންނަން މިނިސްޓްރީން ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކުން މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން އެދިއްޖެ ހިނދެއްގައި ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ތަނެއްގައި ބަލަހައްޓާ ކަމާގުޅޭ ލިޔުންތައް ނުވަތަ ފޮތްތައް ނުވަތަ ރެކޯޑުތައް އެ ފަރާތަށް ދައްކަންވާނެއެވެ.(ނ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢަމަލުކުރުމަށް މިނިސްޓްރީން ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކުން ބޭނުންވެއްޖެ ހިނދެއްގައި އެ ތަނަށް ވަދެވޭވަރުގެ އާނގައެއް ހެދިދާނެއެވެ. އަދި ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރެވިފައިވާ އެއްޗެއްގެ ސާމްޕަލެއް، އެ އެއްޗެއް ތަޙްލީލުކޮށް ބެލުމަށްޓަކައި ބޭނުންވާ މިންވަރަށް، އަގެއް ދެއްކުމަކާ ނުލައި މިނިސްޓްރީއަށް ނުވަތަ މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅާ ފަރާތަކަށް ނެގިދާނެއެވެ.(ރ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން ޢިމާރާތެއް ބަލައި ޗެކްކުރުމަށްފަހު އެ ޢިމާރާތުގެ އެސެސްމަންޓެއް ހަދަންޖެހޭކަމަށް މިނިސްޓްރީން ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާއަކުން ކަނޑައަޅައި އަންގައިފިނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ޢިމާރާތުގެ އެސެސްމަންޓެއް ހެދުމަށްފަހު، ކަމާގުޅޭ ރިޕޯޓެއް ތައްޔާރުކޮށް މިނިސްޓްރީއަށް ނުވަތަ މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅާ އިދާރާއަކަށް ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން ހުށަހަޅަންވާނެއެވެ.(ބ)	މި މާއްދާގެ (ރ) ގައިވާ ރިޕޯޓަށް ބެލުމަށްފަހު ޢިމާރާތުގެ ފެންވަރުގައި މައްސަލައެއް ވާކަމަށް ފާހަގަކުރެވިއްޖެނަމަ، ޢިމާރާތް ރަނގަޅުކުރުމަށް މިނިސްޓްރީން ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކުން ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތަށް އަންގަންވާނެއެވެ.(ޅ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިން މަސައްކަތްކުރެވެމުންދާ ސަރަޙައްދަކަށް މިނިސްޓްރީން ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާގެ ފަރާތުން ވަންނަ އެއްވެސް ފަރާތެއްގެ މަސައްކަތަށް ޤަޞްދުގައި ހުރަސްއެޅުމަކީ މަނާކަމެކެވެ.(ކ)	މި މާއްދާގެ (ހ)، (ރ) އަދި (ބ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ މިނިސްޓްރީން ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާއަކުން އަންގާފައިވާ އެންގުމަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ތަނެއްގެ ވެރިފަރާތުން ޢަމަލުނުކޮށްފިނަމަ، ކަމުގެ ކުޑަބޮޑުމިނަށް ބަލައި، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ފަރާތެއް -/5,000 (ފަސްހާސް) ރުފިޔާއާއި -/500,000 (ފަސްލައްކަ) ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ ޢަދަދަކުން ޖޫރިމަނާކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާއަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި އެ މަސައްކަތް ހުއްޓާނުލައި އެކަން ތަކުރާރުކުރަމުންދާނަމަ، އެފަދައިން ތަކުރާރުކުރާ ކޮންމެ ދުވަހަކަށް، ޖޫރިމަނާކުރި ޢަދަދުގެ %3 (ތިނެއް އިންސައްތަ) އިތުރަށް ޖޫރިމަނާކުރެވޭނެއެވެ.(އ)	މި މާއްދާގެ (ހ) އަދި (ރ) ގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ބަލާ ބެލުމެއްގެ ތަފްޞީލުތަކާއި ރިޕޯޓުތަކުގެ ކޮޕީ، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި ޢިމާރާތްކުރުމަށް ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއިން މިނިސްޓްރީއަށް ހުށަހަޅަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 51. ކުރަމުންދާ ނުވަތަ ކޮށްނިމިފައިވާ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްތައް ބަލައި ޗެކްކުރުން

ހަތްވަނަ ބާބު: ޢިމާރާތްކުރުމުގައި ބޭނުންކުރާ ތަކެތީގެ ފެންވަރު ހިފެހެއްޓުން

ޢިމާރާތްކުރުމުގައި ބޭނުންކުރާ ތަކެތީގެ ފެންވަރު ހިފެހެއްޓުމުގެ މަޤްޞަދު: 52. ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި އެތެރެކުރުމާއި، އެފަދަ ތަކެތީގެ އުފެއްދުން ކޮންޓްރޯލްކުރުމާއި، އެ ތަކެތި ޓެސްޓުކުރުމުގެ މަޤްޞަދަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެއްޗާއި އެ ތަކެތި ބޭނުންކުރާ ގޮތުގެ ފެންވަރާއި މިންގަނޑު ރަނގަޅު ފެންވަރެއްގައި ހިފެހެއްޓުމެވެ.

މާއްދާ 52. ޢިމާރާތްކުރުމުގައި ބޭނުންކުރާ ތަކެތީގެ ފެންވަރު ހިފެހެއްޓުމުގެ މަޤްޞަދު

ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި އެތެރެކުރުމާއި އުފެއްދުމާއި ބޭނުންކުރުން: 53. ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތީގެ ތެރެއިން މި ޤާނޫނުގެ 55 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ކޮންޓްރޯލްކުރާ ބާވަތްތައް ފިޔަވައި، އެހެން ކޮންމެ އެއްޗެއް ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފައްދައި ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެތެރެކޮށް، ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރުމަކީ ހުއްދަ ކަމެކެވެ.

މާއްދާ 53. ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި އެތެރެކުރުމާއި އުފެއްދުމާއި ބޭނުންކުރުން

ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ޓެސްޓުކުރުން: 54. (ހ)	ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތީގެ ފެންވަރު ހިފެހެއްޓުމަށްޓަކައި، ޢިމާރާތްކުރުމުގައި ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ޓެސްޓުކުރުމާގުޅޭ އުސޫލުތައް ކަނޑައެޅުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.(ށ)	ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ޓެސްޓުކުރާނީ، ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ޓެސްޓުކުރުމުގެ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން، އެ ގަވާއިދުގެ ދަށުން ހުއްދަ ލިބިގެންވާ ފަރާތްތަކެވެ.(ނ) މި ބާބުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މަޤްޞަދުތައް ޙާޞިލުކުރުމަށްޓަކައި، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ބޭނުންކުރާ ބާވަތްތަކުގެ ތަކެތި ޓެސްޓުކުރެވޭ ފެންވަރުގެ ލެބޯޓްރީއެއް، ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ޓެސްޓުކުރުމުގެ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށާތާ 12 (ބާރަ) މަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ޤާއިމުކުރަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 54. ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ޓެސްޓުކުރުން

ކޮންޓްރޯލްކުރެވޭ ބާވަތްތައް: 55. (ހ)	ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތީގެ ފެންވަރު ހިފެހެއްޓުމަށާއި، އެ ތަކެތި ބޭނުންކުރަނީ ރަނގަޅު ގޮތުގައިކަން ކަށަވަރުކުރުމުގެ ބޭނުމުގައި، ޢިމާރާތްކުރުމުގައި ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެތެރެކުރުމާއި، އެ ތަކެތި ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފެއްދުން ކޮންޓްރޯލްކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ ދަށުން ކޮންޓްރޯލްކުރެވޭ ބާވަތްތައް، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި އެތެރެކުރުމާއި އުފެއްދުން ކޮންޓްރޯލްކުރުމުގެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރަންވާނެއެވެ.(ނ) މި މާއްދާގެ ދަށުން ކޮންޓްރޯލްކުރެވޭ ބާވަތްތައް ކޮންޓްރޯލްކުރުމަށް ކަނޑައަޅަންވާނީ، އެކި ބާވަތްތަކުގެ ތަކެއްޗާއި، އެ ތަކެތީގެ ފެންވަރާއި (ސްޕެސިފިކޭޝަން ނުވަތަ ސްޓޭންޑަރޑް) ބޭނުން ބަޔާންކުރުމަށްފަހުގައެވެ.(ރ) މި މާއްދާގެ ދަށުން ކޮންޓްރޯލްކުރެވޭ ބާވަތްތައް ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުފެއްދުމަށާއި ދިވެހިރާއްޖެއަށް އެތެރެކުރުމަށް ހުއްދަދެވޭނެ އުސޫލުތައް، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން މިނިސްޓްރީން ހަދާ ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި އެތެރެކުރުމާއި އުފެއްދުން ކޮންޓްރޯލްކުރުމުގެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 55. ކޮންޓްރޯލްކުރެވޭ ބާވަތްތައް

އަށްވަނަ ބާބު:  ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ދިވެހިންނަށް އިސްކަންދިނުން

ދިވެހިންނަށް އިސްކަންދިނުން: 56. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ކުރާ މަސައްކަތްތައް ކުރުމުގައި ވީވަރަކުން ދިވެހިންނަށް އިސްކަންދޭންވާނެއެވެ. އެފަދައިން ދިވެހިންނަށް އިސްކަންދިނުމުގެ މަޤްޞަދަކީ އަންނަނިވި ކަންކަން ޙާޞިލުކުރުމެވެ. (ހ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ދިވެހިންނަށް ވަޒީފާގެ ފުރުޞަތުތައް އިތުރުކުރުމަށް މަގުފަހިކުރުން؛ (ށ)	ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކުރެވޭ މަސައްކަތްތަކަކީ ދިވެހިންގެ ހުނަރު އެކުލެވޭ މަސައްކަތްތަކަކަށް ހެދުން؛ (ނ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ޤާބިލުކަން ހުރި ދިވެހިންނަށް ފުރުޞަތުތައް ލިބިގެން ދިޔުން؛ (ރ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގެ ތެރެއިން އެ ރަށެއްގައި ހުރެގެން ޚިދުމަތް ދިނުމާއި ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ ފުރުޞަތު ދިވެހިންނަށް ހުޅުވިގެންދިޔުން.

