މިމައުޟޫގައި އަޅުގަނޑު ބަލާލާނީ، ޤާނޫނު ނަންބަރު 09/2014 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު) އާއި އެ ޤާނޫނު ފިޔަވައި ދެން ހުރި ޖިނާއީ ޚާއްޞަ ޤާނޫނުތަކާއި އެނޫންވެސް ޤާނޫނުތަކުގެ ތެރެއިން ޖިނާއީ ކުށް ކަނޑައެޅިފައިހުރި އެ ޤާނޫނުތަކުގެ މާއްދާތަކާ ދެމެދު އޮތް ގުޅުމުގެ މައްޗަށެވެ. ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގައި ހުރި ބައެއް މާއްދާތަކުގެ ސަބަބުން ޖިނާއީ ކުށް ކަނޑައެޅިފައިވާ އެހެނިހެން ޤާނޫނުތަކުގެ ޤާނޫނީ ހައިސިއްޔަތާމެދު ދިރާސާކޮށްލުމުގެ ނަޒަރަކުން ވިސްނާލުން މުހިންމު ނުކުތާތަކަށެވެ. ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ 10 ވަނަ މާއްދާއާއި 18 ވަނަ މާއްދާގައި ހުރި އުސޫލުތަކުގެ މައްޗަށެވެ. އެއްގޮތަކަށް ވެސް ވަކި އެއްޗެއް ދެންނެވުމަކީ އަޅުގަނޑުގެ މަޤުޞަދެއް ނޫނެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ބޭނުމަކީ ޢިލްމީ ބޭނުމަށް ބައެއް މުހިންމު ނުކުތާ ފާހަގަކޮށްލުމެވެ. އަދި އަޅުގަނޑަށް ފެނިފައިހުރި ތަނުގެ ބައެއް ވާހަކަ ތާރީޚަށްޓަކައި ލިޔުމަށް ތިރިކޮށްލުމެވެ.
ކުރީގެ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު އުވިގެންދިޔަ ތާރީޚާމެދު ސުވާލު އުފެދުން
ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމާއެކު ކުރީގެ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ 4 ޗެޕްޓަރ އުވުނީކަމަށް ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ 18 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައި ސާފުކޮށް ބުނެފައިވެއެވެ. ނަމަވެސް ކަންދިމާވި ގޮތުން ސުވާލު އުފެދޭނެ ކަމެއް މެދުވެރިވީއެވެ. ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު ތަޞްދީޤުކުރެވުނީ 13 އޭޕްރީލް 2014 ގައެވެ. އެއީ އޭގެ 1 އަހަރު ފަހުން ޢަމަލުކުރަން ފަށާ ގޮތަށެވެ. އެހެންވީމާ ފުރަތަމަ ޢަމަލުކުރަން ކަނޑައެޅުނު ތާރީޚަކީ 13 އޭޕްރީލް 2015 އެވެ. ނަމަވެސް އެތާރީޚް އައިއިރު ހުރިހާ މުއައްސަސާތަކަކަށް މުޅީން ތައްޔާރުވެވިފައިވާކަމަށް ނުފެނުނެވެ. އެހެންވުމުން ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތަށް ކުއްލިއަކަށް 12 އޭޕްރީލް 2015 ވަނަ ދުވަހު އިސްލާހެއް ގެނެވި ތަޞްދީޤުކުރެވުނެވެ. އެއިސްލާޙުން ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށާ ތާރީޚަކީ 16 ޖުލައި 2015 ކަމުގައި ކަނޑައެޅުނެވެ. ސުވާލު އުފެދެން މެދުވެރިވި ގޮތަކީ، ބުނެވިދިޔަ 1 ވަނަ އިސްލާޙަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށާ ތާރީޚާ ގުޅޭ ގޮތުން އެއިސްލާޙުގައި ބުނެފައި އޮތް ވާހަކައިންނެވެ.
ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ 1 ވަނަ އިސްލާޙް ގެނައުމުގެ ޤާނޫނުގެ 71 ވަނަ ނަންބަރުގައި ބުނެފައި އޮންނަނީ އެ އިސްލާޙަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށާނީ ވެސް 16 ޖުލައި 2015 ގައި ކަމަށެވެ. އިސްލާޙް މިގެނައީ މުޅި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރުން 16 ޖުލައި 2015 އާ ހަމައަށް ލަސްކުރުމަށެވެ. އެކަމަކު އިސްލާޙަށް ޢަމަލުކުރާ ތާރީޚް ގެ ގޮތުގައި ވެސް މި ކަނޑައެޅީ 16 ޖުލައި 2015 އެވެ. އިސްލާޙަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމުން ނޫނީ މުޅި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމުގެ ތާރީޚަށް ބަދަލެއް ނާންނާނެއެވެ. މިއީ ޤާނޫނު ނެރެދިން ނަތީޖާއެވެ. މި ނަތީޖާއަށް ބަލާއިރު ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ 1 ވަނަ އިސްލާޙުގެ 71 ވަނަ ނަންބަރުގައި ލިޔެފައި އޮތް އުސޫލުގެ ސަބަބުން އެ އިސްލާޙު ގެޒެޓް ކުރެވުނު ތާރީޚްކަމުގައިވާ 12 އޭޕްރީލް 2015 ގައި އެއިސްލާޙަށް އަމަލުކުރެވެން ފެށިފައި ނެތެވެ. އެހެންވީމާ މާނައަކީ ޤާނޫނީ ގޮތުން ބަލާއިރު، 13 އޭޕްރީލް 2015 ވަނަ ދުވަހަކީ ކުރީގައި އަމަލުކުރެވެމުންދިޔަ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ 4 ޗެޕްޓަރ އުވިގެންދިޔަ ދުވަހެވެ. އަދި އައު ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުނު ދުވަހެވެ. ނަމަވެސް 1 ވަނަ އިސްލާޙަށް ޢަމަލުކުރުމުގައި ކަންހިނގީ މިހެންނެއް ނޫނެވެ. ކަމާބެހޭ ބޭފުޅުން އެއިސްލާޙް މާނަކުރެއްވީ އެއިސްލާޙް ގެނައި މަޤުޞަދަށް ބައްލަވައިގެންނެވެ. އެހެންވީމާ މުޅި ނިޒާމުގައި އެކަން މާބޮޑު ކަމަކަށް ނުވެދިޔައީއެވެ. އަޅުގަނޑު ދެކޭ ގޮތުގައި މީހަކު ބޮޑުކުރިނަމަ އެއީ ހަމަ ވަރަށް ބޮޑު ކަމެކެވެ. އެކަމަކު މިކަމުން ވެސް އެއް ކަމެއް ޔަޤީންވިއެވެ. އެއީ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު ފާސްކުރެވުނީ "ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން" ކަމެވެ. މި ސުވާލު އިތުރަށް ފަށްފަށް ކުރަނީ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތަށް ގެނެވުނު 2 ވަނަ އިސްލާޙުގައި ހުރި މާއްދާތަކެވެ. 2 ވަނަ އިސްލާޙު ބުނާ ގޮތުން 2 ވަނަ އިޞްލާޙަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށާ ތާރީޚަކީ، ދެވަނަ އިޞްލާޙް ތަޞްދީޤުކުރެވުނު ދުވަސްކަމުގައިވާ 5 މެއި 2015 އެވެ. 2 ވަނަ އިޞްލާޙުގެ މައިގަނޑު މަޤްޞަދަކީ 1 ވަނަ އިސްލާޙަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށާ ތާރީޚާމެދު ދެންމެ އަޅުގަނޑު ދެންނެވި ކަންބޮޑުވުމަށް ޤާނޫނީ ޙައްލެއް ދިނުމެވެ. އެހެންވެ އެވާހަކަ ސާފު އިބާރާތުން 2 ވަނަ އިސްލާޙުގެ 10 ވަނަ މާއްދާގެ (ނ) ގައި ލިޔުނެވެ. 2 ވަނަ އިސްލާޙްގެ 10 ވަނަ މާއްދާގެ (ނ) ގައި ވަނީ އަންނަނިވި ގޮތަށެވެ.
10. (ނ) މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށާނީ، 16 ޖުލައި 2015 ވަނަ ދުވަހުން ފެށިގެންނެވެ. ޤާނޫނު ނަންބަރު 6/2015 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު) އަށް 1 ވަނަ އިޞްލާޙު ގެނައުމުގެ ޤާނޫނު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކޮށްފައިވަނީ، ޤާނޫނު ނަންބަރު 9/2014 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު) އަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުނު ތާރީޚްކަމަށްވާ 16 ޖުލައި 2015 އަށް ފަސްކުރުންވެސް ހިމެނޭގޮތުން އެ މަޤްޞަދުގައިވެސް ކަމުގައިވާތީ، އެއްވެސް އޮޅުމެއް އެރިޔަ ނުދިނުމަށްޓަކައި، އަންނަނިވި ކަންކަން ކަނޑައަޅަމެވެ.
(1) 13 އޭޕްރިލް 2015 އިން ފެށިގެން 16 ޖުލައި 2015 ގައި ޤާނޫނު ނަންބަރު 9/2014 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު) އަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމާ ހަމައަށް ހިނގާ މުއްދަތުގައި ޢަމަލުކުރާނީ،ޤާނޫނު ނަންބަރު 1/81 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު (ޕީނަލްކޯޑު) ޗެޕްޓަރ 1) އާއި، ޤާނޫނު ނަންބަރު 21/81 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު ޗެޕްޓަރ 2) އާއި، ޤާނޫނު ނަންބަރު 1/66 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު ޗެޕްޓަރ 3) އާއި، ޤާނޫނު ނަންބަރު 10/68 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު ޗެޕްޓަރ 4) އަށެވެ؛ އަދި
(2) 13 އެޕްރީލް 2015 އިން ފެށިގެން 16 ޖުލައި 2015 ގައި ޤާނޫނު ނަންބަރު 9/2014 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު) އަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމާ ހަމައަށް ހިނގާ މުއްދަތުގައި، މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށާއިރު، މި ޤާނޫނުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ކުށަކާއި އެކުށަކާ ގުޅުންހުރި އުސޫލަކާއި، އެހެން ޤާނޫނެއްގައި ނުވަތަ ޤާނޫނުގެ ބަޔެއްގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ކުށަކާއި ނުވަތަ އެކުށަކާ ގުޅުންހުރި އުސޫލަކާ އެއްވެސް ފުށުއެރުމެއްވާނަމަ، އެ ޙާލަތުގައި އިސްކަންދޭނީ އެ އެހެން ޤާނޫނަށް ނުވަތަ އެ އެހެން ޤާނޫނެއްގެ ބަޔަށެވެ.