މާއްދާ 56. ދިވެހިންނަށް އިސްކަންދިނުން

ދިވެހިންނަށް އިސްކަންދިނުމުން ޙާޞިލުވާނެ ކަންކަން: 57. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ކުރާ މަސައްކަތްތައް ކުރުމުގައި ދިވެހިންނަށް އިސްކަންދިނުމުން ޙާޞިލުކުރަން ބޭނުންވާ ކަންކަމަކީ:(ހ)	ދިވެހިންނަށް ވަޒީފާގެ ފުރުޞަތުތައް ލިބިގެން ދިޔުމުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދުގައި ދައުރުކުރާ ބޭރު ފައިސާގެ ނިސްބަތް ހިފެހެއްޓި މަތިވުން؛(ށ)	މުޅި ދިވެހިރާއްޖޭގައި މަސައްކަތްކުރާ ޢުމުރުގެ ގިނަ ބަޔަކަށް ވަޒީފާގެ ފުރުޞަތުތައް ލިބިގެން ދިޔުން؛(ނ)	ދިވެހި މަސައްކަތްތެރިންގެ ހުނަރު އިތުރުވެގެން ދިޔުން.

މާއްދާ 57. ދިވެހިންނަށް އިސްކަންދިނުމުން ޙާޞިލުވާނެ ކަންކަން

ދިވެހިންނަށް އިސްކަންދޭނެ ނިސްބަތް: 58. މި ބާބުގައި ބަޔާންކުރާ ކަންކަމުގެ މަޤްޞަދުތައް ޙާޞިލުކުރުމަށްޓަކައި، މި ޤާނޫނުގެ 95 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކުރާ ގަވާއިދުތަކުގައި، ދިވެހިންނަށް އިސްކަންދޭނެ ގޮތްތައް ކަނޑައަޅަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 58. ދިވެހިންނަށް އިސްކަންދޭނެ ނިސްބަތް

ނުވަވަނަ ބާބު: ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ ފަރާތްތައް ރަޖިސްޓަރީކުރުމާއި ގިންތިކުރުން

ރަޖިސްޓަރީކުރުމުގެ މަޤްޞަދު: 59. މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ ފަރާތްތަކާއި ކަންކަން ރަޖިސްޓަރީކުރުމުގެ މަޤްޞަދަކީ:(ހ) އެ ހުއްދައަކާގުޅޭ ފެންވަރާއި ޝަރުޠުތައް އެ ފަރާތެއްގައި ހުރިކަން ވަޒަންކުރުމާއި އަދި އެކަން ރެކޯޑުކުރުން؛ އަދި(ށ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގެ މަސައްކަތްތަކަކީ ރައްކާތެރިކަމާއެކު ކުރަންޖެހޭ ފަންނީ މަސައްކަތްތަކަކަށްވުމާއެކު، އެފަދަ މަސައްކަތްތައް ކުރާ ފަރާތްތަކަކީ އެކަމަށް ޤާބިލު ފަރާތްތަކެއްކަން ދެނެގަނެވޭނެ ގޮތެއް ހެދުން.

މާއްދާ 59. ރަޖިސްޓަރީކުރުމުގެ މަޤްޞަދު

ރަޖިސްޓަރީކުރުމުން ޙާޞިލުވާނެ ކަންތައްތައް: 60. މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ ފަރާތްތައް ރަޖިސްޓަރީކުރުމުން ޙާޞިލުވާނެ ކަންތައްތަކަކީ:(ހ) އެ ފަރާތްތަކަކީ ހުއްދަ ލިބިގެން ޙަރަކާތްތެރިވާ ފަރާތްތަކެއްތޯ ބެލުމާއި، އެ ފަރާތްތަކުގެ ހުއްދައިގެ ޙާލަތް ދެނެގަތުމާއި، އެ ފަރާތްތަކުގެ ހުއްދައިގެ މަޢުލޫމާތު އެނގުން؛(ށ) އެ ފަރާތްތަކުގެ މަޢުލޫމާތު ޢާންމުކޮށް ލިބެން ހުރުން؛(ނ) އެ ފަރާތްތަކާ މުޢާމަލާތްކުރުމަށް ބޭނުންވާ މަޢުލޫމާތު ފޯރުކޮށްދިނުން؛(ރ) އެ ފަރާތްތަކާމެދު މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން އަޅަންޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް އެޅުމަށް މަގުފަހިކޮށްދިނުން؛(ބ) އެ ފަރާތްތަކުގެ ތެރެއިން ފިޔަވަޅެއް އެޅިފައިވާ ފަރާތްތައް ޢާންމުކޮށް އެނގޭނެ ގޮތް ހެދުން.

މާއްދާ 60. ރަޖިސްޓަރީކުރުމުން ޙާޞިލުވާނެ ކަންތައްތައް

ރަޖިސްޓަރީކުރެވޭ ދާއިރާތައް: 61. މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ ތިރީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަރާތްތަކުގެ ނުވަތަ ޕްރޮގްރާމްތަކުގެ ރަޖިސްޓަރީތައް މިނިސްޓްރީން ބަލަހައްޓަންވާނެއެވެ.(ހ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާތައް؛(ށ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަންނުވެރިންގެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޕްރޮފެޝަނަލް ފަރާތްތައް؛(ނ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ ޓެކްނިކަލް ފަރާތްތައް؛(ރ) ޢިމާރާތްކުރާ ފަރާތްތައް؛(ބ) ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި ޓެސްޓުކުރާ ފަރާތްތައް؛(ޅ) ޢިމާރާތްކުރުމާގުޅޭ ފަރާތްތައް ނިސްބަތްވާ ފަންނީ ޖަމްޢިއްޔާތައް؛(ކ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ފަންނީ އަދި ޓެކްނިކަލް ދާއިރާތަކުގެ ޢިލްމީ ޕްރޮގްރާމްތައް؛(އ) ޢިމާރާތްކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ތަކެތި އުފައްދައި އަދި އެތެރެކުރާ ފަރާތްތައް.

މާއްދާ 61. ރަޖިސްޓަރީކުރެވޭ ދާއިރާތައް

ރަޖިސްޓަރީކުރުމުގެ ގަވާއިދުތައް: 62. (ހ)	މި ޤާނޫނުގެ 61 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަރާތްތައް ރަޖިސްޓަރީކުރުމާބެހޭ ގަވާއިދުތައް، މިނިސްޓްރީން ހަދައި، ދިވެހިސަރުކާރުގެ ގެޒެޓުގައި ޝާއިޢުކުރަންވާނެއެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން ހަދާ ކޮންމެ ރަޖިސްޓަރީއަކާބެހޭ ގަވާއިދުގައި ތިރީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ބައިތައް ހިމަނަންވާނެއެވެ.(1) އެ ރަޖިސްޓަރީއެއްގައި ހިމެނޭ ގިންތިތަކާއި އެކި ގިންތިއަށް ކަނޑައެޅޭ އެންމެ ދަށް ފެންވަރު (އެލިޖިބިލިޓީ ކްރައިޓީރިއާ)؛(2) މަސައްކަތުގެ އަޚްލާޤީ ނުވަތަ ސުލޫކީ މިންގަނޑު (ކޯޑް އޮފް ކޮންޑަކްޓް)؛(3) ކޮންމެ ރަޖިސްޓަރީއެއްގެ ކޮންމެ ގިންތިއެއްގައި ރަޖިސްޓަރީކުރެވިފައިވާ ފަރާތްތަކުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު؛(4) ރަޖިސްޓަރީކުރުމަށް ހުށަހަޅަންޖެހޭ އެންމެހައި ލިޔެކިޔުންތަކާބެހޭ މަޢުލޫމާތާއި، ދޫކުރާ ހުއްދައިގައި ހުންނަންޖެހޭ އެންމެހައި މަޢުލޫމާތު؛(5) ރަޖިސްޓަރީކުރެވޭ މުއްދަތާއި ރަޖިސްޓަރީ އާކުރުމުގެ އުސޫލުތައް؛(6) ރަޖިސްޓަރީ ބާޠިލުކުރުމާއި ހިފެހެއްޓޭނެ ޙާލަތްތަކާއި އެޅޭނެ ފިޔަވަޅުތައް؛(7) ރަޖިސްޓަރީކުރެވިފައިވާ ފަރާތަކާ ގުޅޭގޮތުން މައްސަލަ ހުށަހަޅާނެ ގޮތާއި އެފަދަ މައްސަލަ ބެލޭނެ ގޮތް؛(8) އެހެން ޤާނޫނެއްގެ ދަށުން ރަޖިސްޓަރީކުރަންޖެހޭނަމަ ނުވަތަ ހުއްދައެއް ހޯދަންޖެހޭނަމަ އެކަން.(ނ)	މި ޤާނޫނުގެ 61 ވަނަ މާއްދާގެ (ށ)، (ނ)، (ރ)، (ބ) އަދި (ޅ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަރާތްތައް އިންޝުއަރކުރަން ލާޒިމުކުރާ މިންގަނޑުތަކެއް، ރަޖިސްޓަރީތަކާގުޅޭ ގަވާއިދުގައި ހިމަނަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 62. ރަޖިސްޓަރީކުރުމުގެ ގަވާއިދުތައް

ރަޖިސްޓަރީގައިވާ މަޢުލޫމާތުތައް ޢާންމުކޮށް ޝާއިޢުކުރުން: 63. މި ޤާނޫނުގެ 62 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގެ ދަށުން ރަޖިސްޓަރީކުރެވޭ ފަރާތްތަކާގުޅޭ މަޢުލޫމާތުތަކުގެ ތެރެއިން ކަނޑައެޅޭ ވަކި މަޢުލޫމާތުތަކެއް މިނިސްޓްރީން ޢާންމުކޮށް ޝާއިޢުކުރަންވާނެއެވެ. އަދި އެފަދައިން އެ ފަރާތްތަކުގެ މަޢުލޫމާތު ޢާންމުކުރުމުގެ އުސޫލު، އެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައި އޮންނަންވާނެއެވެ.