މިގޮތަށް 2 ވަނަ އިސްލާޙުގައި ލިޔެގެން އަމަލުކުރަން ފެށުނީ 5 މެއި 2015 ގައެވެ. 12 އޭޕްރީލް 2015 އިން ފެށިގެން 5 މެއި 2015 އާ ހަމައަށް ހިނގާދިޔަ މުއްދަތުގައި ކަން ހިނގަމުން އައީ، އެއްޗެއްގައި ނުލިޔެ 1 ވަނަ އިސްލާޙުގެ ސަރީޙަ ނައްޞުގައި އޮތް ވާހަކައާ ޚިލާފަށް 2 ވަނަ އިސްލާޙުގައި މިބުނާ މާނަކުރުމާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލުކުރަމުންދިޔައީއެވެ. 2 ވަނަ އިސްލާޙު ވުޖޫދުގައި ވެސް ނެތިއެވެ. 1 ވަނަ އިސްލާޙުގެ 73 ވަނަ މާއްދާގައި އޮތް ވާހަކައާ ކަނޑައެޅިގެން ޚިލާފަށެވެ. "ދެން ކޮންމެއަކަސް މިކަމުން ޤާނޫނީ ހުސްކަން ފޫބެދުނީއެވެ. ޙައްލު ލިބި ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވީއެވެ."
ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތާއި ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުން އިސްތިސްނާކޮށްފައިނުވާ އެކަމަކު ޖިނާއީ ކުށް ކަނޑައެޅިފައިހުރި ޤާނޫނުތައް
ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ 18 ވަނަ މާއްދާއިން ކޮށްފައިވާ އެންމެ ޚާއްޞަ އެއް ކަމަކީ، އެޤާނޫނުން ޖިނާއީ ކުށް ކަނޑައެޅުމުގެ ޚާއްޞަ 7 ޤާނޫނެއް އިސްތިސްނާކޮށްފައި އޮތުމެވެ. އަރިމަތީ ސުރުޚީގެ ބޭނުމަށް މިތަނުގައި އަޅުގަނޑު ވާހަކަދައްކާނީ އެ އިސްތިސްނާގައި ހިމެނިފައި ނުވާ ޤާނޫނުތަކުގެ ތެރެއިން، ޖިނާއީ ކުށް ކަނޑައެޅިފައިވާ ޤާނޫނުތަކަށް ވާންވީ ގޮތެއްގެ މައްޗަށެވެ.
ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުން އިސްތިސްނާކޮށްފައިނުވާ އެކަމަކު ޖިނާއީ ކުށް ހުރި ޤާނޫނުތައް ފުށުއެރުމާ ގުޅޭ ޢާންމު އުސޫލެއް ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ 18 ވަނަ މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައި އޮވެއެވެ. އެއީ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުން އިސްތިސްނާކޮށްފައިނުވާ ޤާނޫނަކާއި ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތާ ދެމެދު އެއްވެސް ފުށުއެރުމެއް އޮވެއްޖިއްޔާ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތަށް އިސްކަންދިނުމެވެ. މިހާ ހިސާބުން ދެން ވިސްނާލަން ޖެހޭ ވަރަށް މުހިންމު ދެ ޤާނޫނެއް އެބަ އޮތެވެ. އެއް ޤާނޫނަކީ ޤާނޫނު ނަންބަރު 2/2000 (ކޮރަޕްޝަން ހުއްޓުވުމާއި މަނާކުރުމުގެ ޤާނޫނު) އެވެ. އަނެއް ޤާނޫނަކީ ޤާނޫނު ނަންބަރު 32/2014 (ޓެރަރިޒަމް މަނާކުރުމުގެ ޤާނޫނު) އެވެ. ކޮރަޕްޝަން ހުއްޓުވުމާއި މަނާކުރުމުގެ ޤާނޫނުގެ ވާހަކައިން ފަށާނަމެވެ. މިއީ ކޮރަޕްޝަންގެ ކުށްތައް ކަނޑައަޅައި، އެކުށްތައް ތަޙްޤީޤުކުރުމުގެ ޢާންމު އުސޫލުތައް ވެސް އެކަށައަޅާފައި އޮތް ކޮރަޕްޝަން ކުށުގެ ޚާއްޞަ ޤާނޫނެވެ.
މިއީ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުނުއިރު ވެސް ޢަމަލުކުރަމުން ދިޔަ ޤާނޫނެކެވެ. އަދި މިޤާނޫނުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކޮރަޕްޝަންގެ ކުށްތަކުގެ ތެރެއިން ދެ ކުށެއް ފިޔަވައި، ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގައި އެހެން ޢިބާރާތްތަކުން ނަމަވެސް ބަޔާންކޮށްފައިވެއެވެ. ޤާނޫނު ނަންބަރު 2008/13 (އެންޓި ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަންގެ ޤާނޫނު) ގައި ބުނަނީ އެންޓި ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުން ބަލަނީ ކޮރަޕްޝަންގެ މައްސަލަތައް ކަމަށެވެ. އެޤާނޫނުގެ 23 ވަނަ މާއްދާގައި ބުނަނީ ކޮރަޕްޝަންގެ ކުށް ހުންނާނީ ކޮރަޕްޝަން ހުއްޓުވުމާއި މަނާކުރުމުގެ ޤާނޫނުގައި ކަމަށެވެ. ދެން އެޤާނޫނުގައި ބުނާ ކުށެއް އެހެން ޢިބާރާތަކުން ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގައި ކަނޑައެޅީމާ، ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގައި ހުރި ކޮރަޕްޝަންގެ ކުށްތައް އެއީ ކޮރަޕްޝަންގެ ކުށްކަމަށް ބެލުމުގައި ބައެއް ބޭފުޅުން ސުވާލު އުފައްދަވައެވެ. އެއީ އެންޓި ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަންގެ ޤާނޫނުގެ 23 ވަނަ މާއްދާގައި ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ ވާހަކަ ނޯންނާތީއެވެ. އެންޓި ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަނުން ބަލާ މައްސަލަތަކުގައި އިސްކަންދޭންވީ ކޮން ޤާނޫނަކަށްތޯ މިކަމުގައި ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ 18 ވަނަ މާއްދާއާއި އެންޓި ކޮރަޕްޝަން ކޮމިޝަންގެ ޤާނޫނުގެ 23 ވަނަ މާއްދާ އެކީގައި ކިޔާނީ ކޮން ގޮތަކަށްތޯ ވިސްނާފައި ގޮތެއް ކަނޑައެޅުން މުހިންމެވެ.
ދެން ޓެރަރިޒަމް މަނާކުރުމުގެ ޤާނޫނެވެ. އެ ޤާނޫނުގައި ހުރި ވަރަށް ގިނަ ކުށްތައް ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުން ކަވަރކުރެއެވެ. އެކަމަކު އެޤާނޫނަކީ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ ފަހުން ތަޞްދީޤުކުރެވުނު ޤާނޫނެކެވެ. އަދި އެ ޤާނޫނުގެ 3 ވަނަ މާއްދާގައި އެހެން ހުރިހާ ޤާނޫނަކަށްވުރެ އެޤާނޫނަށް އިސްކަންދޭންވާނެކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައިވެއެވެ. އެހެންވީމާ ޓެރަރިޒަމް ޤާނޫނާމެދު އުފެދޭނެ ސުވާލެއް އަދި ނެތެވެ. އެ ސުވާލު ނުއުފެދެނީ "މަށަށް އިސްކަންދޭށޭ" އެންމެ ފަހުން ބުނީ އެ ޤާނޫނުކަމަށްވާތީއެވެ. "މޮޅުވާނީ ފަހުން ހަޅޭލަވައިގަތް މީހާތާއެވެ. އަޑު ވެސް ބާރު މީހާތާއެވެ." ޢަމަލުންނާއި ބަހުންނާއި ފާސްކުރެވޭ ޤާނޫނުތަކުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤާނޫނުހަދާ މަޖިލީސް އަބަދުވެސް މި ޙަޤީޤަތް ސާބިތުކޮށްދެއްވައެވެ. އެއީ ކޮންމެ ޕާޓީއަކަށް މެޖޯރިޓީ އޮތަސްވެހެވެ. އެކަމުގައި ތަފާތެއް ނެތެވެ.
ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުން އިސްތިސްނާކުރި 7 ޤާނޫނުގެ ޤާނޫނީ ހައިސިއްޔަތު
ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ 18 ވަނަ މާއްދާއިން ޖިނާއީ ކުށުގެ ޚާއްޞަ 7 ޤާނޫނެއް އިސްތިސްނާކޮށްފައި އޮތަސް، އެކަމާ ގުޅޭ އުސޫލުތައް 18 ވަނަ މާއްދާގައި ހުރީ އޮޅުމެއް ނާރާނެ ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. އަދި އެއީ އެއްވެސް އޮޅުމެއް ނެތް ކަމެއް ކަމަށް ބަލައިގެން މިއަދާ ހަމަޔަށް ޢަމަލުކުރެވެމުންދިޔަ ދިއުމަކީ އެކަން ޤާނޫނީ ގޮތުން ރަނގަޅުކަމުގައި ބެލިގެންވާނެ ޙުއްޖަތެއް ކަމުގައި އަޅުގަނޑާއި، އަޅުގަނޑު ކަހަލަ ދެންތިބި މީހުންނަށް ޤަބޫލެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. 1 އަހަރު ދުވަސް ފަހުން ޢަމަލުކުރާ ގޮތަށް 13 އޭޕްރީލް 2014 ވަނަ ދުވަހު ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތް ފާސްކުރިއިރު އަންނަނިވި މާއްދާ އެޤާނޫނުގައި އޮވެއެވެ.