މާްދާ 63. ރަޖިސްޓަރީގައިވާ މަޢުލޫމާތުތައް ޢާންމުކޮށް ޝާއިޢުކުރުން

ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ފަރާތްތަކުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު: 64. (ހ)	މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ އިދާރާތަކާއި ފަރާތްތަކުން، އެ ފަރާތްތަކަށް ހުއްދަދީފައިވާ ގިންތިއެއްގެ ދަށުން ކުރަންޖެހޭ އެންމެހައި ކަންކަން ކުރަންވާނީ މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިންނެވެ.(ށ)	މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުތަކާ ޚިލާފަށް ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ކަމެއް ހިނގަމުންދާކަން މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހުއްދައެއް ލިބިފައިވާ ފަރާތަކަށް އެނގޭނަމަ، އެކަމެއް ޢިމާރާތްކުރުމަށް ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަށް އަންގަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 64. ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ފަރާތްތަކުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު

ރަޖިސްޓަރީކުރުމަކާ ނުލައި ނުވަތަ ރަޖިސްޓަރީކުރެވިފައިވާ ގިންތީގެ ބޭރުން މަސައްކަތްކުރުން: 65. (ހ)ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ އިދާރާތަކުގެ ތެރެއިން ނުވަތަ ފަރާތްތަކުގެ ތެރެއިން ވަކި ގިންތިއެއްގެ ދަށުން ވަކި މަސައްކަތެއް ކުރުމަށް ރަޖިސްޓަރީނުކޮށް، އެފަދަ މަސައްކަތެއް ކުރުމަށް ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައި އޮތްކަމަށް ދެއްކުމަކީ ނުވަތަ އެފަދައިން ދޭހަވާނެ ގޮތަށް ޢަމަލުކުރުމަކީ މަނާކަމެކެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކުރާ ޢަމަލެއް ކުރާ ފަރާތެއް، ކަމުގެ ކުޑަބޮޑުމިނަށް ބަލައި، -/2,500 (ދެހާސް ފައްސަތޭކަ) ރުފިޔާއާއި -/250,000 (ދެލައްކަ ފަންސާސްހާސް) ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ ޢަދަދަކުން ޖޫރިމަނާކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.(ނ)	މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ފަރާތެއް ރަޖިސްޓަރީކުރުމުގެ ބޭނުމަށް އެ ފަރާތަކުން ދީފައިވާ މަޢުލޫމާތަކަށް ބަދަލު އައުމުން އެކަން މިނިސްޓްރީއަށް ނާންގައި ހުރުމަކީ މަނާކަމެކެވެ.(ރ)	މި މާއްދާގެ (ނ) ގައި ބަޔާންކުރާ ޢަމަލެއް ކުރާ ފަރާތެއް، ކަމުގެ ކުޑަބޮޑުމިނަށް ބަލައި، -/2,000 (ދެހާސް) ރުފިޔާއާއި -/50,000 (ފަންސާސްހާސް) ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ ޢަދަދަކުން ޖޫރިމަނާކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 65. ރަޖިސްޓަރީކުރުމަކާ ނުލައި ނުވަތަ ރަޖިސްޓަރީކުރެވިފައިވާ ގިންތީގެ ބޭރުން މަސައްކަތްކުރުން

ހުއްދަ ދީފައިވާ ފަރާތްތަކާ ގުޅޭގޮތުން ހުށަހެޅޭ މައްސަލަތަކާމެދު ފިޔަވަޅުއެޅުން: 66. (ހ) މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން މިނިސްޓްރީން ހުއްދައެއް ދީފައިވާ ފަރާތަކާމެދު ހުށަހެޅޭ މައްސަލައެއް، ކަމާބެހޭ ގަވާއިދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން މިނިސްޓްރީން ބަލައި، އެ ގަވާއިދެއްގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ގޮތެއްގެމަތިން ފިޔަވަޅުއަޅަންވާނެއެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ ދަށުން މިނިސްޓްރީން ފިޔަވަޅު އެޅުމުގައި، ވަކި ފަރާތަކީ މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ރަޖިސްޓަރީކުރެވިފައިވާ ފަރާތެއް ކަމުގައިނުވިނަމަވެސް، އެ ފަރާތެއް މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުތަކާ ޚިލާފަށް ކޮށްފައިވާ މަސައްކަތަކާ ގުޅޭގޮތުން ފިޔަވަޅުއެޅުމުގެ ބާރު މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.(ނ)	މި މާއްދާގެ (ހ) އެހެން އޮތްނަމަވެސް، އެހެން ޤާނޫނެއްގެ ދަށުން އެހެން ފަރާތަކުން ދޫކޮށްފައިވާ ހުއްދައަކާގުޅޭ މައްސަލައެއް މިނިސްޓްރީއަކަށް ނުބެލޭނެއެވެ.

މާއްދާ 66. ހުއްދަ ދީފައިވާ ފަރާތްތަކާ ގުޅޭގޮތުން ހުށަހެޅޭ މައްސަލަތަކާމެދު ފިޔަވަޅުއެޅުން

ހުއްދަ ދީފައިވާ ފަރާތްތައް ކަނޑައެޅިފައިވާ މިންގަނޑުތަކާ ޚިލާފުވުމުން އެޅޭ ފިޔަވަޅު: 67. (ހ)	މި ޤާނޫނުގެ 62 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައި ކުރުން މަނާކޮށްފައިވާ ކަމެއް، އެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރާ ފަރާތަކުން ކޮށްފިކަން މިނިސްޓްރީއަށް އެނގިއްޖެނަމަ، އެ މައްސަލަ ބަލަން މިނިސްޓްރީން ޢައްޔަންކުރާ ކޮމިޓީގެ ލަފާގެމަތިން، މިނިސްޓްރީން އެ ފަރާތަކާމެދު ތިރީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިން ފިޔަވަޅުއަޅަންވާނެއެވެ.(1) އިންޒާރުދިނުން؛(2) އެ ފަރާތަށް އަންގާފައިވާ އެންގުމުގައި ވަކި ތަމްރީނެއް ފުރިހަމަކުރުމަށް ކަނޑައަޅާފައިވާނަމަ އެފަދައިން ޢަމަލުކުރުމަށް އެންގުން؛(3) އެ ފަރާތެއްގެ މަސައްކަތުގެ ދާއިރާ ހަނިކުރަންޖެހޭނަމަ އެފަދައިން ޢަމަލުކޮށް، ވަކި ޝަރުޠުތަކެއް ކަނޑައެޅުން، އަދި އެކަން ރަޖިސްޓަރީގައި ރެކޯޑުކުރުން؛ (4) އެ ހުއްދައެއް ދިނުމަށް އެ ފަރާތެއްގައި ހުންނަންޖެހޭ ޝަރުޠުތައް ހަމަވަންދެން، ނުވަތަ 12 (ބާރަ) މަސް ދުވަހަށްވުރެ ދިގުނޫން މުއްދަތަކަށް ހުއްދަ ހިފެހެއްޓުން، އަދި އެ ހުއްދަ ހިފެހެއްޓިފައިވާކަން ރެކޯޑުކުރުން؛(5) އެ ފަރާތެއްގެ ހުއްދަ ބާޠިލުކޮށް، އެ ފަރާތެއްގެ ނަން ރަޖިސްޓަރީން އުނިކޮށް، އެ ފަރާތަކަށް އަލުން ހުއްދަދޫކުރެވޭނެ މުއްދަތެއް ކަނޑައަޅައި، އެކަން އެންގުން؛(6) ކަމުގެ ކުޑަބޮޑުމިނަށް ބަލައި، -/2,500 (ދެހާސް ފައްސަތޭކަ) ރުފިޔާއާއި -/250,000 (ދެލައްކަ ފަންސާސްހާސް) ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ ޢަދަދަކުން އެ ފަރާތެއް ޖޫރިމަނާކުރުން.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން ފިޔަވަޅު އެޅުމުގައި، ކަމުގެ ކުޑަބޮޑުމިނަށް ބަލައި، އެ މާއްދާގައި ބަޔާންކުރާ ފިޔަވަޅުތަކުގެ ތެރެއިން އެއް ފިޔަވަޅަށްވުރެ ގިނަ ފިޔަވަޅު އެކުގައި އެޅުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.(ނ)	މި މާއްދާގެ ދަށުން މިނިސްޓްރީން އަޅާ ފިޔަވަޅެއް ރަޖިސްޓަރީގައި ރެކޯޑުކުރުމުގެ އިތުރުން، އެ ފިޔަވަޅަކާގުޅޭ މަޢުލޫމާތު ގަވާއިދުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ އުސޫލަކުން ޢާންމުކޮށް ހާމަކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.

މާއްދާ 67. ހުއްދަ ދީފައިވާ ފަރާތްތައް ކަނޑައެޅިފައިވާ މިންގަނޑުތަކާ ޚިލާފުވުމުން އެޅޭ ފިޔަވަޅު

ހުއްދަ ދީފައިވާ ފަރާތުން އަގު ނުވަތަ ޖޫރިމަނާ ނުދެއްކުން: 68. މި ޤާނޫނުގެ 67 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގެ (6) ވަނަ ނަންބަރުގެ ދަށުން ނުވަތަ އެ މާއްދާގެ (ށ) ގެ ދަށުން އެއްވެސް ފަރާތަކުން ދައްކަންޖެހޭ ފައިސާއެއް، އެ ފައިސާ ދައްކަން އަންގާ ދުވަހުން ފެށިގެން 60 (ފަސްދޮޅަސް) ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ނުދައްކައިފިނަމަ، އެ ފައިސާއެއް ދައްކަންދެން އެ ފަރާތެއްގެ ހުއްދަ ހިފަހައްޓަންވާނެއެވެ. އަދި 12 (ބާރަ) މަސް ފާއިތުވާއިރުވެސް އެ ފައިސާ ނުދައްކައިފިނަމަ، އެ ފަރާތެއްގެ ހުއްދަ ބާޠިލުކޮށް، ބާޠިލު ކުރިކަން ރަޖިސްޓަރީގައި ރެކޯޑުކުރަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 68. ހުއްދަ ދީފައިވާ ފަރާތުން އަގު ނުވަތަ ޖޫރިމަނާ ނުދެއްކުން

ގިންތިކުރުން: 69. (ހ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތްތައް ގިންތި ކުރުމުގައި އެ ފަރާތްތަކުގެ ވަޒީފާގައި ގެންގުޅޭ ދިވެހިންގެ ނިސްބަތަށް ބަލަންވާނެއެވެ. މިގޮތުން ދިވެހިންގެ ނިސްބަތް ގިނަ ފަރާތްތަކަށް ގިންތި ކުރުމުގައި ގިނަ މާކްސް ދޭންވާނެއެވެ.(ށ) މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކަންތަކުގެ އިތުރުން ގިންތި ކުރުމުގައި ބަލާނެ ކަންކަން، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 69. ގިންތިކުރުން

ދިހަވަނަ ބާބު: ދެވޭ ޚިދުމަތަށާއި ކުރެވޭ މަސައްކަތަށް އުޖޫރަ ލިބުމުގެ ޔަޤީންކަން

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރުމަށް އެއްބަސްވުމެއް އޮތުން: 70. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގެ އެއްވެސް މަސައްކަތެއް ކުރަންވާނީ، އެ މަސައްކަތްކުރުމަށް ދެފަރާތުގެ ދެމެދުގައި ވެވޭ އެއްބަސްވުމެއް އޮވެގެންނެވެ. އެފަދަ އެއްބަސްވުމެއްގައި މަދުވެގެން ހިމެނެންޖެހޭ ބައިތައް މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކުރަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 70. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރުމަށް އެއްބަސްވުމެއް އޮތުން

މަސައްކަތަށާއި ޚިދުމަތަށާއި ތަކެއްޗަށް އުޖޫރައާއި އަގު ޙައްޤުވުން: 71. (ހ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ އެއްބަސްވުމެއްގައި ކަނޑައެޅިގެން އެހެން ގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައިނުވާހާ ހިނދަކު، އެ އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތެއް ކުރަމުންދާއިރު، ވަކި މަސައްކަތްތަކެއް ނިމުމުން ނުވަތަ މަސައްކަތުގެ އަގު ވަކި ޢަދަދަކަށް ދިޔުމުން، އެ ކުރި މަސައްކަތެއްގެ މިންވަރަކަށް އެ މަސައްކަތްކުރި ފަރާތަށް އުޖޫރަ ޙައްޤުވާނެއެވެ.(ށ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ އެއްބަސްވުމެއްގައި ކަނޑައެޅިގެން އެހެން ގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައިނުވާހާ ހިނދަކު، އެ އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމާގުޅޭ ޚިދުމަތެއް ފޯރުކޮށްދެމުންދާއިރު، އެ ޚިދުމަތް ވަކި މިންވަރަކަށް ފޯރުކޮށްދެވުމުން، އެ ޚިދުމަތް ފޯރުކޮށްދީފައިވާ މިންވަރަށް، ޚިދުމަތްދޭ ފަރާތަށް އުޖޫރަ ޙައްޤުވާނެއެވެ.(ނ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ އެއްބަސްވުމެއްގައި ކަނޑައެޅިގެން އެހެން ގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައިނުވާހާ ހިނދަކު، އެ އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތެއް ކުރުމަށް ތަކެތި ފޯރުކޮށްދެމުންދާއިރު، ވަކި މިންވަރަކަށް ތަކެތި ފޯރުކޮށްދެވުމުން، އެ ތަކެތި ފޯރުކޮށްދީފައިވާ މިންވަރަށް، ތަކެތި ފޯރުކޮށްދިން ފަރާތަށް އެ ތަކެތީގެ އަގު ޙައްޤުވާނެއެވެ.

މާއްދާ 71. މަސައްކަތަށާއި ޚިދުމަތަށާއި ތަކެއްޗަށް އުޖޫރައާއި އަގު ޙައްޤުވުން

އުޖޫރައިގެ މިންވަރު: 72. މި ޤާނޫނުގެ 71 ވަނަ މާއްދާގެ ދަށުން ޙައްޤުވާ އުޖޫރަ ނުވަތަ އަގަކަށް ވާނީ، އަންނަނިވި ދެ ގޮތުންކުރެ ގޮތަކަށް ހިސާބުކުރެވޭ އުޖޫރަ ނުވަތަ އަގެވެ.(ހ) އެއްބަސްވުމުގައިވާ އުސޫލުތަކާ އެއްގޮތަށް ހިސާބުކުރެވިފައިވާ ފައިސާގެ ޢަދަދު؛ ނުވަތަ(ށ) އެއްބަސްވުމުގައި ފައިސާ ހިސާބުކުރުމުގެ އުސޫލުތައް ބަޔާންކޮށްފައިނުވާނަމަ، އެ ފަރާތަކުން އެއްބަސްވުމުގެ ދަށުން ކޮށްފައިވާ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގެ ނުވަތަ ފޯރުކޮށްދީފައިވާ ތަކެތީގެ ނުވަތަ ޚިދުމަތުގެ އަގުގެ މިންވަރެވެ.

މާއްދާ 72. އުޖޫރައިގެ މިންވަރު

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތާއި ފޯރުކޮށްދީފައިވާ ތަކެތި އަދި ޚިދުމަތް އަގުކުރުން: 73. (ހ)	އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުން ކޮށްފައިވާ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ނުވަތަ ފޯރުކޮށްދީފައިވާ ތަކެތި ނުވަތަ ޚިދުމަތް އަގުކުރަންވާނީ ތިރީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިންނެވެ.(1) އެއްބަސްވުމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އުސޫލުތަކާ އެއްގޮތަށް؛ ނުވަތަ(2) އެފަދަ އުސޫލެއް އެއްބަސްވުމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިނުވާނަމަ މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތްތަކަށް ބެލުމަށްފަހު.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ (2) ވަނަ ނަންބަރުގެ ބޭނުމަށްޓަކައި، އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުން ކޮށްފައިވާ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ނުވަތަ ފޯރުކޮށްދީފައިވާ ތަކެތި ނުވަތަ ޚިދުމަތް އަގުކުރަންވާނީ ތިރީގައިވާ ކަންތައްތަކަށް ބެލުމަށްފަހުގައެވެ.(1) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތާއި، ތަކެތި ނުވަތަ ޚިދުމަތް ފޯރުކޮށްދިނުމަށް އެއްބަސްވެފައިވާ އަގު؛(2) އެއްބަސްވުމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އެނޫންވެސް އެހެން ރޭޓެއް ނުވަތަ އަގު؛(3) އެއްބަސްވުމުގައިވާ އަގު ނުވަތަ އެއްބަސްވުމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އެނޫންވެސް ރޭޓަކަށް ނުވަތަ އަގަކަށް ވަކި ޚާއްޞަ ޢަދަދަކުން އުނިއިތުރެއް ގެނެވިދާނެކަމަށް އެއްބަސްވުމުގައި އެއްބަސްވުމުގެ ބައިވެރިން އެއްބަސްވެފައިވާނަމަ އެ އުނިއިތުރެއް؛(4) މި އަކުރުގެ (1) ވަނަ ނަންބަރާއި، (2) ވަނަ ނަންބަރާއި، (3) ވަނަ ނަންބަރުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތްތައް ފިޔަވައި އެނޫން ޙާލަތެއްނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރިއިރު ނުވަތަ ތަކެއްޗާއި ޚިދުމަތް ފޯރުކޮށްދިންއިރު ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ދާއިރާގައި އެކަމުގެ އަގު ނުވަތަ ރޭޓް ޢާންމު ގޮތެއްގައި ހުރި މިންވަރު؛(5) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތާއި ފޯރުކޮށްދީފައިވާ ތަކެތި ނުވަތަ ޚިދުމަތުގެ އެއްވެސް ބައެއް ރަނގަޅަށް ކޮށްފައިނުވާނަމަ އެކަމެއް ރަނގަޅުކުރުމަށް ހިނގާނެ ޚަރަދު؛(6) ޢިމާރާތެއްގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ހިމެނުމަށް ގެނެވިފައިވާ ތަކެތީގެ ތެރެއިން އަގު ދެއްކުމުން އެ ތަނެއްގެ ވެރިފަރާތަށް މިލްކުވެރިކަން ބަދަލުވާނެ ތަކެތީގެ އަގު.