"18. (ނ) ޖިނާއީ ކުށްތައް ކަނޑައެޅިފައިވާ މި ޤާނޫނު ފިޔަވައި އެހެނިހެން ޤާނޫނުތަކާއި ޤާނޫނުތަކުގެ ބައިތަކުގެ ތެރެއިން، މި ޤާނޫނާއި ތަޢާރުޟުވާ ޤާނޫނުތަކާއި ޤާނޫނުތަކުގެ ބައިތަކުގެ ތެރެއިން އުވާލަންޖެހޭ ނުވަތަ އިޞްލާޙުކުރަންޖެހޭ ޤާނޫނުތަކާއި ޤާނޫނުތަކުގެ ބައިތައް ފާހަގަކޮށް އެފަދަ ޤާނޫނުތަކާއި ޤާނޫނުތަކުގެ ބައިތަކުގެ ލިސްޓެއް ސަރުކާރުން އެކުލަވާލައި، މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށާނެކަމަށް މި ޤާނޫނުގެ 10 ވަނަ މާއްދާގެ (ނ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ތާރީޚުގެ 6 މަސްދުވަހުގެ ކުރިން، ސަރުކާރުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހަޅައި، އެފަދަ ޤާނޫނުތަކާއި ޤާނޫނުތަކުގެ ބައިތަކާމެދު ޢަމަލުކުރާނެ ގޮތެއް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސްކުރަންވާނެއެވެ."
ދިމާވި އެކި ސަބަބުތަކާ ހުރެ ނަމަވެސް ނުވަތަ އެއްވެސް ސަބަބެއް މެދުވެރިވުމަކާ ނުލައި ނަމަވެސް، މިމާއްދާއަށް ޢަމަލުކުރެވިފައި ނުވެއެވެ. އެހެންވީމާ މިމާއްދާގައި މިވާ ކަންތަކާ ގުޅިގެން ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތަށް 1 ވަނަ އިސްލާޙު ގެނައުމުގެ ޤާނޫނުގައި އައު 2 މާއްދާއެއް ލިޔުނެވެ. އެއީ ތިރީގައި މިބަޔާންކުރާ ގޮތަށެވެ. "18. (ރ) މި ޤާނޫނުގެ 10 ވަނަ މާއްދާގެ (ރ) އާއި މި މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބަޔާންކުރެވިފައިވާ ޙާލަތްތަކުގައި އަންނަނިވި ޤާނޫނުތަކަށް މި ޤާނޫނުގެ މައްޗަށް އިސްކަންލިބިގެންވެއެވެ. ނަމަވެސް މި ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށުމާއެކު، އެއިން ޤާނޫނެއްގެ ދަށުން ހުށަހެޅޭ ދަޢުވާއެއްގައިވެސް، މި ޤާނޫނުގެ 40 ވަނަ ބާބާއި (ހުއްދަކުރެވިގެންވާ ދިފާޢު)، 50 ވަނަ ބާބާއި (މަޢާފު ލިބެނިވި ދިފާޢު) އަދި 60 ވަނަ ބާބުގައި (ދަޢުވާ ކުރުމަށް ހުރަހަކަށް ވެދާނެ ދިފާޢު) ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޢާންމު ދިފާޢުތަކުގެ ފައިދާ، ދަޢުވާލިބޭ މީހާއަށް ލިބިގެންވެއެވެ. (1) ޤާނޫނު ނަންބަރު 12/2009 (ކުޑަކުދިންނަށް ޖިންސީ ގޯނާކުރާ މީހުންނާމެދު ޚާއްޞަ އުސޫލުތަކަކަށް ޢަމަލުކުރުމުގެ ޤާނޫނު)؛ (2) ޤާނޫނު ނަންބަރު 17/2010 (ބިރުދެއްކުމާއި ނުރައްކާތެރި ހަތިޔާރާއި ތޫނު އެއްޗެހި ގެންގުޅުން މަނާކުރުމުގެ ޤާނޫނު)؛ (3) ޤާނޫނު ނަންބަރު 17/2011 (މަސްތުވާތަކެއްޗާބެހޭ ޤާނޫނު)؛ (4) ޤާނޫނު ނަންބަރު 12/2013 (މީހުން ޓްރެފިކްކުރުން ހުއްޓުވުމުގެ ޤާނޫނު)؛ (5) ޤާނޫނު ނަންބަރު 13/2012 (އެންޓި ޓޯޗަރ ޤާނޫނު)؛ (6) ޤާނޫނު ނަންބަރު 10/2014 (މަނީ ލޯންޑްރިންގ އަދި ޓެރަރިޒަމަށް ފައިނޭންސްކުރުން ހުއްޓުވުމުގެ ޤާނޫނު)؛ (7) ޤާނޫނު ނަންބަރު 17/2014 (ޖިންސީ ކުށުގެ ޤާނޫނު) (ބ) މި މާއްދާގެ (ރ) ގައި ބަޔާންކުރެވިފައިވާ ޤާނޫނުތަކުގައިވާ ކުށްތަކާއި އެ ކުށްތަކާ ގުޅުންހުރި އުސޫލުތައް މި ޤާނޫނުގައި ހިމެނިފައިވާ ގޮތް މުރާޖަޢާކުރުމަށްފަހު، އެ ޤާނޫނުތައް އުވާލުމާމެދު، ޤާނޫނު ނަންބަރު 9/2014 (ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު) އަށް 1 ވަނަ އިޞްލާޙު ގެނައުމުގެ ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރަން ފަށާ ތާރީޚުން ފެށިގެން 12 (ބާރަ) މަސްދުވަހުގެ ތެރޭގައި ގޮތެއް ކަނޑައަޅަންވާނެއެވެ."