މާއްދާ 73. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތާއި ފޯރުކޮށްދީފައިވާ ތަކެތި އަދި ޚިދުމަތް އަގުކުރުން

އުޖޫރަދިނުމުގެ މުއްދަތު ހަމަވާ ދުވަސް: 74. (ހ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ އެއްބަސްވުމެއްގައި މަސައްކަތުގެ އުޖޫރަދިނުމުގެ މުއްދަތު ބަޔާންކޮށްފައިވާނަމަ، އެ މުއްދަތު ހަމަވާ ތާރީޚު ކަމުގައި ބަލާނީ އެ އެއްބަސްވުމުގައި ބަޔާންކުރާ ތާރީޚެވެ.(ށ)	މަސައްކަތުގެ އުޖޫރަދިނުމުގެ ތާރީޚެއް ޢިމާރާތްކުރުމުގެ އެއްބަސްވުމެއްގައި ބަޔާންކޮށްފައިނުވާނަމަ، އުޖޫރަދިނުމުގެ މުއްދަތު ހަމަވާ ތާރީޚު ކަމުގައި ބަލާނީ، އެ މަސައްކަތް ނިންމުމަށްފަހު، ޞައްޙަ އިންވޮއިސް ހުށަހަޅާތާ 30 (ތިރީސް) ދުވަހެވެ.(ނ)	ޚިދުމަތެއްގެ ނުވަތަ ތަކެތި ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ އެއްބަސްވުމެއްގައި ވަކި ހިސާބަކަށް ފޯރުކޮށްދެވިފައިވާ ޚިދުމަތަކަށް ނުވަތަ އެއްޗަކަށް އަގު ދެއްކުމުގެ މުއްދަތު ބަޔާންކޮށްފައިވާނަމަ، އެކަމުގެ އުޖޫރަދިނުމުގެ މުއްދަތު ކަމުގައި ބަލާނީ، އެ އެއްބަސްވުމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މުއްދަތެވެ.(ރ)	ޚިދުމަތެއްގެ ނުވަތަ ތަކެތި ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ އެއްބަސްވުމެއްގައި ވަކި ހިސާބަކަށް ފޯރުކޮށްދެވިފައިވާ ޚިދުމަތަކަށް ނުވަތަ އެއްޗަކަށް އަގު ދެއްކުމުގެ މުއްދަތު ބަޔާންކޮށްފައިނުވާނަމަ، އުޖޫރަދިނުމުގެ މުއްދަތު ހަމަވާ ތާރީޚު ކަމުގައި ބަލާނީ، އެ މަސައްކަތް ނިންމުމަށްފަހު، ޞައްޙަ އިންވޮއިސް ހުށަހަޅާތާ 30 (ތިރީސް) ދުވަހެވެ.(ބ)	އުޖޫރަ ނުވަތަ އަގު ދައްކަންޖެހޭ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި ނުދައްކައިގެން ނެގޭ ޖޫރިމަނާ ނަގަންވާނީ އެއްބަސްވުމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އުސޫލުންނެވެ. އަދި އެއްބަސްވުމުގައި ޖޫރިމަނާ ނަގަންވީގޮތް ބަޔާންކޮށްފައިނުވާނަމަ ޢަމަލުކުރަންވާނީ، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ގޮތުގެމަތިންނެވެ.

މާއްދާ 74. އުޖޫރަދިނުމުގެ މުއްދަތު ހަމަވާ ދުވަސް

ފައިސާ ލިބުމުން ފައިސާދެއްކުން މަނާކުރުން: 75. އެއްވެސް ފަރާތަކުން ކޮށްފައިވާ މަސައްކަތަކަށް ނުވަތަ ފޯރުކޮށްދީފައިވާ ޚިދުމަތަކަށް ނުވަތަ އެއްޗަކަށް ދައްކަންޖެހޭ އުޖޫރައަކަށް ނުވަތަ އަގަކަށް ފައިސާ ދައްކާނީ ފައިސާ ލިބުމުންކަމަށް، އެއްވެސް މުއްދަތެއް ބަޔާންކުރުމެއްނެތި ބަޔާންކުރާ މާއްދާއެއް، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ އެއްބަސްވުމެއްގައި ހިމަނާފައިވާނަމަ، އެ މާއްދާއެއް ވާނީ ބާޠިލު މާއްދާއެއް ކަމުގައެވެ.

މާއްދާ 75. ފައިސާ ލިބުމުން ފައިސާދެއްކުން މަނާކުރުން

އުޖޫރަ ހޯދަން އެދުން: 76. (ހ)	އުޖޫރަ ހޯދަން އެދެންވާނީ އެއްބަސްވުމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ އުސޫލުންނެވެ. އަދި އެއްބަސްވުމުގައި އެފަދަ އުސޫލެއް ބަޔާންކޮށްފައިނުވާނަމަ، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ ގޮތުގެމަތިންނެވެ.(ށ)	އުޖޫރަ ހޯދަން ހުށަހެޅުމުގައި، ހޯދަން ހުށަހަޅާ ފައިސާގެ ޢަދަދާއި އެ އުޖޫރައެއް ނިސްބަތްވާ މުއްދަތު ބަޔާންކުރަންވާނެއެވެ. އަދި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައި ކަނޑައަޅާފައިވާ އިތުރު މަޢުލޫމާތާއި ލިޔެކިޔުން ހިމަނަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 76. އުޖޫރަ ހޯދަން އެދުން

އުޖޫރަ ހޯދަން އެދުމުން ޖަވާބުދިނުން: 77. (ހ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ނުވަތަ ޚިދުމަތެއް ނުވަތަ ތަކެތި ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ އެއްބަސްވުމެއްގެ ދަށުން އުޖޫރަ ނުވަތަ އަގު ހޯދަން އެދުމުން، ހުށަހެޅި އިންވޮއިސްގައި މައްސަލައެއް ނުވާނަމަ، އެ އެއްބަސްވުމުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި އުޖޫރަ ނުވަތަ އަގު ދޭންވާނެއެވެ. އަދި މައްސަލައެއް ފާހަގަކުރެވިއްޖެނަމަ، އެ މައްސަލަ ބަޔާންކޮށް އެއްބަސްވުމުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި ޖަވާބުދޭންވާނެއެވެ.(ށ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ނުވަތަ ޚިދުމަތެއް ނުވަތަ ތަކެތި ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ އެއްބަސްވުމެއްގައި ވަކި މުއްދަތެއް ކަނޑައަޅާފައިނުވާނަމަ، އުޖޫރަ ނުވަތަ އަގު ހޯދަން އެދުމުން، ހުށަހެޅި އިންވޮއިސްގައި މައްސަލައެއް ނެތްނަމަ، 30 (ތިރީސް) ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އުޖޫރަ ނުވަތަ އަގު އަދާކުރަންވާނެއެވެ. އަދި މައްސަލައެއް ފާހަގަކުރެވިއްޖެނަމަ، އެކަން ބަޔާންކޮށް 21 (އެކާވީސް) ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ޖަވާބުދޭންވާނެއެވެ.(ނ)	މި މާއްދާގެ (ހ) އާއި (ށ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތަށް އުޖޫރަ ދިނުމުގައި އިތުރަށް ފައިސާ ދެވިފައިވާނަމަ، އެންމެ ފަހުގެ އުޖޫރަ ނުވަތަ އަގު އަދާކުރުމުގެ ކުރިން، ހުށަހަޅާފައިވާ އިންވޮއިސްގެ ޖުމްލަ ޢަދަދުން އިތުރަށް ދެވިފައިވާ ފައިސާ އުނިކުރެވިދާނެއެވެ.

މާއްދާ 77. އުޖޫރަ ހޯދަން އެދުމުން ޖަވާބުދިނުން

އެގާރަވަނަ ބާބު: އެހެނިހެން

ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަމުންދާ ސަރަޙައްދަކުން ފެންނަ ޚާއްޞަ ތަންތަނާއި ތަކެތި: 78. (ހ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަމުންދާ ސަރަޙައްދަކުން ޚާއްޞަ ތަނެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ފެނިއްޖެނަމަ، ވަގުތުން މަސައްކަތް ހުއްޓާލުމަށްފަހު ކަމާބެހޭ ސަރުކާރުގެ އިދާރާއަކަށް އެކަން އަންގައި އެ ފަރާތަކުން އަންގާ ގޮތެއްގެމަތިން ޢަމަލުކުރަންވާނެއެވެ. އަދި އެގޮތުން ހުއްޓާލާ މަސައްކަތްތައް އަލުން ފަށައިގަތުމަށް ކަމާބެހޭ އިދާރާއާއި މަސައްކަތްކުރާ ފާރާތާމެދު 10 (ދިހައެއް) ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެއްބަސްވެ، އެއްބަސްވެވޭ ގޮތެއްގެމަތިން މަސައްކަތް ކުރިއަށް ގެންދަންވާނެއެވެ.(ށ)	ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްކުރަމުންދާ ސަރަޙައްދަކުން ފެންނަ ޚާއްޞަ ތަންތަނާއި ތަކެއްޗާބެހޭ މަޢުލޫމާތު، މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތަށް ނާންގައިފިނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ފަރާތެއް ޖޫރިމަނާކުރެވޭނެއެވެ.

މާއްދާ 78. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަމުންދާ ސަރަޙައްދަކުން ފެންނަ ޚާއްޞަ ތަންތަނާއި ތަކެތި

ވަގުތު ކަނޑައެޅިފައިވާ ކަންތައްތައް: 79. މި ޤާނޫނުގައި ނުވަތަ މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހެދިފައިވާ ގަވާއިދަކުން، ވަކި ވަގުތަކަށް ނުވަތަ ވަކި ވަގުތެއްގެ ތެރޭގައި ކުރުމަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ ކަމެއް އެ ވަގުތަކަށް ނުވަތަ ވަގުތެއްގެ ތެރޭގައި ނުކުރުމަކީ މަނާކަމެކެވެ. އަދި ވަކި ވަގުތަކަށް ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް، އެ ވަގުތު ފާއިތުވުމަށްފަހުގައިވެސް ނުކޮށް ހުރުމަކީ މަނާކަމެކެވެ. މި މާއްދާއާ ޚިލާފުވެއްޖެނަމަ މި ޤާނޫނުގެ 90 ވަނަ މާއްދާގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ފިޔަވަޅު އެޅޭނެއެވެ.

މާއްދާ 79. ވަގުތު ކަނޑައެޅިފައިވާ ކަންތައްތައް

މައްސަލަ ބެލުން: 80. (ހ)	މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުތަކުގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމަށް ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކުން ނުވަތަ މިނިސްޓްރީން އަޅާ ފިޔަވަޅަކާމެދު ހިތްހަމަނުޖެހޭ ފަރާތަކުން، އެ ފަރާތަކަށް އެ ފިޔަވަޅެއްގެ މަޢުލޫމާތު ލިބޭތާ 14 (ސާދަ) ދުވަހުގެ ތެރޭގައި، އެ ކަމެއް ބަލައިދިނުމަށް އެދި މިނިސްޓަރަށް ހުށަހެޅިދާނެއެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގެ ދަށުން މިނިސްޓަރަށް ހުށަހެޅޭ ހުށަހެޅުންތައް 1 (އެކެއް) މަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި މިނިސްޓަރު ބަލައި، ނިންމާ ގޮތެއް، އެ މައްސަލައެއް ހުށަހެޅި ފަރާތަށާއި، އެ މައްސަލައާ ގުޅުންހުރި ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކަށް އަންގަންވާނެއެވެ.(ނ)	މި މާއްދާގެ ދަށުން ހުށަހެޅޭ މައްސަލައަކީ ޝަރުޢީ ޙުކުމެއް ތަންފީޛުކުރުމުގެ ގޮތުން މިނިސްޓްރީން ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމަށް ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކުން އަޅާފައިވާ ފިޔަވަޅަކާގުޅޭ މައްސަލައެއްނަމަ، މިނިސްޓަރު އެ ޙުކުމް ބަލައިގަނެ، އެ މައްސަލަ އިތުރަށް ބެލޭނެ ތަނެއް ނެތް ކަމަށް، މައްސަލަ ހުށަހެޅި ފަރާތަށް އަންގަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 80. މައްސަލަ ބެލުން

ޚާއްޞަ އެހީއަށް ބޭނުންވާ މީހުންނަށް ވަދެނުކުމެވެވޭނެ ގޮތުގެ އިންތިޒާމު ހަމަޖެއްސުން: 81. (ހ) ޢިމާރާތްކުރާ ތަނަކީ ދައުލަތުގެ ޢިމާރާތެއްނަމަ ނުވަތަ ޢާންމު ޚިދުމަތްދިނުމަށް ޢިމާރާތްކުރާ ތަނެއްނަމަ، ޚާއްޞަ އެހީއަށް ބޭނުންވާ މީހުންނަށް އެފަދަ ތަންތަނަށް ފަސޭހަކަމާއެކު ވަދެނުކުމެވެވޭނެ ގޮތުގެ އިންތިޒާމު ހަމަޖައްސަންވާނެއެވެ.(ށ)	މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމުގެ ކުރިން ހަދާފައިވާ އެފަދަ ޢިމާރާތަކަށް ބަދަލެއް ގެންނަ ޙާލަތުގައިވެސް، މި މާއްދާގެ (ހ) އަށް ޢަމަލުކުރުން ލާޒިމުވެގެންވެއެވެ.(ނ)	ވަކި ޢިމާރާތަކީ މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަދަ ޢިމާރާތެއް ކަމުގައިނުވިނަމަވެސް، އެ ޢިމާރާތުގައި، ނުވަތަ އެ ޢިމާރާތުގެ ބައެއްގައި ޢާންމު ޚިދުމަތް ދޭންވާނީ، ޚާއްޞަ އެހީއަށް ބޭނުންވާ މީހުންނަށް ފަސޭހަކަމާއެކު ވަދެނުކުމެވޭނެ ގޮތުގެ އިންތިޒާމު ހަމަޖައްސައިގެންނެވެ. (ރ)	މި މާއްދާގައިވާ ގޮތަށް އިންތިޒާމު ހަމަޖެހިފައިނުވާނަމަ ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ ތަނެއްގެ ވެރިފަރާތާމެދު ފިޔަވަޅު އަޅަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 81. ޚާއްޞަ އެހީއަށް ބޭނުންވާ މީހުންނަށް ވަދެނުކުމެވެވޭނެ ގޮތުގެ އިންތިޒާމު ހަމަޖެއްސުން

ޤާނޫނު ތަންފީޛުކުރާ ފަރާތްތައް ޒިންމާވާންނުޖެހުން: 82. ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއެއްގެ ނުވަތަ މިނިސްޓްރީގެ މުވައްޒަފަކު ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާއެއްގެ މުވައްޒަފަކު ނުވަތަ މިނިސްޓްރީގެ ނަމުގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަރާތަކުން އޭނާގެ ވާޖިބުތައް އަދާކުރުމުގައި ޤާނޫނާއި ގަވާއިދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން، ހެޔޮ ނިޔަތުގައި ކުރާ ކަމަކާމެދު ނުވަތަ ނުކޮށް ދޫކޮށްލާ ކަމަކާމެދު އޭނާގެ މައްޗަށް ދަޢުވާއެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ.

މާއްދާ 82. ޤާނޫނު ތަންފީޛުކުރާ ފަރާތްތައް ޒިންމާވާންނުޖެހުން

މަސައްކަތްކުރެވެމުންދާ ގޮތް ބެލުމަށް ނުވަތަ ލިޔެކިޔުމުގެ ޞައްޙަކަން ބެލުމަށް ލާޒިމުނުވުން: 83. މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައި ކަނޑައެޅިގެން ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޙާލަތްތަކުގައި މެނުވީ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތްކުރާ ތަން ނުވަތަ ސައިޓުގައި މަސައްކަތްކުރެވެމުންދާ ގޮތް ބެލުމަށް، ނުވަތަ އެއްވެސް ކުރެހުމެއް ނުވަތަ ސެޓްފިކެޓެއް ނުވަތަ އެންގުމެއް ނުވަތަ އެނޫންވެސް ލިޔުމެއްގެ ޞައްޙަކަން ބެލުމަށް މިނިސްޓްރީއަށް ނުވަތަ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަށް މި ޤާނޫނު ލާޒިމެއް ނުކުރެއެވެ.

މާއްދާ 83. މަސައްކަތްކުރެވެމުންދާ ގޮތް ބެލުމަށް ނުވަތަ ލިޔެކިޔުމުގެ ޞައްޙަކަން ބެލުމަށް ލާޒިމުނުވުން

ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ކުރާ މަސައްކަތުގެ ދަޢުވާލިބޭ ފަރާތް: 84. (ހ)	މި ޤާނޫނާ ޚިލާފުވެގެން، ކަމާގުޅޭ ދަޢުވާ އުފުލުމަށްޓަކައި، އެކަމަކާ ޒިންމާވާ އެހެން ފަރާތެއް ވާކަމަށް ސާބިތުވަންދެން އެކަމުގައި ޒިންމާވާ ފަރާތް ކަމުގައި ބެލެވޭނީ އެފަދަ ކަމެއް ހިނގާ ތަނެއްގެ ވެރިފަރާތުންނެވެ. އަދި އެ މަސައްކަތަކާ ޒިންމާވާ ފަރާތަކީ ވެރިފަރާތް ނޫން އެހެން ފަރާތެއް ކަމަށް ސާބިތުވެއްޖެނަމަ، އެ ދަޢުވާލިބޭ ފަރާތަކަށް ވާނީ އެފަދައިން ސާބިތުވި ފަރާތެކެވެ.(ށ)	މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ނުކޮށްގެން އެއް ފަރާތަށްވުރެ ގިނަ ފަރާތުގެ މިލްކުވެރިކަމުގެ ދަށުގައިވާ ޢިމާރާތަކާ ގުޅޭގޮތުން ދަޢުވާ އުފުލޭ ހިނދު، ތިރީގައިވާ ކަންކަން، އެ ދަޢުވާ އުފުލޭ ފަރާތުގެ ދިފާޢުގައި ބޭނުންކުރެވޭނެއެވެ.(1) އެފަދަ ޢަމަލެއް ހިންގާފައިވަނީ އެ ދަޢުވާ އުފުލޭ މިލްކުވެރިޔާ ނޫން އެހެން މިލްކުވެރިޔަކު ކަމުގައިވުން؛ ނުވަތަ(2) އެފަދަ ޢަމަލަކާ ބެހޭގޮތުން، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން އަންގާ އެންގުމެއް ނުވަތަ އަމުރެއް އަންގާފައިވަނީ އެ ދަޢުވާ އުފުލޭ މިލްކުވެރިޔާ ނޫން އެހެން މިލްކުވެރިޔަކަށް ކަމުގައިވުން.