މިބަޔާންކުރެވުނު ދެ މާއްދާގެ ތެރެއިން 18 ވަނަ މާއްދާގެ (ބ) އަށް އަމަލުކުރެވިފައިނުވެއެވެ. އޭގެ ނަތީޖާއަކީ ކޮބައިތޯ ބަލާލަންޖެހެއެވެ. 18 ވަނަ މާއްދާއިން އިސްތިސްނާކުރާ 7 ޤާނޫނުގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ގޮތަކަށް ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތާ ފުށުނާރާ ހަމައެކަނި ޤާނޫނަކީ ޤާނޫނު ނަންބަރު 17/2011 (މަސްތުވާތަކެއްޗާ ބެހޭ ޤާނޫނު) އެވެ. އެހެން ކޮންމެ ޤާނޫނެއްގެ ކުށާއި އަދަބުގެ ބައިން މިންވަރެއް ނުވަތަ ބޮޑު ބަޔެއް ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތާ ފުށުއަރައެވެ. ބައެއް ބޭފުޅުން ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި، ޤާނޫނުހަދާ މަޖިލީހުން އެ 7 ޤާނޫނު އުވާލުމާމެދު ގޮތެއް ކަނޑަނޭޅުމުގެ ނަތީޖާއަކީ، އެޤާނޫނުތަކުގެ ޤާނޫނީ ހައިސިއްޔަތު ގެއްލިގެންދިއުމެވެ. އެބޭފުޅުންގެ ޙުއްޖަތަކީ އެމާއްދާގެ ބޭނުމަކީ އެޤާނޫނުތަކަށް ވަގުތީ މުއްދަތެއް ކަނޑައެޅުން ކަމަށްވެފައި އެމުއްދަތު ހަމަވެއްޖެކަމަށް ބަލައިން އެމާއްދާ މާނަކުރުމެވެ. މިގޮތަށް މާނަކުރުމުގެ ނަތީޖާއިން މަސްތުވާތަކެއްޗާ ބެހޭ ޤާނޫނު ވެސް އެއީ އުވިފައިވާ ޤާނޫނެއްކަމުގައިވިޔަސް ވަރިހަމައެވެ. ދެން ތިއްބެވި ބޭފުޅުން ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި، ޚާއްޞަކޮށް ޕްރޮސިކިއުޓަރުން ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި، ޤާނޫނު އުވާލުމާމެދު މަޖިލީހުން ގޮތެއް ކަނޑަނޭޅުމުގެ ނަތީޖާއަކީ އެ 7 ޤާނޫނު ދެމި އޮތުމެވެ. އަދި ދެމި އޮންނާނީ ވެސް ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތަށްވުރެ އިސްކަންލިބިގެންވާ ގޮތަށެވެ. މާނައަކީ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން 18 ވަނަ މާއްދާގެ (ބ) އަށް ޢަމަލުނުކުރުމުގެ ނަތީޖާއަކީ އެމާއްދާ އެއީ ނެތުމުގެ ތެރެއިންވީ ނެތުމެއްކަމުގައިވުމެވެ. މެދުމިނުގެ ތިންވަނަ ރައުޔެއް ވެސް އެބައޮތެވެ. އެއީ 7 ޤާނޫނު އުވާލުމާމެދު މަޖިލީހުން ގޮތެއް ކަނޑައަޅާފައި ނުވާތީ އެ 7 ޤާނޫނު ދެމި އެބައޮތެވެ. އެ ހަތް ޤާނޫނުގެ ޞައްޙަކަމާމެދު ނުވަތަ ހައިސިއްޔަތާމެދު ސުވާލެއް ނެތެވެ. ނަމަވެސް ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތަށްވުރެ އެ 7 ޤާނޫނު އިސްވެފައި އޮތް އޮތުން ވަނީ 12 މަސްދުވަހުގެ މުއްދަތަށްފަހު ނިމުމަކަށް އައިސްފައެވެ. މިރައުޔަށް ބާރުލިބެނީ ބަންޑާރަ ނައިބު ކަނޑައަޅާފައިވާ ޖިނާއީ މައްސަލަތަކުގައި ޢަމަލުކުރާނެ މައިގަނޑު ސިޔާސަތުތަކުންނެވެ. "ޖިނާއީ މައްސަލަތަކުގައި ޢަމަލުކުރާނެ މައިގަނޑު ސިޔާސަތުތައް" (31 ޑިސެމްބަރު 2018) ގެ 6 ވަނަ ޞަފުހާގައި ބަޔާންކުރަނީ އަންނަނިވި ފަދައިންނެވެ.
"8. މީހަކު ކުރާ ކުށުގެ ޢަމަލެއްގެ މައްޗަށް ދަޢުވާކުރުމަށް ބަލާއިރު، އެކުށުގެ ޢަމަލު ތަޖުރީމުކުރާ އެއް ޤާނޫނަށްވުރެ ގިނަ ޤާނޫނު އޮތްނަމަ، ދަޢުވާކުރާނީ އެތަނުން މުއްތަހަމަށް ލުއި އިޖުރާއާތާއި އަދަބު ކަނޑައެޅިފައިވާ ޤާނޫނުގެ ދަށުންކަމަށް ކަނޑައެޅޭނޭ ގޮތަކަށް ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ މަސައްކަތް ބައްޓަންކުރުން". މިއެވެ. މާނައަކީ ފުށުއަރާ ކޮންމެ ޙާލަތެއްގައި އިސްކަންދޭންވީ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތަށެވެ. 7 ޤާނޫނު އިސްވެފައި އޮތުން ނިމިއްޖެއެވެ. އެކަމަކު ފުށުއެރުމެއް ނެތް ޙާލަތުގައި އެ 7 ޤާނޫނަށް ޢަމަލުކުރުމުގައި ޤާނޫނީ މައްސަލައެއް ނެތެވެ.
މިހިސާބުން އުފެދޭނެ ސުވާލަކީ ބަންޑާރަނައިބުގެ ސިޔާސަތުގައި ޓެރަރިޒަމް ޤާނޫނު ވެސް އިސްތިސްނާވެފައި ނެތީމާ އުފެދޭނެ ސުވާލެވެ. އެސުވާލު ހަމަ އެބައޮތެވެ. ފުށުއެރުމެއް ނެތިއްޔާ މައްސަލައެއް ނެތެވެ. އެކަމަކު އޭގެ މިންގަނޑަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު ބުނަނީ އެޤާނޫނާއި އެހެން ޤާނޫނެއް ފުށުއެރީމާ ހަތް ޤާނޫނެއް ފިޔަވައި ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތަށް އިސްކަންދިނުމަށެވެ. އަދި އެ 7 ޤާނޫނާ ފުށުއަރާ ޙާލަތުގައި އެ 7 ޤާނޫނަށް އިސްކަންދިނުމަށެވެ. އެމާއްދާގެ ބަހުސް އިސްވެ ހިނގައްޖެއެވެ. ބަންޑާރަ ނައިބުގެ ސިޔާސަތުގައި ބުނަނީ ފުށުއަރާ ޙާލަތުގައި ލުއި އަދަބާއި އިޖުރާއަތު އޮތް ޤާނޫނަކަށް އިސްކަންދިނުމަށެވެ. ޓެރަރިޒަމް މަނާކުރުމުގެ ޤާނޫނު ބުނަނީ އެޤާނޫނާއި އެހެން ޤާނޫނެއް ފުށުއަރާނަމަ، ޓެރަރިޒަމް މަނާކުރުމުގެ ޤާނޫނަށް އިސްކަންދިނުމަށެވެ. މިހުރިހާ ކަމަކުން އެނގެނީ ފުށުނާރަންޏާ މައްސަލައެއް ނެތްކަމެވެ. އެކަމަކު ފުށުއެރީމާ އިސްކަންދޭންވީ ޤާނޫނެއް ބެލުމުގައި ދެފަހަރު އެއްގޮތަކަށް ނުވަތަ ދެމީހަކަށް އެއްގޮތަކަށް ބުނެވެން ނެތްކަމެވެ. ވަރަށް މުހިންމު އެހެން ސުވާލެއް އުފެދެއެވެ. ދެޤާނޫނު ފުށުއެރުމަކީ ކޮބައިތޯއެވެ. އެކަން ބަލާނީ ކިހިނެއްތޯއެވެ؟ ދެޤާނޫނެއްގައި އެއް ވާހަކައެއް އެއް ގޮތަކަށް އޮވެއްޖިއްޔާ ފުށުއެރުމެއް ނެތެވެ. އެކަމުން ނުކުންނާނެ ޤާނޫނީ މައްސަލައެއް ވެސް ނެތެވެ.
ދެ ޤާނޫނެއްގައި އެއް ވާހަކައެއް ދެ ގޮތަކަށް އޮވެއްޖެ ނަމަ އެއޮތީ ފުށުއަރާފައެވެ. މިސާލަކަށް ކޮރަޕްޝަން ހުއްޓުވުމާއި މަނާކުރުމުގެ ޤާނޫނުގައި ރިޝްވަތުގެ ކުށް އެބަ އޮތެވެ. ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގައި ވެސް އެކުށް އެބަ އޮތެވެ. ދެ ޤާނޫނުގައި ކުށް މާނަކޮށްފައިވާ ގޮތް ތަފާތެވެ. އަދަބުގެ މިންވަރާއި އަދަބުގެ ކަނޑައެޅުމުގެ އުސޫލުތައް ވެސް ތަފާތެވެ. މިއީ ފުށުއެރުމެކެވެ. ސުވާލަކީ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގައި ވަކި ބާވަތެއްގެ ހުރިހާ ކުށެއް ކަނޑައެޅުމަށްފަހު ޤަޞްދުގައި ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުން އިހުމާލު ކޮށްލި ކުށެއް އެހެން ޤާނޫނެއްގައި އޮތުމަކީ ފުށުއެރުމެއްތޯ ނުވަތަ ނޫންތޯއެވެ. މީގައި ފުށުއެރުމުގެ ނަޒަރަކުން ވިސްނާންޖެހެނީ އެކުށް ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ ނަޒަރުގައި ކުށެއް ކަމަށް ހަދާފައި ނުވާއިރު، އެހެން ޤާނޫނެއްގެ ނަޒަރުގައި އެއީ ކުށެއް ކަމަށް ހަދާފައި އޮތުމެވެ. މިއީ ފުށުއެރުމެއް ނޫންތޯއެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތު އައިއިރު ޢަމަލުކުރަމުންދިޔަ ޤާނޫނެއްގައި އޮތް އެފަދަ ކުށެއް ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުން ގަސްދުގައި އިހުމާލުކޮށްލާފައި އޮންނަ ޙާލަތެވެ. މީގެ މިސާލަކީ ކޮރަޕްޝަން ހުއްޓުވުމާއި މަނާކުރުމުގެ ޤާނޫނުގެ 15 ވަނަ މާއްދާގެ (ހ) ގައި ބަޔާންކުރާ ކުށެވެ. އެއީ އެމާއްދާގައި ބުނާ ދައުލަތުގެ މުވައްޒަފަކު ނުވަތަ އެއިން މުވައްޒަފެއްގެ ފިރިއެއް ނުވަތަ އަތްނބެއް، ބިދޭސީއަކާ ބައިވެރިވެގެން އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ އަމިއްލަ ވިޔަފާރިއެއް ކުރުމަކީ ކޮރަޕްޝަންގެ ކުށެއްކަމަށް ކަނޑައަޅާފައި އޮންނަ އޮތުމެވެ. މިޢަމަލު ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ ނަޒަރުގައި ކޮރަޕްޝަންގެ ކުށަކަށް ނުވެއެވެ. އަދި ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގައި މިޢަމަލު ކުށަކަށް ނުހެދީ މިކަމަށް ވިސްނާ ބެލުމަށްފަހު އެއީ ކުށަކަށްނުވާތީއެވެ. މިކަމުގައި ވެސް ކުދިކުދި އޮޅުންބޮޅުން އެބަހުރި ނޫންތޯއެވެ؟
ފެށުމުގައި ދަންނަވާލި ފަދައިން އެއްގޮތަކަށް ވެސް ވަކި އެއްޗެއް ދެންނެވުމަކީ އަޅުގަނޑުގެ މަޤުޞަދެއް ނޫނެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ބޭނުމަކީ ޢިލްމީ ބޭނުމަށް ބައެއް މުހިންމު ނުކުތާ ފާހަގަކޮށްލުމެވެ. އަދި އަޅުގަނޑަށް ފެނިފައިހުރި ތަނުގެ ބައެއް ވާހަކަ ތާރީޚަށްޓަކައި ލިޔުމަށް ތިރިކޮށްލުމެވެ. މިކަންވީ ނުވަތަ އޮތީ އަޅުގަނޑުގެ ނަޒަރުގައި މިހެންކަމުގައި ދަންނަވާލުމެވެ. ވަކި ގޮތަކަށް ނިންމާނީ އެކަމުގެ ބާރު އޮތް ފަރާތަކުންނެވެ. ފާޑުކިޔުމާއި ސުވާލު އުފެއްދުމަކީ އެންމެ ފަސޭހަ ކަންތަކެވެ. އެކަމުން ސަލާމަތްވެގަތުމަކީ އެންމެ އުނދަގޫ ކަންތަކެވެ.
ލިޔުނީ: އަލްއުސްތާޛް ނޫރުއްސަލާމް އަބޫބަކުރު
އަވަސްކަޅިއަކުން ޖިނާއީ ބައެއް ޤާނޫނުތަކުގެ ތާރީޚް
1422 days 3 hours agoޖިނާއީ ކުށާއި ޖިނާއީ ޤާނޫނު
1429 days 7 hours agoޤަދީމީ ރޫމުގެ ބައެއް ޤާނޫނުތަކާއި، އަދަބުތައް (1)
1570 days 1 hours agoޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތާއި އެހެން ޤާނޫނުތަކުގެ އޮޅުންބޮޅުން
1518 days 1 hours agoޚިޔާނާތުގެ ބައިވެރިޔަކަށް ވަނީ ކިހިނެއް؟
1571 days 1 hours agoދިވެހިރާއްޖޭގެ ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ ނަންބަރު 77/އެސް.ސީ-އޭ/2019 ނިންމުމުގެ ޚުލާސާއެއް
1534 days 1 hours agoއިޖުރާއަތު ގޯސްވުމުގެ ނަތީޖާއަކީ ކޮބާ؟
1536 days 1 hours agoޤާނޫނުގެ މާއްދާތައް ތަރުތީބުކުރުން
1586 days 19 hours ago