މާއްދާ 84. ޤާނޫނާ ޚިލާފަށް ކުރާ މަސައްކަތުގެ ދަޢުވާލިބޭ ފަރާތް

ޢިމާރާތެއްގެ މިލްކުވެރިކަން ބަދަލުވީނަމަވެސް ވެރިފަރާތުން އުފުލަންޖެހޭ ޒިންމާ: 85. (ހ) އެއްވެސް ޢިމާރާތެއްގެ މިލްކުވެރިކަން ބަދަލުވީނަމަވެސް، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަ ދޫކުރާ އިދާރާ ނުވަތަ މިނިސްޓްރީން މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގެ ދަށުން އެ ޢިމާރާތެއްގެ ވެރިފަރާތަށް ކޮށްފައިވާ އަމުރެއް ނުވަތަ އެންގުމެއް ބާޠިލެއްނުވާނެއެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކުރާ ފަދަ އަމުރެއް ނުވަތަ އެ އެންގުމެއްގެ ޒިންމާ އުފުލާނީ ވިއްކާ ފަރާތާއި ގަންނަ ފަރާތާ ދެމެދު ވަކި ގޮތަކަށް އެއްބަސްވެފައިނުވާނަމަ، އެ ޢިމާރާތެއް ވިއްކި ފަރާތެކެވެ.(ނ)	އެއްވެސް ޢިމާރާތެއްގެ މިލްކުވެރިކަން ބަދަލުކުރުމުގެ މުޢާމަލާތް ހިންގަންވާނީ ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކަންތައްތައް ފުރިހަމަކުރުމަށްފަހުގައެވެ.(ރ)	ޢިމާރާތެއްގައި ކޮށްފައިވާ ކަމަކަށް ޢިމާރާތުގެ ވެރިފަރާތުން މިނިސްޓްރީއަށް ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަށް މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ޚަރަދެއް ދައްކަން އޮތްނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމުގެ އެއްބަސްވުމުގައި އެހެންގޮތަކަށް ބަޔާންކުރާ ޙާލަތުގައި ފިޔަވައި އެހެން ޙާލަތްތަކުގައި، އެ ޢިމާރާތެއްގެ ވެރިފަރާތުން އެ ޢިމާރާތެއްގެ މިލްކުވެރިކަން ބަދަލުކުރި ކަމުގައިވީނަމަވެސް، މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބަޔާންކުރާ ފަރާތަކުން އެ ޚަރަދެއް ދައްކަންޖެހޭނެއެވެ.

މާއްދާ 85. ޢިމާރާތެއްގެ މިލްކުވެރިކަން ބަދަލުވީނަމަވެސް ވެރިފަރާތުން އުފުލަންޖެހޭ ޒިންމާ

ހިފެހެއްޓޭ ނުވަތަ ގެންދެވޭ މުދަލާއި ތަކެތި: 86. (ހ) މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާގެ ނުވަތަ މިނިސްޓްރީގެ ވާޖިބުތައް އަދާކުރުމުގައި ހިފަހައްޓާ ނުވަތަ ގެންދާ އެއްވެސް މުދަލެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ހިފެހެއްޓޭ ނުވަތަ ގެންދެވޭ ދުވަހުން ފެށިގެން 20 (ވިހި) ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެ އެއްޗެއްގެ މިލްކުވެރިކަމާމެދު އެއްވެސް ފަރާތަކުން ދަޢުވާނުކުރާނަމަ، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ އެއްޗެއް އަނބުރާ ރައްދުކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރަންވާނެއެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ ގޮތަށް މުދަލެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ރައްދުނުކުރެވިއްޖެނަމަ، އެ މުދަލެއް ނުވަތަ އެއްޗަކީ ދައުލަތަށް ނެގިފައިވާ މުދަލެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް ކަމުގައި ބަލައި، ދައުލަތަށް ނެގޭ މުދަލާމެދު ޢަމަލުކުރެވޭ ގަވާއިދުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން އެ މުދަލެއް ނުވަތަ އެއްޗަކާމެދު ޢަމަލުކުރުމުގެ ބާރު ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަށް ނުވަތަ މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.(ނ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކުރާ މުދަލެއް ނުވަތަ އެއްޗެއްގެ މިލްކުވެރިކަމާ ގުޅޭގޮތުން 20 (ވިހި) ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އެއްވެސް ފަރާތަކުން ދަޢުވާކޮށްފިނަމަ، މިނިސްޓްރީން ނުވަތަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއިން ކަނޑައަޅާ ވަކި ޝަރުޠުތަކަކާއެކު އެ މުދަލެއް ނުވަތަ އެއްޗެއް އެ ފަރާތަކާ އަނބުރާ ޙަވާލުކުރަންވާނެއެވެ.

މާއްދާ 86. ހިފެހެއްޓޭ ނުވަތަ ގެންދެވޭ މުދަލާއި ތަކެތި

ލިޔެކިޔުން ޙަވާލުކުރުން: 87. މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން އެއްވެސް ފަރާތަކަށް ޙަވާލުކުރަންޖެހޭ ލިޔުމެއް ނުވަތަ އަމުރެއް ނުވަތަ ނޯޓިހެއް އެ ފަރާތަކާ ފުރިހަމައަށް ޙަވާލުކުރެވިއްޖެ ކަމަށް ބެލެވޭނީ، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެ އެއްޗެއް ޙަވާލުކުރުމުންނެވެ.

މާއްދާ 87. ލިޔެކިޔުން ޙަވާލުކުރުން

މަޢުލޫމާތު ހޯދުން: 88. (ހ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކުން ނުވަތަ މިނިސްޓްރީން ބަލަމުންގެންދާ މައްސަލައަކާ ގުޅޭގޮތުން، އެ ކަމެއްގެ މަޢުލޫމާތު ދެވޭނެކަމަށް އެ އިދާރާއަކަށް ޤަބޫލުކުރެވޭ ފަރާތަކަށް، އެކަމާބެހޭ މަޢުލޫމާތުދިނުމަށް އަންގައިފިނަމަ އެ ފަރާތަކަށް އެނގޭ މަޢުލޫމާތެއް ފޯރުކޮށްދޭންވާނެއެވެ. (ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައިވާ ގޮތަށް މަޢުލޫމާތުދިނުމަށް އެންގުމުން، އެ އެންގުމުގައިވާ މަޢުލޫމާތެއް ނުދީ ހިފެހެއްޓުމަކީ ނުވަތަ އެނގިހުރެ އެކަމާގުޅޭ ދޮގު މަޢުލޫމާތު ދިނުމަކީ މަނާކަމެކެވެ.

މާއްދާ 88. މަޢުލޫމާތު ހޯދުން

ލިޔުންތަކުގެ ޞައްޙަކަން ދެނެގަތުން: 89. (ހ)	މި މާއްދާގައި އެހެންގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައިނުވާހާ ހިނދަކު، މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ތައްޔާރުކުރާ އަދި ދޫކުރާ ހުރިހާ ލިޔުމެއްވެސް، އެނޫންގޮތަކަށް ސާބިތުނުވާހާ ހިނދަކު ބެލެވޭނީ ޞައްޙަ ލިޔުންތަކެއްގެ ގޮތުގައެވެ.(ށ)	ހެއްކެއްގެ ގޮތުގައި ހުށަހެޅޭ ލިޔެކިޔުމެއް ނުވަތަ އިލެކްޓްރޯނިކް މީޑިޔާއެއްގެ ޛަރީޢާއިން ފޮނުވޭ އެފަދަ މަޢުލޫމާތެއް، ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން ހުށަހެޅުމުން، ހެއްކެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭނެއެވެ.

މާއްދާ 89. ލިޔުންތަކުގެ ޞައްޙަކަން ދެނެގަތުން

ޢާންމު އަދަބު: 90. މި ޤާނޫނާ ޚިލާފުވާ ފަރާތްތަކާމެދު ފިޔަވަޅު އެޅުމަށް މި ޤާނޫނުގައި ވަކި ގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައިނުވާނަމަ، ކަމުގެ ކުޑަބޮޑު މިނަށް ބަލައި، އެފަދަ ފަރާތްތަކާމެދު އަންނަނިވި ފިޔަވަޅުތަކުގެ ތެރެއިން ފިޔަވަޅެއް އެޅުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ.(ހ)	މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ދޫކޮށްފައިވާ ހުއްދައެއް ނުވަތަ ހުއްދަތަކެއް ހިފެހެއްޓުން؛ ނުވަތަ(ށ)	100،000 (އެއްލައްކަ) ރުފިޔާއަށްވުރެ ބޮޑުނޫން ޢަދަދަކުން ޖޫރިމަނާކުރުން؛ ނުވަތަ(ނ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކުރާ ހުއްދަ ހިފެހެއްޓުމާއެކު 100،000 (އެއްލައްކަ) ރުފިޔާއަށްވުރެ ބޮޑުނޫން ޢަދަދަކުން ޖޫރިމަނާކުރުން؛ އަދި(ރ)	މިނިސްޓްރީން ވަކި ކަމެއް ރަނގަޅުކުރުމަށް އަންގާފައިވާ ޙާލަތުގައި، އެކަން ކުރުމަށް ދީފައިވާ މުއްދަތު ފާއިތުވާއިރުވެސް އެކަން ރަނގަޅު ކޮށްފައިނުވާނަމަ، އެކަމެއް ރަނގަޅު ކުރުމާ ހަމައަށް ހިނގާ ކޮންމެ ދުވަހަކަށް، މި މާއްދާގެ ދަށުން ކުރެވޭ ޖޫރިމަނާގެ ޢަދަދުގެ %3 (ތިނެއް އިންސައްތަ) އިތުރަށް ޖޫރިމަނާކުރުން.

މާއްދާ 90. ޢާންމު އަދަބު

ދައުލަތުގެ މައްޗަށް ޤާނޫނު ހިނގުން: 91. މި ޤާނޫނުގައި އެހެން ގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައިނުވާހާ ހިނދަކު، ދައުލަތުގެ ހުރިހާ މުއައްސަސާތަކެއްގެ މައްޗަށްވެސް މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ އެންމެހައި ގަވާއިދުތައް ހަމަހަމަކަމާއެކު ހިނގާނެއެވެ.

މާއްދާ 91. ދައުލަތުގެ މައްޗަށް ޤާނޫނު ހިނގުން

މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމުގެ ކުރިން ދީފައިވާ ހުއްދަތަކާއި ހަދަން ފަށާފައިވާ ތަންތަން: 92. މި ޤާނޫނުގައި ނުވަތަ މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދެއްގައި ވަކި ގޮތަކަށް ބަޔާންކޮށްފައިނުވާހާ ހިނދަކު، މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމުގެ ކުރިން ދީފައިވާ ހުއްދަތަކާއި ހަދަން ފަށާފައިވާ ތަންތަނާ ގުޅޭގޮތުން ޢަމަލުކުރެވޭނީ އަންނަނިވި ގޮތުގެމަތިންނެވެ.(ހ)	ދޫކޮށްފައިވާ ޞައްޙަ ލިޔުން، ހުއްދަ ނުވަތަ ލައިސަންސް ބެލެވޭނީ ޞައްޙަ އެއްޗެހި ކަމުގައެވެ.(ށ)	މި މާއްދާގެ (ހ) އެހެން އޮތްނަމަވެސް، ޢަމަލުކުރަމުން އަންނަ ގަވާއިދަކުން ނުވަތަ އުސޫލަކުން ހުއްދަދީފައިވާ ވަގުތީ ޢިމާރާތެއްގެ ހުއްދައިގެ މުއްދަތު ކަމަށް ބެލެވޭނީ މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށާ ތާރީޚުން ފެށިގެން 6 (ހައެއް) މަސްދުވަހާ ހަމައަށެވެ.(ނ)	ގަވާއިދާ ޚިލާފަށް ހަދާފައިވާ ޢިމާރާތްތަކުގެ މައްޗަށްވެސް މި ޤާނޫނު ހިނގާނެއެވެ.(ރ)	ދޫކޮށްފައިވާ ޞައްޙަ ހުއްދައެއް ނުވަތަ ލައިސަންސެއްގެ މުއްދަތުކަމަށް ބެލެވޭނީ މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށާ ދުވަހުން ފެށިގެން މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދުގައި، އެ ހުއްދައަކަށް ނުވަތަ އެ ލައިސަންސަކަށް، ކަނޑައަޅާފައިވާ މުއްދަތެކެވެ.(ބ)	މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހެދުމަށް ލާޒިމުކުރާ ގަވާއިދެއް މި ޤާނޫނުގެ 95 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިން އެކުލަވާލައި ޢަމަލުކުރަން ފެށުމާ ހަމައަށް، ޢަމަލުކުރަމުން ގެންދާނީ އެކަމަކާ ގުޅިގެން ކުރިން ޢަމަލުކުރަމުންގެންދިޔަ ގަވާއިދަކަށެވެ.(ޅ)	މި ޤާނޫނު ނުވަތަ މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާފައިވާ ގަވާއިދެއް ތަންފީޛުކުރުމުގެ ކުރިން ހަދާފައިވާ އެއްވެސް ޢިމާރާތަކަށް ނުވަތަ ޢުމްރާނީ ވަސީލަތަކަށް ބަދަލެއް ގެންނަނަމަ، އެ ބަދަލަކީ މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ، ގަވާއިދަށް ފެތޭ ބަދަލަކަށް ވާންޖެހޭނެއެވެ.

މާއްދާ 92. މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމުގެ ކުރިން ދީފައިވާ ހުއްދަތަކާއި ހަދަން ފަށާފައިވާ ތަންތަން

ޕްލޭނިންގ ގަވާއިދެއް ނެތް ރަށްތައް އަދި ފަޅެއްގައި ޢިމާރާތް ކުރަންވީ ގޮތް: 93. ޢިމާރާތެއް ކުރެވެނީ ޕްލޭނިންގ ގަވާއިދެއް ނެތް ރަށެއްގައި ނުވަތަ ފަޅެއްގައިނަމަ، އެފަދަ ތަނެއްގައި ޢިމާރާތްކުރަންވާނީ ޕްލޭނިންގ ގަވާއިދެއް ނެތް ރަށްރަށް ނުވަތަ ފަޅުފަޅުގައި ޢިމާރާތްކުރަންވީ ގޮތުގެ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިންނެވެ.

މާއްދާ 93. ޕްލޭނިންގ ގަވާއިދެއް ނެތް ރަށްތައް އަދި ފަޅެއްގައި ޢިމާރާތް ކުރަންވީ ގޮތް

ނުރައްކާތެރި ހާދިސާއެއް ދިމާވުން: 94. (ހ) ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތެއް ކުރެވެމުންދާ އެއްވެސް ޢިމާރާތެއްގައި ނުވަތަ އެހެން ޢިމާރާތެއްގައި ނަމަވެސް ނުރައްކާތެރި ހާދިސާއެއް ހިނގައިފިކަމުގެ މަޢުލޫމާތު ލިބިއްޖެނަމަ ޢިމާރާތްކުރުމުގެ ހުއްދަދޫކުރި އިދާރާއަށް ނުވަތަ މިނިސްޓްރީއަށް އަންގަންވާނެއެވެ. އަދި މިފަދަ މަޢުލޫމާތެއް ޢިމާރާތްކުރުމުގެ މިނިސްޓްރީއަށް ނުވަތަ ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކަށް ލިބުމުން އެ ފަރާތަކުން އެ ހާދިސާއެއް ހިނގައިދިޔަ ގޮތް ބަލަންވާނެއެވެ.(ށ)	ނުރައްކާތެރި ޙާލަތެއް ކަމަށް ބެލެވޭ ކަމެއްގެ މަޢުލޫމާތު ހުއްދަދޫކުރާ އިދާރާއަކަށް ލިބުމުން އެކަން މިނިސްޓްރީއަށް އަންގަންވާނެއެވެ. މިގޮތުން ލިބޭ މަޢުލޫމާތު، މި ޤާނޫނާއި މި ޤާނޫނުގެ ދަށުން ހަދާ ގަވާއިދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން ބެލުމަށްފަހު އެ ހާދިސާއަކީ ނުރައްކާތެރި ހާދިސާއެއްކަމަށް މިނިސްޓްރީއަށް ކަނޑައެޅިދާނެއެވެ.(ނ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކުރާ ފަދަ ނުރައްކާތެރި ޙާލަތަކީ މަސައްކަތް ހުއްޓާލަންޖެހޭ ފަދަ ކަމަކަށްވާނަމަ، އެ މަސައްކަތެއް ވަގުތުން ހުއްޓާލައި މި މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ފަދައިން ޢަމަލުކުރަންވާނެއެވެ.(ރ)	މި މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކުރާ ހާދިސާއަކީ ނުރައްކާތެރި ހާދިސާއެއް ކަމަށް މި މާއްދާގެ (ށ) ގެ ދަށުން މިނިސްޓްރީން ކަނޑައަޅައިފިނަމަ، ތިރީގައިވާ ގޮތުގެމަތިން ޢަމަލުކުރަންވާނެއެވެ.(1) ޢިމާރާތްކުރުމާބެހޭ އިދާރީ ގަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގެމަތިން ބޯޑުން އެ ހާދިސާއެއް ތަޙްޤީޤުކޮށް ރިޕޯޓެއް ތައްޔާރުކުރުން؛(2) މި އަކުރުގެ (1) ވަނަ ނަންބަރުގައި ބަޔާންކުރާ ރިޕޯޓުގައި ކަމެއް ރަނގަޅުކުރަން ފެންނަކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައިވާނަމަ އެކަމެއް ރަނގަޅުކުރުމަށް ރިޕޯޓުގައި ބަޔާންކުރާ ފަރާތަކަށް މިނިސްޓްރީން އެކަމެއް އަންގައި އެ ފަރާތުން އެކަން ކުރޭތޯ ޔަޤީންކުރުން.(ބ)	މި މާއްދާގެ (ރ) ގެ ދަށުން އަންގާފައިވާ އެންގުމަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެމަތިން އެ އެންގުމެއް ރައްދުވާ ފަރާތުން ޢަމަލުނުކޮށްފިނަމަ، ކަމުގެ ކުޑަބޮޑުމިނަށް ބަލައި، އެ ފަރާތެއް -/5,000 (ފަސްހާސް) ރުފިޔާއާއި -/500,000 (ފަސްލައްކަ) ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ ޢަދަދަކުން ޖޫރިމަނާކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މިނިސްޓްރީއަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި އެ އެންގުމަށް ތަބާނުވާ ކޮންމެ ދުވަހަކަށް، ޖޫރިމަނާ ކުރި ޢަދަދުގެ %3 (ތިނެއް އިންސައްތަ) އިތުރަށް ޖޫރިމަނާކުރެވޭނެއެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުތައް